Mieczysław F. Rakowski ꘡ Recenzja

M. Przeperski, Mieczysław F. Rakowski. Biografia polityczna

Na polskim rynku wydawniczym ciągle niewiele jest biografii politycznych z prawdziwego zdarzenia. Niestety, te które są zazwyczaj rzadko dotyczą pierwszoplanowych postaci najnowszej historii Polski. A niewielu było w powojennych dziejach polskich postaci tak znaczących jak Mieczysław Rakowski. Biografia polityczna ostatniego I sekretarza KC PZPR moim zdaniem jest jedna z najlepszych biografii, jakie ostatnimi latami przeczytałem.

Mieczysław F. Rakowski z wykształcenia historyk i dziennikarz. Bardziej znany, jako jeden z najważniejszych polskich polityków komunistycznych w latach osiemdziesiątych. Wicepremier w rządzie Wojciecha Jaruzelskiego, przedostatni premier PRL i ostatni w jego dziejach I sekretarz KC PZPR. Postać pomnikowa, choć zgadzać się z nią nie trzeba. Bez cienia wątpliwości członek czołówki najważniejszych polskich polityków, choć działań jego popieranie trzeba. Zmarły w 2008 roku.

Mimo jego wyjątkowej pozycji w polskiej polityce do niedawna całą wiedzę na jego temat można było czerpać jedynie z „marginesów” wielkich dzieł politycznych oraz Dzienników autorstwa samego premiera Rakowskiego. Aż do teraz!

Na polskim rynku wydawniczym ukazała się świetna biografia Mieczysława Rakowskiego. W największym skrócie jest to bardzo obiektywna i niezwykle wnikliwa książka o charakterze niemalże naukowym. Wydana nakładem Instytutu Pamięci Narodowej pozycja  ukazała się w bardzo przyjemnej formie. Publikacja jest częścią serii „Monografie” i jak na nią przystało, wydana została w twardej oprawie i stonowanych kolorach okładki, na której widnieje popiersie Mieczysława Rakowskiego z papierosem w zębach.

Autor omawianej biografii politycznej dr Michał Przeperski jest pracownikiem Instytutu Historii PAN oraz Biura Historycznego IPN. Specjalizuje się w historii Europy Środkowej w II. poł. XX wieku.

„Rakowski” to pierwsza biografia w dorobku autorstwa Przeperskiego. Jednak sposób opracowania, przygotowania i napisania tej publikacji pokazał, że autor naprawdę wie co robi. Swą pracę przygotował w naprawdę świetny sposób. W sposób przekonujący, rzetelny i wiarygodny ukazał działalność polityczną Rakowskiego. Nie wybiela jego decyzji, nie usprawiedliwia tych, które usprawiedliwić się nie dadzą, ale rzetelnie i sumiennie ukazuje ścieżkę kariery politycznej Ostatniego Pierwszego Sekretarza.  Od jego młodości aż po upadek transformację ustrojową i powstanie III RP. W ostatnim rozdziale zaś autor opowiada czytelnikowi o dziejach politycznego emeryta.

Przeperski, który dzieje bohatera swej książki badał przez ponad 10 lat, przedstawił Rakowskiego, jako intelektualistę z wysoko rozwiniętymi umiejętnościami językowymi, który chciał zmieniać system komunistyczny, ale także jako bezwzględnego polityka, który z ogromną skutecznością realizował swoje cele polityczne i stale dążył do uzyskania władzy. Czytelnik nie napotka, więc w tej książce demonizowania postaci komunistycznego polityka, jak czynią to zazwyczaj publikacje z prawej strony sceny politycznej, ani też wybielania czynów aparatczyka, który – bądź co bądź – konsekwentnie bronił systemu komunistycznego. Osobiście przyznam, że takie rzetelne podejście do tej dyskusyjnej postaci zaskoczyło mnie bardzo. Po publikacji tej spodziewałem się jednak ostrzejszej krytyki jednego z filarów schyłkowego okresu PRL. Ta książka jest jednak bardzo rzetelna i w najbardziej dyskusyjnych kwestiach autor prezentuje jedynie wystarczający zasób informacji, który umożliwia czytelnikowi samodzielną ocenę postaci i wydarzeń.

Biografie polityczne postaci tak dyskusyjnych, jak Mieczysław Rakowski, to materiał badawczy dosyć specyficzny.  Stworzenie książki rzetelnej w tym zakresie jest zadaniem niezwykle trudnym. . Tak długotrwałe badanie postaci i działalności Rakowskiego nie sprawiło, iż Przeperski ślepo przekonał się do tej postaci, jak to jest w wypadku innych autorów biografii politycznych, szczególnie okresu III RP. Dzięki temu biografia Rakowskiego nie jest ani panegirykiem, ani swego rodzaju hagiografią. Autor nie wpadł też w drugą skrajność. Dzięki temu książkę czyta się bardzo dobrze. A jeśli przy tych kwestiach jesteśmy, koniecznie należy czytać, iż mimo języka raczej specjalistycznego i raczej naukowego publikację czyta się szybko, a przypisy dolne ułatwiają wnikliwe studium treści. 

Bardzo ciekawie autor wypowiada się na temat gry politycznej, jaką Rakowski prowadził z „Solidarnością”. Dzięki temu, że zagadnieniu temu poświęcono sporo miejsca czytelnik ma szansę dowiedzieć się, jakie argumentu o racji stanu, politycznym realizmie czy geopolitycznej konieczności przywoływał Rakowski w tamtym burzliwym okresie. Taka perspektywa pozwala na stworzenie obrazu Rakowskiego zupełnie innego od tego, który jest prezentowany w mediach i literaturze popularnonaukowej oraz publicystyce.

W mojej osobistej ocenie, największą zaletą „Rakowskiego” jest to, że narracja w niej stworzona pozostawia czytelnikowi miejsce na samodzielne dokonanie oceny polityka, tak bardzo nietuzinkowego.

Reasumując: „Mieczysław F. Rakowski” jest książką, która powinna być na studiach historycznych ukazywana, jako wzór tego jak pisać  biografie, w sumie nie tylko polityczne. Szczególnie takie, których obiektem ma być postać żyjąca w XX wieku.

Kolejna z pozycji „must read” dla każdego historyka!

Wydawnictwo IPN

Ocena recenzenta: 6/6

Dawid Siuta