Kobiety i krucjaty okładka

Kobiety i krucjaty |Recenzja

Helen J. Nicholson, Kobiety i krucjaty

Na temat krucjat napisano wiele książek, jednak Helen J. Nicholson spogląda na ten temat w zupełnie nowy sposób. W Kobiety i krucjaty bada rolę kobiet w tym szczególnym, wydawałoby się, jedynie męskim etapie historii średniowiecza. Autorka przełamuje stereotypy, ukazując kobiety nie tylko jako bierne uczestniczki, ale także jako aktywne działaczki, liderki i patronki krucjat. Nicholson tworzy bogaty obraz kobiecego zaangażowania w wydarzenia średniowiecza, co czyni tę książkę cenną lekturą zarówno dla badaczy, jak i miłośników historii.

Helen J. Nicholson to brytyjska badaczka historii średniowiecza, szczególnie wyspecjalizowana w tematyce krucjat oraz zakonów rycerskich, takich jak templariusze. Pełni funkcję profesora na Uniwersytecie Cardiff, gdzie prowadzi zajęcia z historii średniowiecznej.

Jej prace naukowe koncentrują się na politycznych, społecznych i religijnych aspektach krucjat, a także na rolach, jakie w tych wydarzeniach pełnili zarówno mężczyźni, jak i kobiety.

Kobiety i krucjaty

Rozdział pierwszy wyznacza ramy dla całej książki, nakreślając tradycyjne narracje o wyprawach krzyżowych i umiejscawiając rolę kobiet w tym kontekście. Nicholson wyjaśnia źródła i metodologię, z których korzysta, oraz podkreśla potrzebę ponownego rozważenia założeń dotyczących udziału kobiet w średniowiecznych działaniach wojennych i ruchach religijnych.

W tym krótkim rozdziale porusza również historiograficzne zaniedbanie kobiet w literaturze krucjatowej i podkreśla znaczenie genderowego podejścia w książce.

Kobiety jako inicjatorki krucjat

W rozdziale zatytułowanym Inicjowanie krucjat poznajemy bohaterki książki Nicholson. Wspomniane są tu m.in. Hrabina Matylda z Kanossy, cesarzowa Atnieszka z Poitou oraz hrabiny Matylda i Beatrycze, a także Urraka.

Kobiety te organizowały wyprawy, kontaktowały się z papieżami, cesarzami, a nawet, jak w przypadku Urraki, córki króla Alfonsa VI, dowodziły armiami. Królowe często wspierały działania dyplomatyczne w ramach rekonkwisty, a później, po oficjalnym ogłoszeniu krucjat, zajmowały się rekrutacją uczestników wypraw do Ziemi Świętej.

Kobieta na krucjacie

W kolejnym rozdziale Nicholson skupia się na kobietach, które bezpośrednio uczestniczyły w wyprawach krzyżowych, podróżując do Ziemi Świętej. Odkrywa przypadki szlachcianek, takich jak Eleonora Akwitańska, które brały udział w kampaniach wojskowych i dowodziły armiami.

Rozdział ten, choć tematyka ta pojawia się rzadko, podkreśla zaangażowanie kobiet w  działania bojowe, zarówno bezpośrednio, jak i poprzez swoje wpływy, oraz bada przywództwo wojskowe, które zapewniały, często w wyjątkowych okolicznościach.

Helen Nicholson omawia życie kobiet, które podróżowały na Wschód jako pielgrzymi lub osadnicy w państwach krzyżowców. Badaczka analizuje ich codzienne życie, wyzwania, przed którymi stawały, oraz sposoby, w jakie przyczyniły się do utrzymania społeczeństwa krzyżowców.

Zagłębia się również w pielgrzymki religijne i duchowe motywacje, które przyciągnęły wiele kobiet do uczestnictwa w wyprawach krzyżowych, badając mieszankę pobożności i przygody, która definiowała ich podróże.

Autorka zwraca uwagę na kobiety królewskie, które posiadały znaczną władzę polityczną podczas wypraw krzyżowych. W tym rozdziale znajduje się szczegółowa analiza królowych, takich jak Melisende z Jerozolimy, które działały jako władczynie i dyplomatki w państwach krzyżowców.

Kobiety te sprawowały władzę polityczną na własnych prawach, podejmując istotne decyzje i negocjując traktaty, które miały trwały wpływ na wyniki różnych kampanii krucjatowych.

Nicholson skupia się również na kobietach, które cierpiały podczas wypraw krzyżowych. Przedstawia wstrząsające relacje kobiet, które zostały schwytane, zniewolone lub zabite podczas bitew i oblężeń.

W tym rozdziale autorka omawia także sposób, w jaki średniowieczni kronikarze przedstawiali cierpienie kobiet, czasami jako symbole chrześcijańskiego męczeństwa, a także bada sposoby, w jakie kobiety radziły sobie z następstwami działań wojennych i niewoli.

