W dniach 26–28 sierpnia 2022 r., w budynku Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku oraz na terenie Warszawy, odbyła się II edycja Przeglądu Przeszłość/Przyszłość – Nowe idee dla historii, zorganizowana przez Fundację im. Janusza Kurtyki. Wydarzenie miało dynamiczną i wieloaspektową formułę, na którą złożył się cykl debat połączony z prezentacją raportu o rozpoznawalności polskich historyków za granicą, gala rozdania nagród Fundacji, zwiedzanie ekspozycji Muzeum Józefa Piłsudskiego oraz Biblioteki im. Janusza Kurtyki, a także spacer historyczny po Warszawie. Wydarzenie zostało objęte przez nasz portal patronatem medialnym.
Przedsięwzięcie to było podsumowaniem działalności organizacji, prezentującym jej aktywność na różnych polach. Nawiązując do misji Fundacji, skupiającej się na promocji rodzimej historii i historiografii, dokonano przeglądu najbardziej wartościowych prac naukowych oraz oddolnych inicjatyw, związanych z popularyzacją oraz upamiętnieniem dziejów Polski i jej bohaterów.
Momentem kulminacyjnym Przeglądu był drugi dzień wydarzenia (27 sierpnia 2022 r.). Podczas uroczystej gali nagrodzono Laureata VI edycji Konkursu o Nagrodę im. Janusza Kurtyki. Przyznawanie tego wyróżnienia służy upowszechnianiu wiedzy o polskiej historii i historiografii poza granicami kraju poprzez poszerzenie dostępności językowej i promocję najlepszych pozycji wydanych na rodzimym rynku. Od 2017 r. Nagroda wręczana jest raz w roku. Do VI edycji Konkursu, której temat przewodni brzmiał „Armia Krajowa i postawy Polaków w latach II wojny światowej. Historia i dziedzictwo”, napłynęły 24 zgłoszenia. Zwyciężyła w niej książka dr. Przemysława Benkena pt. „Tajemnica śmierci Jana Rodowicza «Anody»”.
Po wręczeniu Nagrody odbyła się debata z Laureatem. Skupiała się ona głównie wokół życia Jana Rodowicza, żołnierza AK, powstańca warszawskiego i żołnierza podziemia antykomunistycznego. Podczas rozmowy próbowano odpowiedzieć na fundamentalne pytanie zawarte w tytule książki Przemysława Benkena, dotyczące okoliczności śmierci „Anody”, którego osoba jest bardzo symboliczna, jego los jest bowiem zwierciadłem całego ówczesnego pokolenia.
Tego dnia dokonano również podsumowania Konkursu o Nagrody Przeszłość/Przyszłość, mającego na celu promocję oraz honorowanie oddolnych inicjatyw, popularyzujących rodzimą historię i jej bohaterów. W kategorii „Upamiętnienie w terenie”, obejmującej projekty ukierunkowane na komemorację polskich patriotów oraz ważnych wydarzeń w dziejach naszego kraju poprzez m.in. wmurowywanie tablic czy budowę pomników, zwyciężyła Magdalena Szczepańska, reprezentująca Stowarzyszenie „Ocalić od zapomnienia” w Brzezinach.
Laureatem w kategorii „Dyplomacja publiczna i troska o dobre imię Polski za granicą” została Fundacja Pamięci gen. Maczka/Maczek Memorial Breda. W ramach tej kategorii oceniano inicjatywy promujące polską historię i broniące dobrego imienia Rzeczypospolitej za granicą.
Nagrodę w kategorii „Strażnicy ksiąg”, przewidzianej dla ponadstandardowych przedsięwzięć księgarzy, antykwariuszy, bibliotekarzy i wydawców, przyczyniajacych się do promocji rodzimych dziejów, otrzymało Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Ukraińskich Nacjonalistów.
Biuro Nowych Technologii IPN tryumfowało zaś w kategorii „Innowacyjne formy edukacji historycznej”, honorującej inicjatywy popularyzujące polską historię z wykorzystaniem nowoczesnych metod edukacyjnych, dostosowanych do współczesnego odbiorcy.
Po raz pierwszy wręczono również Nagrodę w kategorii „Polonia i Polacy za granicą”. Laureatką została dr Aleksandra Ziółkowska-Boehm. Na zakończenie drugiego dnia Przeglądu uczestnicy wydarzenia mieli okazję zwiedzenia wystawy stałej Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku oraz dworku “Milusin”.
W ciągu dwóch pierwszych dni Przeglądu (26–27 sierpnia), odbyły się pięć debat z udziałem specjalistów, o różnej tematyce, których wspólnym mianownikiem była historia Polski. W pierwszej z piątkowych rozmów, zatytułowanej: U progów świadomości, czyli o rozpoznawalności polskiej historiografii na świecie – diagnozy i recepty, poruszano m.in. problemy związane z rozpoznawalnością polskich historyków poza granicami Polski.
W jej trakcie dr Artur Goszczyński przedstawił wnioski i recepty z opracowanego przez Fundację im. Janusza Kurtyki raportu pt. Rozpoznawalność polskich historyków dziejów najnowszych za granicą (w oparciu o cytowalność w bazie Google Scholar). W spotkaniu wzięli udział prof. Marek Kornat oraz prof. Piotr Guzowski. Rozmowę prowadził dr Damian Bębnowski.
