G. Surdy, K. Brożek, Solidarność Walcząca
Solidarność to symbol walki o wolność w latach osiemdziesiątych XX wieku. Czterdzieści lat od przemian, zdania co do oceny związków kierowanych przez Lecha Wałęsę, są mocno podzielone. Wiele kontrowersji narosło wobec samego lidera, później Prezydenta RP i jego agenturalnej działalności. W latach osiemdziesiątych działała również Solidarność Walcząca, organizacja tworzona przez ostatnich niezłomnych antykomunistów. Przeciwników negocjacji z komunistami i obradom „okrągłego stołu”. To właśnie tym nieugiętym, poświęcona jest książka Grzegorza Surdy i Krzysztofa Brożka.
O Solidarności nadal wiemy mało. Historia przemian, a zwłaszcza prawda o liderach jest w wielu kręgach tematem tabu – kwestią zamkniętą. To błąd, ponieważ wiele faktów jest mitem lub kłamstwem. Wielu „bohaterów” to zwyczajni kapusie lub agenci. Jeszcze mniej wiemy o Solidarności Walczącej, jej liderach i działaczach. Organizacja, która była niejako opozycją do tego co działo się pod koniec lat osiemdziesiątych (Magdalenka i Okrągły Stół) w latach dziewięćdziesiątych była zmarginalizowana. Doszło do przemian, „Lech Wałęsa obalił komunizm” więc po co wspominać tych, którzy uznali, że nie obalił – a podobnie jak inni liderzy Solidarności się z komunistami dogadał. Tworząc tym samym układ, który ma się dobrze do dziś. O tym czym była Solidarność Walcząca, jej liderów i ich poglądy mamy okazję poznać w książce „Solidarność Walcząca”. Nie musimy się z ich zdaniem zgadzać, warto je jednak poznać.
Książka „Solidarność Walcząca” to zbiór wywiadów z działaczami tytułowej organizacji: Od lidera Kornela Morawieckiego przez Andrzeja Kołodzieja, Andrzeja Kisielewicza, Magdalenę i Marka Czachorów po Romana Zawiercana, Janusza Szkutnika, Jerzego Kanikuła, Nikołaja Iwanowa i wielu innych niezłomnych działaczy Solidarności Walczącej. Wywiady nie są jednak podane czytelnikowi jeden po drugim. Książka została podzielona na dziesięć rozdziałów, które dotyczą konkretnych zagadnień i podsumowaniem „Cena. Czy było warto?”. Od uczestników rozmów kolejno dowiadujemy się jaka była ich droga do opozycji od „Solidarności” do „Solidarności Walczącej” i dlaczego związali się właśnie z SW. W kolejnych rozdziałach czytamy o tym jak wyglądała praca w podziemiu, struktury, zbieranie bomb i broni. Szczególnie ciekawa jest kwestia kontrwywiadu, podsłuchiwanie SB (tak podsłuchiwanie SB i MO nie przez MO i SB) i wyprzedzanie przez wiele lat o krok komunistycznych służb bezpieczeństwa. Książka „Solidarność Walcząca” to podróż przez lata osiemdziesiąte XX wieku w realiach walki podziemnej z aparatem PRL. Istotne jest również wyjaśnienie, dlaczego „Okrągły Stół” był nie do przyjęcia, i dlaczego zdaniem działaczy SW była to zdrada lub czym w ogóle ta zdrada według ich wizji była. Książka Grzegorza Surdy, Krzysztofa Brożka to swojego rodzaju podróż w szeregi ostatnich niezłomnych antykomunistów. W podsumowaniu „Cena. Czy było warto?” każdy z bohaterów książki stwierdza jednoznacznie, że tak i jedyne co by zmienili, to włożyli w walkę więcej pracy. W odpowiedziach wyczuwalny jest żal, że przez dekady po przemianach faktyczny rozwój Polski był zablokowany właśnie przez układ, jaki stworzyli liderzy związkowej Solidarności z działaczami PZPR. Symbolem tego, jest wybór zaledwie kilku lat po przemianach byłego polityka PZPR – Aleksandra Kwaśniewskiego na prezydenta III RP.
Książka „Solidarność Walcząca” opatrzona jest również biogramami rozmówców i zdjęciami, których jest stanowczo za mało. Przede wszystkim mi brakuje fotografii z lat osiemdziesiątych. Recenzowana publikacja jest relacją z pierwszej ręki. Od bezpośrednich uczestników, co jest szczególnie istotne. Plusem są przypisy, które wyjaśniają niedopowiedziane kwestie przez rozmówców. W wielu z nich dowiadujemy się, jak opisywane zagadnienie wdziane było przez SB, dzięki zachowanych w archiwach dokumentach. Szkoda, że nie ma ich dużo i czytelnik nie może zestawić ze sobą zdania i opinii dwóch stron barykady. Byłby to cenny dodatek, jednak książka jak już wspominałem to wywiady i naturalnym jest, że poznajemy zdanie, wersję rozmówcy. W przypadku członków SW nie ma podstaw, żeby im nie wierzyć. W ich wypowiedziach nie ma wywyższania się i podkreślania swoich dokonań. Wręcz przeciwnie, bohaterów książki „Solidarność Walcząca” prócz podejścia do komunizmu, przemian i III RP łączy również skromność i inspiracja podziemiem niepodległościowym z czasów II wojny światowej czy lat stalinowskich. Nierzadko nawiązują również do tradycji przedwojennych Kresów.
Publikację czyta się łatwo, jak to zwykle w przypadku wywiadów bywa. Całość została opatrzona przyjemną dla oka białą okładką z napisem Solidarność Walcząca i symbolem SW. Zdarzają się błędy przy składzie i korekcie. Jako przykład podam brak zachowanej konsekwencji w pogrubianiu tekstu, np. część pytań jest pogrubiona, część (zdecydowana) nie. W tekście zdarza się również sporo literówek, co przy tego typu publikacji jest niedopuszczalne. Ze względu na te uchybienia książka traci jeden punkt w skali 0-6 i dostaje 5 z minusem.
Wydawnictwo: Instytut Pamięci Narodowej
Ocena recenzenta: 5/6
Kamil Janczarek