Kobiety w domu podczas krucjat

Rozdział trzeci analizuje istotną rolę, jaką kobiety odegrały w przygotowaniach do krucjat na froncie domowym. Od zarządzania posiadłościami po zbieranie funduszy, kobiety były niezbędne w finansowaniu wypraw krzyżowych.

W szczególności szlachcianki przejmowały obowiązki rodzinne podczas nieobecności swoich męskich krewnych, a ten rozdział bada, w jaki sposób utrzymywały stabilność społeczno-ekonomiczną niezbędną do podtrzymania długich kampanii.

Kobiety po krucjatach

W tym rozdziale omówione zostaje, jak kobiety spełniały się po krucjatach jako fundatorki oraz jak były chowano. Niektóre z nich same fundowały sobie grobowce. Rozdział ten syntetyzuje materiał przedstawiony w całej książce, potwierdzając argument Nicholson, że kobiety były integralną częścią krucjat na wielu płaszczyznach.

Autorka zastanawia się nad trwałym wpływem ich wkładu oraz nad tym, w jaki sposób perspektywa płci może jeszcze bardziej wzbogacić nasze zrozumienie tego kluczowego okresu w historii.

Struktura książki

Książka wydana jest w standardowym formacie wydawnictwa Astra, w grubej oprawie i z szatą graficzną podobną do innych flagowych publikacji tego wydawnictwa. Niestety, moim zdaniem, dużym mankamentem książki jest brak ikonografii. Przy takim temacie byłoby to istotne, aby zobaczyć miejsca czy przedstawienia kobiet, które uczestniczyły w tym wielkim średniowiecznym ruchu.

Treść książki podzielona jest na siedem rozdziałów, z których każdy dotyczy innego aspektu roli kobiet w ruchu krucjatowym. Książkę wieńczą tablice chronologiczne, lista papieży oraz drzewa genealogiczne najważniejszych postaci.

Kobiety i krucjaty – recenzja i opinia

Książka Helen J. Nicholson to przełomowa praca naukowa, która bada często pomijaną rolę kobiet podczas wypraw krzyżowych (XI-XIII wiek). W dziedzinie tradycyjnie zdominowanej przez męskie narracje i perspektywy, Nicholson oferuje odświeżającą i szczegółową analizę tego, jak kobiety były nie tylko uczestniczkami, ale także istotnymi postaciami w kształtowaniu i podtrzymywaniu wysiłków krucjatowych.

Książka bada złożone sposoby, w jakie kobiety przyczyniły się do ruchu krucjatowego – jako fundatorzy, zwolennicy, pielgrzymi, agenci polityczni, a nawet wojownicy – podważając konwencjonalne przedstawienie ich jako biernych obserwatorów historii.

Jednym z najbardziej godnych uwagi aspektów pracy Nicholson jest jej zniuansowane podejście. Zamiast malować prosty obraz kobiet jako wzmocnionych postaci, ilustruje złożone ograniczenia społeczne, z którymi musiały się zmierzyć, oraz paradoksalne sposoby, w jakie te ograniczenia kształtowały ich zaangażowanie. Podczas gdy niektóre kobiety zyskały wpływ i sprawczość, inne były ograniczone przez normy społeczne, co czyni ich wkład jeszcze bardziej niezwykłym.

Niestety, autorka koncentruje się głównie na Zachodniej Europie, zupełnie pomijając Europę Wschodnią i Północną. To przecież z północy wyruszali pierwsi władcy-krzyżowcy, tacy jak Eryk Zawsze Dobry czy Sigurd Krzyżowiec.

Co więcej, szczególne miejsce należy się Bodil Thrugotsdatter, żonie Eyrka I, króla Danii. Po śmierci męża na Cyprze królowa kontynuowała podróż i dotarła do Jerozolimy, gdzie zmarła w 1103 roku na Górze Oliwnej. Była ona pierwszą koronowaną głową Europy, która dotarła do Ziemi Świętej.

Pomimo tych drobnych uchybień, Kobiety i krucjaty to skrupulatnie zbadana i wnikliwa książka, która wypełnia krytyczną lukę w historiografii wypraw krzyżowych. Wydobywając na światło dzienne wieloaspektowe role odgrywane przez kobiety, Nicholson rzuca wyzwanie czytelnikom, aby ponownie rozważyli tradycyjne, zdominowane przez mężczyzn narracje dotyczące historii krucjat.

Praca ta jest niezbędną lekturą dla osób zainteresowanych historią średniowiecza, studiami nad kobietami i społeczno-polityczną dynamiką wypraw krzyżowych.


Wydawnictwo: Astra
Ocena recenzenta: 5/6
Remigiusz Gogosz


Recenzja powstała we współpracy z Wydawnictwem Astra.

Comments are closed.