„Przeciw socjalistom. Komunistyczna Partia Robotnicza Polski / Komunistyczna Partia Polski wobec Polskiej Partii Socjalistycznej. Wypisy z prasy i dokumentów (1918-1938)”
Walka partyjna i próby stworzenia jednolitego frontu przeciw faszyzmowi były znane przed II wojną światową jako rywalizacja na lewicy oraz wyraz obawy przed Hitlerem. Próby jednoczenia przeciw niemu sił ukazano staraniem IPN Białystok, Olsztyn, Warszawa (2021 rok). W danej książce przedstawiono przede wszystkim propagandę komunistyczną antyPPS, która uwidacznia się w różnych drukach czy ulotkach z tego czasu, a opracowanych obecnie.
Książka skierowana jest do wymagającego czytelnika. Nie każdy jednak zna historię, należy zatem przeczytać z uwagą Wstęp, by przybliżyć sobie sytuację polityczną II RP.Partię PPS ukazano przy konfrontacji z KPP jako demokratyczną i broniącą systemu, komuniści zaś dążą do zniesienia niepodległości i stworzenia państwa podporządkowanego Sowietom. Taki jest główny wątek tej książki, w której aż do monotomii powtarzane są hasła „precz z socjalfaszyzmem”. Całość tworzy aż 135 dokumentów, które potwierdzają propagandę partii komunistycznej, tytułowe „przeciw socjalistom”.
Na te 648 stron książki można spojrzeć z niedowierzaniem, gdyż wydawałoby się po tytule, że socjaliści mieli przeciwnika w prawicy. Owszem tak, ale poznajemy z historii, że logika komunistów była inna i skierowana przeciwko swoim działaczom (czystki partyjne w latach trzydziestych w ZSRS). Główną zasługą autora Karola Sacewicza jest umiejętne pokazanie rywalizacji między KPP a PPS o robotników, przy jednoczesnej próbie stworzenia „jednolitego frontu”. Z perspektywy czasu i zjednoczenia partii komunistycznych w PRL, można zaobserwować, jak się potoczyły te losy. Np. Kazimierz Pużak jako przedwojenny działacz socjalistyczny, został skazany w PRL i zmarł w więzieniu. Warto też swoją wiedzę pogłębić z innych publikacji recenzowanego autora, jak: „Komunizm i antykomunizm w Drugiej Rzeczypospolitej” czy „Życie polityczne w Drugiej RP” – z historii najnowszej.
Archiwa oraz biblioteki zostały poprawnie przez kwerendę – w celu napisania tej książki – przeszukane, tak jak przegląd przedwojennej prasy czy dokumentów przyczynił się do powstania bogatego w źródła tekstu. Wykorzystano także pamiętniki, wspomnienia, relacje oraz opracowania, których tytuły zamieszczono w Bibliografii. Z historii wyniknęło, że pewna relacja między socjalistami a komunistami została nawiązana, a po wojnie nastąpiło zjednoczenie PPS z PPR (z czego powstała PZPR). Przerażąjąca wizja budowania demokracji w oparciu o ZSRS się spełniła, chciano nawet stworzenia Polskiej Republiki Radzieckiej. Wprowadzono wiele postulatów z programu partii przedwojennych komunistów (jak twierdzono, że prawdziwą demokracją jest tylko sowiecka). Kult osoby Stalina i wyzbycie się wartości niepodległościowych sprawiło, że wiele zmarnowano czynników, do czego przyczyniły się także czystki stalinowskie.
Wydawnictwo: IPN
Ocena recenzenta: 5/6
Paweł Marek
