Najpierw po łacinie, następnie po włosku, a później po polsku. Taki był początek drogi translatorskiej Koranu na świecie. Dlatego naukowcy z UMK chcą wydać niebawem unikalne tłumaczenie z XVI wieku.
Na Wydziale Filologicznym UMK działa jedyne na świecie Centrum Badań Kitabistycznych – profesjonalny ośrodek badań tatarskiego piśmiennictwa religijnego. Przekład Koranu naukowcy badali w ramach projektu Tefsir. Udało nam się potwierdzić, że jeden z typów zabytków – tatarski tefsir – jest przekładem Koranu z 2. połowy XVI wieku – powiedziała PAP dr hab. Joanna Kulwicka-Kamińska.
Jednakże trzeba odróżnić od siebie dwa tesfiry: arabski oraz tatarski. Ten pierwszy znany jest w świecie islamu jako komentarz do Koranu. Natomiast tatarski określa się obszerne manuskrypty zawierające pełny tekst Koranu z jego podwierszowym przekładem na język polski, uzupełnionym o warstwę egzegetyczną, czyli objaśniającą albo interpretującą.
Tatarzy użyli tej nazwy, ponieważ w islamie obowiązuje zakaz tłumaczenia Koranu na języki niekanoniczne – podkreśliła kierownik projektu. Dodała również, że tatarski przekład Koranu jest „podwójnie zaszyfrowany” ze względu na zapis warstwy orientalnej i słowiańskiej pisownią arabską.
Naukowcy z UMK dotarli do ponad 20 tefsirów i zbadali jeden z najstarszych – tefsir z Olity (1723 r.) oraz jeden z najmłodszych – tefsir Józefowa (1890 r.). Najstarszym znanym zabytkiem jest tefsir miński z 1686 roku. Pierwsze sury (rozdziały) zapisane są po turecku. Dopiero od dziewiętnastej sury zaczyna się zapis polski z użyciem arabskiego alfabetu.
Wiadomo, że przekładów musiała dokonywać wykształcona elita stanu duchownego, utrzymująca kontakty z muzułmańskim Wschodem oraz władająca zarówno językami orientalnymi, jak i słowiańskimi.
W planach jest wydanie publikacji przekładu Koranu w języku staropolskim, a także w przekładzie na współczesny język polski, jako cenny zabytek polskiej kultury narodowej.
Źródło: naukawpolsce.pap.pl
Fot.: Wikimedia Commons
Filip Wąsiewski
