W służbie państwu i społeczeństwu. Z dziejów formacji policyjnych na Podkarpaciu (1919 – 2019), red. M. Skiba, P. Szopa
Historia formacji o charakterze policyjnym w Polsce jest niemal tak długa jak historia samego państwa. Jednak we znanej współcześnie, usankcjonowanej prawnie formie policja działa dopiero od nieco ponad stulecia. W okresie tym przeszła ona liczne zmiany i transformacje. Losy tych właśnie przemian na przykładzie policji podkarpackiej ukazują autorzy i redaktorzy zbioru „W służbie państwu i społeczeństwu”.
W recenzowanym zbiorze – wydanym nakładem Instytutu Pamięci Narodowej o/ Rzeszów – składającym się z kilkunastu artykułów, autorzy którzy reprezentują rozmaite środowiska służbowe i naukowe przybliżają czytelnikowi historię i zadania formacji policyjnych na Podkarpaciu. Tematyka pracy dotyczy wyłącznie tego regiony, ale w mojej ocenie jej historia i przemiany, którym podlegała przez ostatnie trzy dekady są bardzo podobne w odniesieniu do całego kraju. Dlatego uważam, iż „W służbie państwu…” spokojnie może stanowić podstawę do analiz sytuacji i w policji w całej Polsce na przestrzeni ostatniego wieku.
Narracja prezentowana w książce sięga czasów tworzenia służb policyjnych u progu Niepodległości w 1918 roku i poprowadzona jest aż do współczesności. Tak też została niniejsza praca podzielona. Jej poszczególne części odnoszą się do następujących po sobie okresów historycznych w dziejach państwa polskiego. I tak pierwsza część składa się z trzech artykułów, w których autorzy opowiadają o losach Policji Państwowej w czasach II RP. Kolejna część, składająca się tylko z jednego tekstu, dotyczy okresu II wojny światowej. Kolejne trzy artykuły to teksty poświęcone funkcjonowaniu Milicji w okresie Polski Ludowej a merytorycznie całość wieńczy część poświęcona czasom współczesnym . Tai podział chronologiczny w mojej ocenie jest niewątpliwą zaletą książki, jednak kryje się w nim też drobny mankament. Po macoszemu potraktowane zostały niektóre okresy (m.in. właśnie II wojna światowa) a w innych zbyt rozbudowane zostały czasy mniejszych przemian.
Jak słusznie zaznaczają sami autorzy zbiór dotyka zarówno chlubnych kart w dziejach Policji, jak i patologii, które stały się jej udziałem tak w okresie komunistycznym jak i już po przemianie ustrojowej. Kolejne teksty oddają każdą tych ciemnych i jasnych stron Policji w odniesieniu do samego regionu Podkarpacia, jednak znów myślę, że może to spokojnie stać się probierzem całej polskiej formacji porządkowej.
Podczas lektury brakowało mi jednak głębszego omówienia niektórych zagadnień. Autorzy zbyt mocno skupili się jednak na specyficznej tylko tematyce i część zagadnień po prostu nie załapała się do pozycji. A szkoda. Autorzy i wydawca uzupełnili na szczęście jednak wszystkie teksty solidnym aparatem badawczym i genialnymi aneksami na końcu pozycji, które swoją drogą zajmują całkiem sporo miejsca (prawie 7 % objętości książki).
Reasumując: „W służbie państwu i społeczeństwu” jest dobrą pozycją na temat dziejów Policji w ostatnim stuleciu. Choć dotyczy tylko Podkarpacia jej wnioski i sądy mogą stać się punktem odniesienia do oceny formacji w całym kraju a artykuły, zamieszczone w książce mogą stać się świetnym początkiem do badania dziejów tej służby. Choć jest to pozycja specjalistyczna i właśnie takim językiem ją napisano, nie jest zbyt górnolotna by nie trafić do zwykłego czytelnika.
Wydawnictwo: IPN
Ocena recenzenta: 4/6
Dawid Siuta
