Zastanawiasz się, który okręt wojenny miał największe działa? Tytuł ten należy nie do jednego, a dwóch okrętów: japońskich pancerników klasy Yamato – Yamato i Musashi. Były to najsilniej uzbrojone okręty II wojny światowej. Ich główne działa miały kaliber 460 mm.
Który okręt wojenny miał największe działa? Yamato – opis klasy
Pancerniki klasy Yamato są czasem określane jako superpancerniki przez swoje uzbrojenie i silne opancerzenie. Klasa miała składać się z pięciu okrętów. Pierwsze były Yamato i Musashi. Trzeci okręt – Shinano, miał być trzecim pancernikiem tej klasy, ale ostatecznie został przebudowany na lotniskowiec. Pozostałe dwa okręty znane są tylko pod swoimi numerami produkcyjnymi, Nr 111 i Nr 797, z czego Nr 111 był w trakcie budowy jeszcze przed początkiem wojny z USA.
Yamato miał 263 m długości, 38,9 m szerokości i 10,86 m zanurzenia. W pełni załadowany okręt miał 72 809 ton wyporności. Zasilały go 4 turbiny parowe i 12 kotłów firmy Kampon, razem dające moc 150 000 KM. To z kolei pozwalało na osiągnięcie prędkości 27 węzłów. Przy 16 węzłach okręt miał zasięg operacyjny 7200 mil morskich.
Opancerzenie okrętu jest bardzo mocne. Najlepiej opancerzone były barbety. Ich pancerz miał od 380 mm do 560 mm grubości. Jednak najmocniej opancerzone były główne wieże, których pancerz miał grubość od 190 mm do 650 mm. Opancerzenie pasa wodnego i pokładu głównego miało odpowiednio od 75 mm do 410 mm i od 200 mm do 230 mm. Najsłabiej opancerzone były działa pomocnicze z pancerzem grubości 50 mm.
Podstawę uzbrojenia okrętu stanowiło 9 potężnych dział kalibru 460 mm umieszczonych po trzy w trzech wieżach – dwóch z przodu i jednej z tyłu. Dodatkowe uzbrojenie stanowiło 12 dział kalibru 155 mm, po trzy w czterech wieżach, jedna na każdym boku, trzecia na nadbudówce za druga główną wieżą z przodu i ostatnia na nadbudówce za więżą tylną. Do obrony przeciwlotniczej i przeciwko małym jednostkom nawodnym okręt posiadał 24 działka automatyczne kalibru 25 mm i cztery karabiny maszynowe kalibru 13 mm.
Dodatkowo okręt miał 6-7 wodnosamolotów. Okręt był obsługiwany przez 2500 marynarzy i oficerów. Musashi miał takie same właściwości z drobnymi różnicami w wymiarach.
Powstanie okrętów
Mimo ograniczeń na wyporność okrętów, postawionych przez traktat waszyngtoński w 1922 roku, japońscy inżynierzy kontynuowali tworzenie nowych projektów okrętów. Uznając marynarkę USA za głównego przeciwnika na Pacyfiku, skupiano się na opracowaniu okrętów, które będą lepsze od tych posiadanych przez Amerykanów.
Prace nad nowymi okrętami rozpoczęto w 1930 roku, ale przez traktat waszyngtoński były ograniczone do badań wstępnych. Okręty amerykańskie w tym okresie miały prędkość około 24 węzłów i uzbrojenie główne kalibru 406 mm. Jednak skupienie się na możliwość prowadzenia skutecznej walki z wrogimi okrętami okazało się z czasem ich zgubą.
Pierwszy projekt pancernika został zakończony w 1935 roku i był większy niż wcześniej opisane. Dodatkowo oryginalna moc napędu miała wynosić 200 000 KM, dając prędkość 31 węzłów. W miarę dalszych prac projektowych rozpoczęto modernizację stoczni wybranych do budowy planowanych 5 okrętów. Były to stocznie w Kure, Nagasaki, Sasebo i Yokosuce.
Opracowanie ostatecznego projektu było dość trudne przez problemy ze zorganizowaniem odpowiednich jednostek napędowych. Dodatkowo Japonia musiała trzymać się postanowień traktatu waszyngtońskiego.
