Jak podało Muzeum Narodowe Irlandii Północnej (National Museums NI), ciało z bagien odkryte w Irlandii Północnej to w rzeczywistości młoda kobieta z epoki żelaza, a nie nastoletni chłopiec, jak sądzono wcześniej. Najnowsze analizy wykazały, że szczątki należą do kobiety w wieku od 17 do 22 lat, co rzuca nowe światło na wcześniejsze interpretacje znaleziska. Odkrycie to jest szczególnie istotne, ponieważ większość podobnych znalezisk z epoki żelaza dotyczy mężczyzn. Nowe informacje mogą mieć kluczowe znaczenie dla zrozumienia rytuałów i praktyk społecznych tamtego okresu, a także roli, jaką mogły odgrywać kobiety w ówczesnych obrzędach.
W październiku 2023 roku na torfowiskach w Bellaghy doszło do odkrycia starożytnych szczątków ludzkich, które od samego początku wzbudziły duże zainteresowanie archeologów. Początkowo specjaliści sądzili, że natrafili na ciało młodego mężczyzny w wieku od 13 do 17 lat. Jednak dalsze, znacznie bardziej szczegółowe badania zmieniły tę pierwotną interpretację. Najnowsze analizy wykazały, że szczątki najprawdopodobniej należały do kobiety w wieku od 17 do 22 lat, jak przekazało w oświadczeniu National Museums NI.
Te przełomowe ustalenia zostały ogłoszone po dogłębnych badaniach przeprowadzonych przez Jednostkę Archeologiczną w ramach Zespołu ds. Odzyskiwania Ciał Policji Irlandii Północnej (PSNI). Wstępne wyniki opublikowano w styczniu 2024 roku, jednak kolejne miesiące przyniosły jeszcze bardziej fascynujące odkrycia dzięki współpracy międzynarodowego zespołu specjalistów.
Badania nad znaleziskiem prowadzone były pod kierunkiem ekspertów z National Museums NI – instytucji odpowiedzialnej za konserwację i opiekę nad narodową kolekcją znalezisk archeologicznych. W tym ambitnym projekcie wzięli udział również naukowcy z prestiżowych ośrodków badawczych w całej Europie. Wśród partnerów znalazły się m.in.:
- National Museums Ireland,
- Queen’s University Belfast,
- Trinity College Dublin,
- University College Dublin,
- University of Copenhagen,
- University of Glasgow,
- oraz University of Bradford.
Współpraca tych instytucji umożliwiła zastosowanie najnowocześniejszych metod badawczych, które pozwoliły na dokładne zbadanie znaleziska i dostarczyły nowych, nieoczekiwanych informacji o tej niezwykłej osobie z przeszłości.
Ciało sprzed ponad dwóch tysięcy lat to kobieta z epoki żelaza
Szczątki datowane na okres od 343 roku p.n.e. do 1 roku p.n.e. mają ponad 2000 lat i pochodzą z czasów epoki żelaza – okresu, w którym ludność Irlandii tworzyła złożone społeczności plemienne, znane z bogatych rytuałów i wyjątkowego rzemiosła.
Analiza przeprowadzona przez specjalistów w dziedzinie osteoarcheologii – nauki zajmującej się badaniem starożytnych kości – ujawniła, że osobą pochowaną na torfowisku była kobieta o wzroście około 168 cm. Co ciekawe, to odkrycie jest szczególnie znaczące, ponieważ większość dotychczas znalezionych ciał zachowanych w torfowiskach z tego okresu należała do mężczyzn.
Stan zachowania ciała można uznać za wyjątkowo dobry, biorąc pod uwagę, ile czasu minęło od śmierci tej kobiety. Jednak jeden element zwrócił szczególną uwagę badaczy – brak czaszki. Jej nieobecność nie wynikała z przypadkowego zniszczenia czy upływu czasu, lecz z celowego działania.
Ślady nacięć odkryte na kręgach szyjnych wskazują na brutalną przyczynę śmierci – celowe ścięcie głowy. Tego rodzaju praktyki były często związane z rytuałami ofiarnymi charakterystycznymi dla epoki żelaza. W tamtych czasach składanie ofiar, zarówno zwierzęcych, jak i ludzkich, mogło być postrzegane jako sposób przebłagania bogów lub zapewnienia pomyślności całej społeczności.
Oprócz szczątków, badacze odkryli również fragment tkanego przedmiotu wykonanego z materiału roślinnego, który znaleziono pod kolanami zmarłej. Choć jego przeznaczenie pozostaje nieznane, istnieje przypuszczenie, że mógł on być częścią osobistego przedmiotu związanym z życiem tej kobiety lub z rytuałem, który towarzyszył jej śmierci.
Zespół badawczy prowadzi obecnie dalsze analizy, aby ustalić, czym dokładnie był ten artefakt. Wstępne hipotezy sugerują, że może to być element odzieży, ozdoba lub przedmiot o znaczeniu symbolicznym, wykorzystywany podczas ceremonii pogrzebowych.
Zgodnie z tradycją nadawania nazw tego rodzaju znaleziskom – łączącą lokalizację z płcią odnalezionego osobnika – szczątki z Bellaghy zostały oficjalnie nazwane „Ballymacombs More Woman”. Takie nazewnictwo nie tylko ułatwia identyfikację archeologiczną, lecz także nadaje pewną formę indywidualności osobom, których historie w innym przypadku mogłyby pozostać zapomniane.
