Borys Sokołow, Prawdy i mity Wielkiej Wojny Ojczyźnianej 1941-1945
Okres wojny pomiędzy III Rzeszą a ZSRR, nazywany za naszą wschodnią granicą Wielką Wojną Ojczyźnianą, jest dla historyków i pasjonatów historii bardzo ciekawym zagadnieniem. Trudno znaleźć w dziejach XX wieku konflikt zbrojny, o równie doniosłych skutkach. Nie ulega jednak wątpliwości, że choć ta problematyka może być da wielu fascynująca, jest jednak bardzo złożona. Obraz sytuacji sprzed lat dodatkowo komplikowały konsekwentne niedomówienia i przekłamania kreowane przez historiografię radziecką. W tym kontekście prawdą jest słynna maksyma, że to zwycięzcy piszą historię. Warto zatem mieć na uwadze, że historia pisana przez zwycięzców, rzadko kiedy odpowiada rzeczywistości.
Profesor Borys Sokołow jest autorem nietuzinkowym. Jego bogaty dorobek naukowy świadczy o ogromnej aktywności badawczej, a zaledwie pobieżna analiza wybranych jego publikacji dowodzi, że jest doświadczonym i bardzo kompetentnym historykiem. Jest autorem kilkudziesięciu książek oraz setek artykułów dotyczących historii Rosji i ZSRR. Jego liczne monografie przetłumaczono na język polski, litewski, estoński i japoński. Dotychczas na polski rynek trafiło kilka publikacji tego autora. Prawdy i mity Wielkiej Wojny Ojczyźnianej są zbiorem tekstów autora, spisanych w różnym czasie i dotyczących różnych wątków badawczych, nie mniej, oscylujących wokół ogólnej tematyki mitologizacji dziejów wojskowości radzieckiej podczas drugiej wojny światowej. Choć problem badawczy, jaki autor założył sobie w tytule, w istocie jest bardzo złożony, należy zauważyć, że został przedstawiony w sposób przejrzysty i przystępny nawet dla początkujących miłośników dziejów radzieckiej wojskowości.
Cała praca podzielona jest na piętnaście rozdziałów. Warto zwrócić uwagę, że nie wszystkie teksty są poświęcone konfliktowi zbrojnemu pomiędzy III Rzeszą a ZSRR. Część dotyczy działań radzieckich sił zbrojnych przed tymże konfliktem – na przykład na Dalekim Wschodzie, podczas aneksji Besarabii i Bukowiny, czy też walk w Finlandii podczas osławionej „wojny zimowej”. Mimo, że autor odnosi się do innych teatrów działań wojennych, to jednak większość rozdziałów dotyczy tytułowego konfliktu zbrojnego. Autor poświęcił swoją uwagę między innymi zagadnieniom największych bitew z lat 1941-1945, znaczenia dostaw Lend Lease do ZSRR, kolaboracji na terenach zajętych przez wojska niemieckie, czy umiejętności dowódców, taktyki i morale w Armii Czerwonej podczas II wojny światowej. W pracy podjęto bardzo szeroką tematykę, choć trudno zarzucić autorowi jaskrawe odstępstwa od koncepcji przyjętej w tytule. Różnorodność wątków przedstawionych w książce czyni ją wręcz ciekawszą, wzbogacając jej walory popularnonaukowe. Lektura Prawd i mitów Wielkiej Wojny Ojczyźnianej pozwala bowiem spojrzeć szerzej na dzieje konfliktu niemiecko radzieckiego, a tym samym poszerzyć swoje horyzonty.
Na uwagę z pewnością zasługuje znakomity kunszt autora. Bardzo interesujące wnioski, poparte bogatą literaturą czynią narrację bardzo ciekawą i pouczającą. Choć w książce zaimplementowano aparat krytyczny, mimo wszystko ma ona przede wszystkim charakter popularnonaukowy. Jest napisana przystępnym językiem i warto zauważyć, że stanowi ciekawą lekturę nie tylko dla laików, ale również dla osób dłużej interesujących się historią. W pracy znajduje się wiele interesujących cytatów i zdjęć. Analizę bardziej złożonych problemów wspomagają niekiedy tabele. Na końcu książki umieszczono przypisy. Niestety nie posiada ona bibliografii, a co gorsza, jakichkolwiek indeksów. Biorąc pod uwagę wieloaspektowość poruszanej w niej problematyki jest to dość istotna bolączka. Przystępność treści, oraz oparcie jej głównie na opracowaniach sugeruje, że jej adresatem mogą być osoby dopiero zaczynające swoją przygodę z historią. W książce nie zamieszczono map, które mogłyby być bardzo pomocne w odniesieniu do bardzo szerokiego, geograficznego ujęcia tytułowego konfliktu. Dla osób niezaznajomionych z podstawami historii wojskowości, trudność może stanowić również brak wykazu skrótów. Jakość czcionki nie budzi żadnych zastrzeżeń, natomiast literówki są wielką rzadkością. Uwagę zwraca również szata graficzna okładki, która dobrze koresponduje z treścią pracy.
Książkę Prawdy i Mity Wielkiej Wojny Ojczyźnianej polecam wszystkim osobom interesującym się dziejami XX wieku. Dla osób, które ze szczególnym zamiłowaniem zagłębiają się w dzieje drugiej wojny światowej, jest to pozycja obowiązkowa. W kwestii doboru wydania, na półce zdecydowanie lepiej prezentuje się wydanie w twardej oprawie, widoczną różnicę na jej korzyść widać również w jakości papieru. Jakość czcionki jest tak samo przyjazna dla oka, niezależnie od formy wydania. Sama książka w mojej opinii stanowi doskonały pomysł na prezent. Poszerza perspektywę myślenia i w bardzo ciekawy sposób ukazuje tytułową problematykę. Jej największym walorem jest obalanie mitów dotyczących konfliktu niemiecko-radzieckiego z lat 1941-1945, które od dziesięcioleci pokutowały w narracji radzieckiej historiografii, a nawet dziś można spotkać ich pokłosie na łamach forów internetowych.
Maciej Kościuszko
Ocena recenzenta: 5,5 / 6
Wydawnictwo: Bellona