Jednak w 1934 roku Japonia opuściła Ligę Narodów i odrzuciła postanowienia traktatu przez sankcje narzucone na nią po interwencji w Mandżurii. To znacznie ułatwiło proces projektowania i późniejszej produkcji. Ostateczny projekt zakończono w marcu 1937 roku, a budowa rozpoczęła się w listopadzie.
Pierwszy okręt klasy – Yamato, nazwany po starożytnej prowincji o tej samej nazwie, powstał jako pierwszy, a jego wodowanie miało miejsce 8 sierpnia 1940 roku w Kure. Jego budowa została zakończona 16 grudnia następnego roku. Musashi, także nazwany po starożytnej prowincji, był budowany w Nagasaki. Zwodowany 1 listopada 1940 roku, a jego budowa skończyła się 5 sierpnia 1942 roku.
Shinano nazwany w ten sam sposób co pozostałe okręty powstał w listopadzie 1944 w Yokosuce, ale jako lotniskowiec, by nadrobić straty po bitwie o Midway. Okręt Nr 111 był budowany od listopada 1940 roku w Kure, ale nigdy nie został ukończony. Ostatniego okrętu nr 797 nigdy nie rozpoczęto.
Służba okrętów
Okręty klasy Yamato były praktycznie superbronią, choć bardziej realistyczną i efektywną w porównaniu do tych wymyślanych przez Niemców. Mimo to, okręty te nie brały aktywnego udziału w wielu walkach. Po zakończeniu budowy Yamato, okręt ten spędził większość czasu na wodach kontrolowanych przez Japończyków.
Yamato, później także Musashi, brał udział w licznych testach, próbach i grach wojennych. Po rozpoczęciu działań wojennych przeciwko USA dużo się jednak nie zmieniło. Jedyny skrawek akcji, jaki załoga Yamato zobaczyła, było wyminięcie czterech torped wystrzelonych przez okręt podwodny USA USS Flying Fish 28 sierpnia 1942 roku.
Okręt był wtedy w drodze do Truk, skąd miał operować w celu wsparcia prób odbicia wyspy Guadalcanal. Jednak przez całą kampanię nie opuścił portu. Ten brak aktywności dał okrętowi przezwisko Hotelu Yamato. W późniejszych okresach oba okręty służyły jako transportowce lub eskorta konwojów.
W czerwcu 1944 oba okręty eskortowały transportowce mające na celu umocnić Baik. Akcja została odwołana przez inwazje sił USA na Saipan. Przez to okręty wzięły udział w swojej pierwszej bitwie – bitwie na Morzu Filipińskim. Nie weszły jednak w kontakt z wrogimi jednostkami.
Okręty eskortowały grupę okrętów floty japońskiej, przy czym Yamato omyłkowo ostrzelał japońskie samoloty wracające na swoje lotniskowce. Ostatecznie oba okręty udały się Hashirajimy, a następnie do Kure, by uzupełnić zapasy.
Zatopienie Musashi
20 października 1944 roku rozpoczęła się bitwa morska o wyspę Leyte. Oba okręty brały udział w bitwie po uzupełnieniu zapasów na Burnei.
Yamato miał okazję użyć swoich dział po raz pierwszy, otwierając ogień w kierunku grupy okrętów USA, zatapiając jeden lotniskowiec eskortowy i jeden niszczyciel. Tymczasem podczas przepływania przez Morze Sibuyan dnia 24 października, Musashi został zauważony przez zwiad powietrzny marynarki USA.
O godz. 10:27 okręt został zaatakowany przez 8 bombowców nurkujących i trzy torpedowe z lotniskowca USS Interpid. Jedna bomba i jedna torpeda bezpośrednio trafiły okręt, ale nie spowodowały znacznych uszkodzeń.
Następny atak nastąpił o godz. 12:03. Przy własnych stratach 2 bombowców nurkujących i jednego torpedowego, jedna z bomb przebiła się do maszynowni i kotłowni, wywołując pożar. Torpedy z kolei doprowadziły do zalania hydrauliki oraz jednego z silników.