Wnioski z badań i dalsze plany
Niamh Baker, kurator archeologii w National Museums NI, podkreśliła, jak głębokie i złożone były dotychczasowe analizy mające na celu nie tylko zidentyfikowanie szczątków, lecz także lepsze zrozumienie ich kontekstu kulturowego. Jak wyjaśniła:
Ballymacombs More Woman to z pewnością jedno z najważniejszych odkryć archeologicznych na wyspie Irlandii. To ważne odkrycie daje nam wgląd w życie ludzi z naszej starożytnej przeszłości i daje wgląd w to, jak żyli, wchodzili w interakcje ze swoim środowiskiem i rozwijali swoje kultury. Jako organizacja odpowiedzialna ustawowo za pozyskiwanie, kuratorowanie i konserwację znalezisk archeologicznych o znaczeniu krajowym w Irlandii Północnej, od razu zrozumieliśmy, jak bardzo potrzebny będzie dokładny proces badawczy, aby zapewnić, że to odkrycie zostało przeprowadzone profesjonalnie i etycznie, aby odkryć jej cenną historię.
Eileen Murphy, która jest profesorem archeologii w School of Natural and Built Environment na Queen’s University w Belfaście, przeprowadziła ocenę osteologiczną, która dostarczyła profilu biologicznego danej osoby i ustaliła przyczynę jej śmierci, i przekazała:
To był zaszczyt podjąć się analizy osteologicznej tych ważnych, ale także bardzo przejmujących archeologicznych szczątków ludzkich. Podobnie jak w przypadku wielu ciał z bagien z epoki żelaza, młoda kobieta poniosła bardzo gwałtowną śmierć, która wiązała się z upływem krwi z jej gardła, a następnie ścięciem głowy. Głowa została zabrana, ale ciało pozostawiono tam, gdzie upadło, tylko po to, by odkryć je przez robotników maszyn około 2000 lat później. Dalsza analiza naukowa, w tym wnioski z analizy aDNA, bez wątpienia przyniosą bardziej fascynujące odkrycia.
Obecnie zarówno szczątki, jak i artefakt zostały przeniesione z Państwowego Laboratorium Patologii do Muzeów Narodowych NI. Tam znajdują się pod ścisłą kontrolą zespołu konserwatorskiego, który czuwa nad ich odpowiednim przechowywaniem i zabezpieczeniem. To kluczowy etap przygotowań przed rozpoczęciem ostatecznej fazy zabiegów konserwatorskich, które mają na celu zachowanie tych cennych znalezisk w jak najlepszym stanie na przyszłość.
Sympozjum poświęcone odkryciom z torfowisk
W sobotę, 22 lutego, National Museums NI oraz Queen’s University Belfast wezmą udział w wyjątkowym sympozjum, które odbędzie się w Seamus Heaney HomePlace – ośrodku poświęconym pamięci wybitnego irlandzkiego poety. Wydarzenie to będzie towarzyszyć wystawie zatytułowanej „Digging into the Bog: Archaeological Finds & the Work of Seamus Heaney”.
Sympozjum odbędzie się w szczególnym momencie, upamiętniającym 50. rocznicę wydania kolekcji poetyckiej North autorstwa Seamusa Heaneya. W trakcie spotkania eksperci będą omawiać znaczenie odkrycia Ballymacombs More Woman oraz szerzej – rolę ciał bagiennych w historii Europy. Nie zabraknie także dyskusji na temat fascynacji Heaneya starożytnymi szczątkami, które wielokrotnie pojawiały się jako inspiracja w jego twórczości.
Pomyślne przeprowadzenie tych interdyscyplinarnych badań jest znaczącym osiągnięciem dla Irlandii Północnej. Jest to doskonała ilustracja tego, jak ważne są nasze muzea i jak ważną rolę odgrywamy w łączeniu naszego unikalnego dziedzictwa, obejmującego tysiące lat, z dniem dzisiejszym. Jesteśmy niezmiernie wdzięczni naszym partnerom za współpracę przy tym projekcie; Wszyscy nauczyliśmy się od nich rozległej wiedzy specjalistycznej, która zagwarantuje, że będziemy dysponować rygorystycznymi, naukowymi dokumentami związanymi z tym odkryciem.
Nasze kolekcje są przeznaczone dla publiczności, aby się nimi cieszyć i czerpać z nich inspirację, ale jak pokazuje Ballymacombs More Woman, są one również kluczowym źródłem badań i nauki w szerokim zakresie specjalistycznych dziedzin. Historie i wewnętrzna wiedza związana z ludźmi z przeszłości mogą być dla nas dziś dziwne i niepokojące, ale także pouczające, pomagając nam lepiej zrozumieć i zastanowić się nad zmianami społecznymi zachodzącymi w czasie. Nasze poglądy na świat i siły, które na nas wpływają, zmieniły się głęboko na przestrzeni dziejów. Zastanawiając się nad tym ważnym odkryciem archeologicznym, powinniśmy przypomnieć sobie, że Ballymacombs More Woman była kiedyś osobą, tak jak my.
– powiedziała Hannah Crowdy.
Źródło: Further research suggests ancient human remains found in Bellaghy likely to be female, nationalmuseumsni.org [dostęp: 21.02.2025].
Fot. Police Service of Northern Ireland
bdh/cc
