Tego dnia 1386 roku w katedrze wawelskiej odbył się ślub Jadwigi Andegaweńskiej z Władysławem II Jagiełłą – króla Polski z wielkim księciem litewskim
Zanim odbył się ślub Jadwigi Andegaweńskiej z Władysławem II Jagiełłą, 3 dni wcześniej, Litwin przyjął chrzest w obrządku łacińskim. Matką chrzestną przyszłego króla Polski, została Jadwiga Pilecka z Melsztyńskich, matka Elżbiety Pileckiej, później Granowskiej, która została trzecią żoną Władysława II Jagiełły.
Dawniejsza historiografia przyjmowała, że ojcem chrzestnym Jagiełły był Władysław Opolczyk i to po nim syn Olgierda Giedyminowicza miał otrzymać imię Władysław. Dziś już wiemy, że wybór tego imienia to było nawiązanie do przedostatniego króla Polski z dynastii Piastów, czyli Władysława Łokietka.
Władysław II Jagiełło początkowo miał zostać mężem córki wielkiego księcia moskiewskiego Dymitra Dońskiego – Zofii. W tym celu został ochrzczony w obrządku wschodnim. Jednak 14 sierpnia 1385 roku delegacja z Królestwa Polskiego pojawiła się w Krewie i prosiła Jagiełłę o zgodę na przyjęcie chrztu w obrządku łacińskim, jak i o poślubienie Jadwigi Andegaweńskiej, która od 16 października 1384 roku była królem Polski.
Jagiełło przyjął te warunki, a dodatkowo zobowiązał się zapłacić odszkodowanie na rzecz Habsburgów za zerwane zaręczyny Jadwigi Andegaweńskiej z Wilhelmem Habsburgiem.
Przypomnijmy, że Jadwiga w 1378 roku, kiedy miała 4 lata, została zaręczona sponsalia de futuro z Wilhelmem Habsburgiem. Była trzecią z kolei córką Ludwika Andegaweńskiego i jego drugiej żony – Elżbiety Bośniaczki. Narodziny trzeciej z królewien wydawały się tak mało istotne, że nawet nie zapisano dokładnej daty urodzin Jadwigi.
Przyszła kobieta-król Polski przyszła na świat między 3 października 1373 roku a 18 lutego 1374 roku. Bardzo prawdopodobna jest jednak data 18 lutego 1374 roku, a to dlatego, że w średniowieczu dziewczęta osiągały tak zwany wiek sprawny z chwilą, gdy ukończyły 12. rok życia. Być może więc było tak, że czekano ze ślubem Jadwigi i Jagiełły do momentu, aż panna młoda osiągnie dorosłość, w którą wchodziła, jeśli przyjmiemy, że urodziła się 18 lutego 1374 roku, akurat w dniu swojego ślubu z Jagiełłą.
Wilhelm Habsburg się nie poddaje
Wróćmy jednak do Władysława Jagiełły, który miał spłacić Habsburgów. Otóż nie przyjęli oni tej kwoty, która wynosiła 200 000 florenów, a Wilhelm Habsburg nadal czuł się mężem Jadwigi, gdyż jego zdaniem małżeństwo zostało skonsumowane.
Przypomnijmy w tym miejscu, że według Jana Długosza, który nie mógł świadkiem tych wydarzeń, gdyż urodził się dopiero w 1415 roku, a więc 16 lat po śmierci Jadwigi Andegaweńskiej, zanotował, że władczyni na wieść, że ma poślubić Litwina, miała próbować ucieczki do swojego pierwotnego narzeczonego i wzięła do ręki topór i próbowała nim sforsować bramy wawelskie, by udać się do Wilhelma Habsburga.
Ostatecznie Andegawenka zrezygnowała ze związku z Wilhelmem Habsburgiem, a dzień przed ślubem z Władysławem Jagiełłą miała odwołać zaręczyny z Habsburgiem i wszelkie inne zobowiązania, jakie ją z nim łączyły. O podjęciu takiej decyzji młoda władczyni miała zdecydować po tym, jak podczas modlitwy w katedrze wawelskiej ukazał jej się sam Bóg i powiedział do niej: „Ratuj Litwę”
Wilhelm Habsburg mimo wszystko nie rezygnował ze starania się o względy Jadwigi Andegaweńskiej i w tym celu wszedł w konszachty z Gniewoszem z Dalewic, który pomagał Habsburgowi rozgłaszać plotki, jakoby Jadwiga zdradzała go z Władysławem Jagiełłą.