Kolejna debata Pamięć to wartość. O społecznej odpowiedzialności biznesu w zakresie pamięci, upamiętniania i promocji historii, była poświęcona uwypukleniu wagi pamięci dla funkcjonowania człowieka zarówno w aspekcie lokalnym, jak i w skali „makro”, w kontekście zasad społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR). Uczestniczyli w niej: Andrzej Goździkowski, prezes firmy CEDROB, Maciej Gnyszka, fundraiser i networker oraz Marcin Przyłębski, reprezentujący PZU. Debatę moderował Paweł Kurtyka.
Spotkanie pt.: Obrazy przeszłości/obrazy na przyszłość, czyli o historii na ekranie dotyczyło polskiej kinematografii historycznej, jej stanu, ale też perspektyw na przyszłość. W debacie uczestniczyli: Robert Kaczmarek, dyrektor FINA, dr Macieł Białous, socjolog i filmoznawca oraz Piotr Zaremba, dziennikarz, krytyk filmowy i teatralny. Spotkanie poprowadził Miłosz Kozioł, reżyser i producent filmowy.
Ostatnią debatą pierwszego dnia Przeglądu było spotkanie: Czego nie widać z Warszawy? Polonia i Polacy za granicą jako ambasadorowie dobrego imienia Rzeczypospolitej. Rozmowa ukazała perspektywę ambasadorów polskiej historii na obczyźnie. Poruszano kwestie inicjowania przez działaczy polonijnych wydarzeń, a także innych ich aktywności, które mają na celu promocję dziejów Polski na świecie.
W debacie wzięli udział przedstawicielki Polonii amerykańskiej: dr Aleksandra Żółkiewska-Boehm, Laureatka Nagrody Przeszłość/Przyszłość w kategorii Polonia i Polacy za granicą, oraz dr Łucja Mirowska-Kopeć ze Związku Klubów Polskich w USA. Obok nich w rozmowie uczestniczyli Elżbieta Barrass z Polskiej Macierzy Szkolnej w Londynie oraz Andrzej Kempa, reprezentujący Federację Polaków w Austrii i Światową Federację Sportu Polonijnego. Rozmowę prowadził Sławomir Budzik, dziennikarz Radia Deon w Chicago.
W sobotę odbyła się także debata: Polska–Ukraina. Współczesne i historyczne konteksty tworzącego się sojuszu. Wzięli w niej udział prof. Fryderyk Zoll z Uniwersytetu Jagiellońskiego i małopolskiego KOD, dr Sierhiej Banach z Zachodnioukraińskiego Uniwersytetu w Tarnopolu i Ukraińskiej Obrony Terytorialnej, były ambasador Polski na Ukrainie Jan Piekło, Marek Budzisz, ekspert ze Strategy & Future, a także Dmytro Antoniuk, dziennikarz i korespondent Radia Wnet z Kijowa.
Moderatorem debaty był Paweł Kurtyka. Rozmowa dotyczyła aktualnej sytuacji związanej z pomocą Ukrainie, ale też, co wzbudziło największe emocje, wspólnych problemów historycznych, przede wszystkim związanych z Rzezią Wołyńską. Wszystkie wydarzenia z 26 i 27 sierpnia były transmitowane on-line. Nagrania dostępne są na kanale YouTube Fundacji oraz partnera medialnego, portalu Blogpress.pl.
W trakcie dwóch dni Przeglądu Przeszłość/Przyszłość w przestrzeni Muzeum Józefa Piłsudskiego Fundacja miała swoje stoisko promocyjne, przy którym szerzej można było zapoznać się z jej działalnością. Na ekranach były wyświetlane filmy przedstawiające projekty Fundacji, oraz Laureatów Nagrody im. Janusza Kurtyki i ich książki, które są promowane na świecie, dzięki ich wydaniu w zachodnich wydawnictwach naukowych: Carolina Academic Press i Peter Lang.
W ostatnim dniu wydarzenia (28 sierpnia) Fundacja umożliwiła zwiedzanie swojej biblioteki przy ulicy Rakowieckiej 37 w Warszawie oraz zorganizowała spacer historyczny po stolicy zatytułowany Śladami Armii Krajowej w Warszawie. Tę swoistą lekcję dziejów poprzedziła Msza św. w intencji środowiska patriotycznego, skupionego wokół Fundacji im. Janusza Kurtyki, celebrowana w niezwykłym miejscu – Pawilonie X byłego mokotowskiego aresztu śledczego, dzisiaj wchodzącego w skład kompleksu Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL. Mszę odprawił michalita, o. Mateusz Szerszeń.
Spacer historyczny zakończyło natomiast wspólne złożenie zniczy pod Pomnikiem Armii Krajowej i Polskiego Państwa Podziemnego przy ul. Wiejskiej.
W trwających trzy dni wydarzeniach składających się na Przegląd Przeszłość/Przyszłość wzięło łącznie udział ponad 200 osób.
Partnerami Przeglądu Przeszłość/Przyszłość – nowe idee dla historii byli:
Fundacje Empiria i Wiedza, Poczta Polska oraz Fundacja Banku PKO BP