Kolejne cztery ataki, z których jeden był wymierzony w Yamato i pancernik Nagato, nastąpiły z godzinowymi odstępami. W ich rezultacie doszło do wielu strat na Musashi. Maszynownie i kotłownie okrętu były zalane lub płonęły. Jedna wieża miała uszkodzoną elewację w wyniku użycia przez załogę specjalnej amunicji przeciwlotniczej, która uszkodziła jedno z dział, co przy późniejszej próbie wystrzału zwykłego pocisku doprowadziło do eksplozji.
Ataki zakończyły się około godz. 16:00. W trakcie bombardowań, Musashi został trafiony przez około 20 torped i 17 bomb. Zanurzenie okrętu zwiększyło się o 4 metry, a przez nabraną wodę przechylił się o 10 stopni na lewą burtę.
Załoga próbowała zwalczać efekty bombardowania i ratować rannych. Dowódca okrętu, kontradmirał Inoguchi Toshihira, planował wprowadzić Musashi na jedną z pobliskich wysp, ale silniki okrętu przestały działać. O 19:15 Inwolucji wydał rozkaz opuszczenia okrętu.
Z 2399 członków załogi, którzy służyli w tym czasie na okręcie, tylko 1376 przetrwało bombardowanie. Sam Inoguchi został na tonącym okręcie. O godz. 19:35 Musashi zatonął.
Zatopienie Yamato
Po bitwie o Leyte, Yamato wrócił do Kure 23 listopada 1944 roku. Okręt nie został użyty bojowo do kwietnia 1945 roku. 29 marca wypełniony amunicją i ilością paliwa wystarczającą na rejs w jedną stronę, Yamato wraz 2. Flotą wyruszył w kierunku Okinawy, o którą trwała bitwa. Ta misja samobójcza była częścią serii operacji pod nazwą Ten-gō (Operacja Niebiosa).
Celem operacji było zniszczenie floty amerykańskiej wspierającej Marines na Okinawie. 6 kwietnia Yamato dotarł do Tokuyama, by uzupełnić paliwo przed rozpoczęciem ataku. Następnego dnia Yamato ruszył w kierunku pozycji bojowych. O poranku okręt został zauważony przez zwiad powietrzny marynarki USA, za czym podążała seria ataków lotniczych. Tym razem ataki były bardziej precyzyjne.
Już po drugim ataku, który nastąpił o godz. 13:02, okręt był pochylony o 5 stopni na lewą burtę. Dwie kotłownie i jedna maszynownia były zalane, zmniejszając prędkość okrętu do 18 węzłów. Wiele działek przeciwlotniczych nie działało, a jedna wieża z działami 155 mm została zniszczona.
Trzeci atak był najskuteczniejszy. Po godz. 13:45 liczne torpedy trafiły okręt, doprowadzając do szybkiego przechyłu na lewą burtę. Uszkodzenia napędu były poważne, a okręt zwolnił do 12 węzłów. Składy amunicji płonęły, a około 14:00 przechył na lewą burtę wynosił do 23 stopni.
Yamato groziło nie tylko zatopienie, ale również wybuch magazynów amunicji. Dowódca okrętu, kapitan Ariga, wydał rozkaz, by natychmiast opuścić okręt. Rozkazu tego nie udało się jednak w pełni wykonać, gdyż o 14:23, Yamato zaczął wywracać się do góry dnem. Zaraz potem doszło do gigantycznej eksplozji, widocznej z ponad 200 km.
Zniszczenie Yamato przeżyło jedynie 277 z 3332 członków załogi. Kapitan Ariga zginął w eksplozji wraz z większością załogi. Utrata ostatniego pancernika klasy Yamato zakończyło operację Ten-gō.
Bibliografia:
- Draminski S., Skulski J., Battleships Yamato and Musashi, Londyn 2017.
- Jentschura H., Jung D., Mickel P., Warships of the Imperial Japanese Navy, 1869-1945, Annapolis 1986.
- Ross D., The World’s Greatest Battleships, London 2015.
- Skulski J., The Battleship Yamato, Londyn 1988.
- Stille M., US Navy Carrier Aircraft vs IJN Yamato class Battleships, Pacific Theater 1944-45, Bungay 2015.
- Whitley M.J., Battleships of World War Two, Londyn 1998.
Fot. „Yamato” pod koniec budowy, 20 września 1941, źródło: Muzeum Yamato (PG071320)
Michał Cichoń