Te fałszywe oskarżenia dotarły w końcu do uszu polskiej pary królewskiej, a karą dla Gniewosza z Dalewic, według Jana Długosza miało być dość wielkie upokorzenie, ponieważ musiał wejść pod stół i wszystko to jak pies odszczekać. Opisane tutaj wydarzenia miały miejsce w 1389 roku, a więc również i tym razem nasz dziejopis nie był ich naocznym świadkiem.
Wilhelm Habsburg do końca życia Jadwigi Andegaweńskiej, czyli do 17 lipca 1399 roku uważał się za jej męża, a po śmierci władczyni ożenił się z Joanną II – królową Neapolu, która była córką Karola III z Durazzo i jego żony Małgorzaty z Durazzo. Ojciec Joanny II został zamordowany z rozkazu Elżbiety Bośniaczki, czyli matki Jadwigi Andegaweńskiej, a Małgorzata z Durazzo wydała rozkaz uduszenia morderczyni swojego męża.
Ślub Jadwigi Andegaweńskiej z Władysławem II Jagiełłą
Ślub Jadwigi Andegaweńskiej i Władysława Jagiełły był czymś więcej niż jedynie połączeniem dwóch ludzi. Był to nie tylko akt o ogromnym znaczeniu dynastycznym, ale przede wszystkim fundament uniii Polski i Litwy, które wcześniej pozostawały w raczej napiętych stosunkach.
Choć historia zna przypadki politycznych mariaży, które nie przyniosły oczekiwanych rezultatów, tym razem było inaczej – ten zawiązany w XIV wieku sojusz zmienił losy Europy Środkowo-Wschodniej na całe wieki.
Po układzie w Krewie, który stanowił polityczny fundament przyszłej wspólnoty, sporządzono kolejne porozumienie – umowę wołkowyską z 1386 roku, która doprecyzowała wcześniejsze ustalenia. Mimo tych dokumentów obie strony miały odmienne wizje funkcjonowania nowego organizmu politycznego, co z czasem doprowadziło do licznych napięć.
Kiedy w 1384 roku Jadwiga objęła polski tron, miała zaledwie 10 lat. Jej ślub z Jagiełłą odbył się dwa lata później, co oznacza, że monarchini miała wtedy dopiero 12 lat. Wielu badaczy przypuszcza, że początkowo nie była przychylna temu związkowi.
W XIV wieku małżeństwa monarchów miały charakter przede wszystkim polityczny. Nie liczono się z uczuciami młodej pary, ponieważ często małżonkowie nigdy wcześniej się nie widzieli i znali się jedynie z opisów swoich doradców. W przypadku Jadwigi decyzja o wyborze jej męża zapadła wśród elit małopolskich, podczas gdy Jagiełło miał znacznie większą autonomię w swoich wyborach.
Co ciekawe, nie ma dowodów na to, by litewski władca widział przed ślubem jakikolwiek portret Jadwigi, co w kolejnych stuleciach stało się już normą. W rzeczywistości było to powodem wielu rozczarowań – znane są przypadki władców, którzy po pierwszym spotkaniu z małżonką nie ukrywali swojego niezadowolenia. Sam Jagiełło, gdy poślubił swoją drugą żonę, Annę Cylejską, miał rzekomo pretensje do swatów, że nie przedstawili mu jej realnego wyglądu.
Ślub Jadwigi Andegaweńskiej z Władysławem II Jagiełłą – następstwa
Jednym z kluczowych warunków unii było przyjęcie chrztu przez Jagiełłę. Ceremonia odbyła się w Krakowie zaledwie trzy dni przed ślubem. Dla władcy Litwy chrzest był krokiem koniecznym. Początkowo rozważał schrystianizowanie Litwy poprzez Moskwę, lecz warunki narzucone przez Dymitra Dońskiego okazały się zbyt rygorystyczne. Ostatecznie wybór padł na Polskę, co przypieczętowało unię obu państw.
4 marca 1386 roku w katedrze wawelskiej odbyła się uroczysta koronacja Władysława Jagiełły na króla Polski. Ceremonii przewodniczył arcybiskup Bodzanta, a obecny był także legat papieski Maffiolus de Lampregnano, co podkreślało znaczenie tej chwili nie tylko dla Królestwa Polskiego, ale również dla Kościoła i polityki międzynarodowej. W ten sposób spełniono warunki unii w Krewie, a nowy król zobowiązał się do chrystianizacji Litwy i integracji obu państw.
Relacje Jadwigi i Jagiełły
Historycy od dawna zastanawiają się nad charakterem związku Jadwigi Andegaweńskiej i Władysława Jagiełły. Czasami podkreślano, że był to sojusz przede wszystkim polityczny, w którym Jadwiga mogła czuć się nieszczęśliwa ze względu na różnicę wieku, pochodzenie oraz odmienność kulturową. Inni badacze sugerują jednak, że Jagiełło pełnił w jej życiu raczej rolę opiekuna, a ich relacja mogła być znacznie bardziej harmonijna, niż się powszechnie uważa.
