Kim byli pierwsi laureaci Nagrody Nobla?
Nagroda Nobla po raz pierwszy została przyznana w 1901 roku. Laureatami byli Wilhelm Röntgen, Jacobus van’t Hoff, Emil von Behring, Henri Dunant, Frédéric Passy i Sully Prudhomme.
Czym jest Nagroda Nobla?
Alfred Nobel urodził się w Sztokholmie 21 października 1833 roku. Był wynalazcą i przemysłowcem, który posiadał laboratoria i fabryki w rozlicznych krajach. Pracował z materiałami wybuchowymi, a jednym z jego osiągnięć było wynalezienie dynamitu. Za życia miał szerokie zainteresowania, poza naukami ścisłymi ciekawiły go również literatura i działania na rzecz pokoju.
Zmarł 10 grudnia 1896 roku. Pozostawił po sobie wielką prywatną fortunę, ponad 30 milionów szwedzkich koron. Według jego testamentu, którego ostateczna wersja powstała 27 listopada 1895 roku, większość z tych pieniędzy miała zostać przekazana na ufundowanie nagród w dziedzinach fizyki, chemii, medycyny lub fizjologii, pokoju i literatury.
Zadanie wybrania laureatów Alfred Nobel powierzył kilku instytucjom. Nagrody w dziedzinach fizyki i chemii miała przyznawać Królewska Szwedzka Akademia Nauk. Wyłonienie zwycięzcy w dziedzinie medycyny lub fizjologii przypadło Instytutowi Karolinska. Nagrodę pokojową przyznawać miało 5 członków norweskiego parlamentu. Zaś wybranie laureata w dziedzinie literatury Nobel powierzył Akademii Szwedzkiej.
Egzekutorami ostatniej woli Nobla byli Ragnar Sohlman i Rudolf Lilljequist. Powierzone im zadanie okazało się nie być proste. Testament został podważony przez część rodziny zmarłego, a spór prawny zakończył się dopiero w 1900 roku. Wtedy również powołano do życia Fundację Nobla, by zajęła się zarządzaniem pieniędzmi przeznaczonymi na nagrody.
Te wręczono po raz pierwszy w 1901 roku w Sztokholmie i Oslo. Od tamtej pory nagroda jest przyznawana w każdą rocznicę śmierci Nobla, czyli 10 grudnia. Laureaci ogłaszani są obecnie na początku października. Od 1969 roku z inicjatywy Banku Szwecji przyznawana jest również nagroda w dziedzinie ekonomii.
Kto pierwszy dostał Nobla? Pierwsi laureaci
Pierwszą nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki otrzymał niemiecki naukowiec Wilhelm Röntgen za odkrycie promieni X, zwanych również promieniami Roentgena. Pozwoliło to między innymi na wykonywanie prześwietleń. Obecnie wiedza o promieniach X jest wykorzystywana również w badaniach nad gwiazdami czy burzami słonecznymi.
Pochodzący z Holandii Jacobus van’t Hoff był jednym z tak zwanych ojców założycieli chemii fizycznej. Wykładał na uniwersytecie w Amsterdamie, a później w Berlinie. Pierwszym laureatem w dziedzinie chemii został za swoją pracę nad prawami kinetyki chemicznej i ciśnieniem osmotycznym.
Niemiec Emil von Behring urodził się w Hansdorfie, obecnie polskiej wsi Ławice. Nagrodę w dziedzinie medycyny lub fizjologii otrzymał za swoją pracę nad zastosowaniem surowicy, zwłaszcza w leczeniu dyfterytu. W trakcie badań odkrył, że jeśli surowicę osoby odpornej na daną chorobę poda się innemu człowiekowi, przekaże się mu także przeciwciała. Surowicę potrzebną do leczenia dyfterytu zdobył dzięki uodpornionym na niego koniom w 1900 roku.
Pokojowa Nagroda Nobla została rozdzielona pomiędzy dwóch laureatów. Pierwszy z nich, szwajcarski kupiec Henri Dunant, otrzymał ją za pomoc rannym żołnierzom i próbę stworzenia międzynarodowego zrozumienia. Jego praca rozpoczęła się po tym, jak w 1859 roku był świadkiem bitwy pod Solferino. Był założycielem Czerwonego Krzyża, jego działania doprowadziły również do przyjęcia Konwencji Genewskiej.
Drugim laureatem był Frédéric Passy. Nagrodę otrzymał za działania związane z konferencjami pokojowymi, dyplomacją i arbitrażem. Ten francuski polityk i ekonomista sporą część życia poświęcił działaniom na rzecz pokoju. Wierzył, że przyczynia się do niego wolny handel. Był jednym z założycieli Unii Międzyparlamentarnej, organizacji ułatwiającej nawiązywanie kontaktów między członkami parlamentów różnych państw.
Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury dostał francuski poeta Sully Prudhomme. W swoich pracach skupiał się na osiągnięciu charakterystycznej dla parnasizmu formalnej perfekcji, a równocześnie widać w nich było jego zainteresowanie filozofią i nauką. Prudhomme z powodu choroby nie mógł odebrać nagrody osobiście. Otrzymane pieniądze przeznaczył na publikowanie wierszy młodych francuskich poetów.
Fot. Medal Nagrody Nobla z 1945 roku, źródło: Wikimedia Commons
Marianna Juszczuk