Nie ulega wątpliwości, że był to związek niezwykle ważny dla przyszłości Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Jadwiga, jako król Polski, zachowała formalnie równorzędną pozycję wobec swojego męża, co stanowiło ewenement w historii europejskiej monarchii. Ich wspólne rządy miały na celu umocnienie unii oraz przeciwstawienie się zagrożeniom ze strony Zakonu Krzyżackiego.
Chrystianizacja Litwy i wzmacnianie unii
Jednym z pierwszych i najważniejszych przedsięwzięć podjętych przez małżeństwo była chrystianizacja Litwy. W 1387 roku zorganizowano wyprawę, która miała na celu szerzenie chrześcijaństwa w Wielkim Księstwie Litewskim, co było kluczowym elementem umowy krewskiej. Litwa, jako ostatni pogański kraj w Europie, miała od tej chwili stać się częścią chrześcijańskiego świata, a jej integracja z Polską była jednym z fundamentalnych celów polityki królewskiej.
Jadwiga nie ograniczała się jedynie do spraw politycznych. Aktywnie angażowała się w kwestie kultury, edukacji oraz religii, podczas gdy Jagiełło koncentrował się na sprawach wojskowych i administracyjnych. Ich współpraca zaowocowała szeregiem reform, które stworzyły podwaliny pod przyszłą potęgę dynastii Jagiellonów.
Polska i Litwa wobec wyzwań politycznych
W 1387 roku Jadwiga osobiście stanęła na czele wyprawy rycerskiej, która miała na celu odbicie Rusi Czerwonej z rąk Węgrów. 8 marca 1387 roku zatwierdziła przywileje dla Lwowa, nadając mu prawo składu. W tym samym roku, 26 września, hospodar mołdawski Piotr I złożył jej hołd lenny.
Polityczna sytuacja w Europie ulegała zmianie, co skłoniło małżonków do spotkania z Zygmuntem Luksemburskim w 1397 roku. W wyniku negocjacji Jagiełło zrzekł się zwierzchnictwa nad Mołdawią i Podolem, w zamian za co uzyskał prawa do Rusi Halickiej.
Chociaż rozmowy z Zakonem Krzyżackim nie przyniosły oczekiwanych rezultatów, polityka dyplomatyczna Jadwigi i Jagiełły odegrała kluczową rolę w kształtowaniu przyszłych stosunków międzynarodowych Polski.
Działalność kulturalna i fundacje kościelne
Jadwiga zgromadziła na swoim dworze elitę intelektualną Polski, m.in. Piotra Wysza, Mateusza z Krakowa i Hieronima z Pragi. Jej wkład w rozwój polskiej kultury był nieoceniony. To właśnie z jej inicjatywy przetłumaczono na język polski Księgę Psalmów, której egzemplarz, znany jako Psałterz floriański, przetrwał do dziś.
Była też wielką fundatorką kościołów i klasztorów oraz wspierała szpitale. W 1397 roku założyła bursę dla polskich i litewskich studentów na Uniwersytecie Karola w Pradze, a także uzyskała zgodę papieża na utworzenie wydziału teologii na Akademii Krakowskiej.
W 1399 roku Jadwiga urodziła córkę, Elżbietę Bonifację, która jednak zmarła zaledwie kilka tygodni po narodzinach. Królowa, prawdopodobnie wskutek gorączki połogowej, odeszła 17 lipca 1399 roku. Została pochowana w katedrze wawelskiej 19 lipca.
Podczas jej pogrzebu Stanisław ze Skalbmierza, rektor Akademii Krakowskiej, powiedział: Królowa była ozdobą kleru, rosą dla biednych, kolumną Kościoła, czułą opiekunką obywateli.
W testamencie zapisała swój majątek Akademii Krakowskiej, co przyczyniło się do jej dalszego rozwoju i umocnienia pozycji w Europie.
Bibliografia:
- Bubczyk Robert, Charakterystyka współrządów Jadwigi Andegaweńskiej i Władysława II Jagiełły w Polsce, [w:] „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F, Historia”. Vol. 52/53, s. 29–51, 1997.
- Nikodem J., Jadwiga. Król Polski, Kraków 2018.
- Ślub Jadwigi Andegaweńskiej z Władysławem Jagiełłą, Muzeum Historii Polski [dostęp: 18.02.2025].
- Wyrozumski Jerzy, Królowa Jadwiga. Między epoką piastowską i jagiellońską, Kraków 1997.
Fot. Obraz przedstawiający Władysława i Jadwigę pod krzyżem, autor Tomasz Dolabella, I połowa XVII wieku, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Maius
