Różne sposoby nawiązywania do kultury słowiańskiej we współczesnej muzyce

Średniowiecze to epoka, która większości ludzi kojarzy się prawie wyłącznie negatywnie. Oprócz badaczy, historyków czy zwykłych pasjonatów historii, mało kto ma dziś głębsze pojęcie o wydarzeniach czy postaciach osadzonych w tym szczególnym okresie. Niestety, powszechnie prawie nic nie wiadomo także o samej kulturze. Religia, moralność, warunki życia codziennego, sztuka, rozrywka – to wszystko stanowi dla większości wielką tajemnicę. Osoba, która nie zajmuje się na co dzień szeroko rozumianą historią czy też naukami z nią powiązanymi, zapytana o średniowiecze potrafi zwykle podać tylko kilka niejako „umownych” faktów : średniowiecze to mrok, bród, zacofanie, barbarzyństwo oraz  przesadna religijność. Niestety podobna opinia pojawia się często także w szkołach. Poczynając od podstawówki, aż do matury daje się słyszeć na lekcjach historii, że średniowiecze to prawie wyłącznie sztuka sakralna i w sumie nic więcej. Już humaniści mówili o średniowieczu jako o wiekach ciemnoty.

Światowid ze Zbrucza IXw. (2013) Wikimedia Commons
Światowid ze Zbrucza IXw. (2013)
Wikimedia Commons

Jest to jednak pogląd w wielu aspektach mylny. W tym miejscu warto powołać się chociażby na popularną encyklopedię PWN, która  definiuje średniowiecze jako okres historii w kręgu kultury europejskiej obejmujący czasy między upadkiem cesarstwa rzymskiego a przemianami zachodzącymi w Europie w dobie odrodzenia.[1] Jak więc widzimy epoka ta miałaby trwać od V do XVw. n.e., czyli ok. 1000 lat. Warto zaznaczyć, że periodyzacja ta jest tylko umowna. Niektórzy badacze przesuwają początek epoki już na lata panowania Konstantyna Wielkiego (306 – 337), a zakończenie również nastręcza pewnych trudności. Nieliczni historycy koniec średniowiecza łączą ze śmiercią Fryderyka II Staufa (1250), inni natomiast wskazują Sobór Trydencki (1545 – 1563).[2] Jak więc możemy dzisiaj mówić o jednorodnej kulturze średniowiecza? Dlaczego średniowiecze kojarzy nam się jednoznacznie z chrześcijaństwem, skoro w tym okresie istniało także wiele innych religii? Czy kultury, wierzenia i sposoby myślenia Słowian, Wikingów czy nawet heretyków nie były warte zapamiętania? A może wręcz przeciwnie w dzisiejszej kulturze to właśnie one są „popularniejszym” motywem? W niniejszej pracy chciałabym przedstawić na wybranych przykładach muzyki rozrywkowej stosunek dzisiejszego społeczeństwa do kultury przedchrześcijańskiej. Czy chrześcijaństwo jest rzeczywiście „ważniejszą” kulturą i słusznie wyparło inne wierzenia? A może wręcz przeciwnie, wielu dziś uważa, że wiara w Chrystusa unicestwiła o wiele ciekawszą i bardziej wartościową tradycję? Pragnę także zwrócić uwagę na samo postrzeganie różnorodnych wierzeń pogańskich oraz chrześcijańskich. Czy religie te w średniowieczu wyglądały dokładnie tak jak sobie dziś masowo wyobrażamy?

Kultury pogańskie i ich upowszechnianie

W Polsce użycie określenia „religia pogańska” kojarzy się jednoznacznie ze Słowianami. Jednak oczywiście kultura Słowian nie jest jedynym znanym nam obecnie przykładem pogaństwa. Już samo słowo poganin jest rozumiane różnorako: jako człowiek niewierzący lub nieochrzczony, ale także jako osoba, która nie wyznaje jednej z religii monoteistycznych (np. chrześcijaństwo, judaizm, islam). Według wspomnianej już Encyklopedii PWN określenie poganin jest słowem obraźliwym, jest to bowiem pogardliwe określenie używane przez chrześcijan wobec wyznawców religii poza chrześcijańskich[3]. Ta sama definicja jest też najczęściej spotykaną dziś w Internecie. W wielu przypadkach odnajdujemy jeszcze negatywne skojarzenia z pogaństwem, jednak w dzisiejszej kulturze coraz częściej odbierane jest ono jako zjawisko jak najbardziej pozytywne. Co roku coraz więcej ludzi przyciąga festiwal archeologiczny w Biskupinie. W 2015r. odbyło się już XXI tego rodzaju przedsięwzięcie. Promuje ono szeroko rozumianą kulturę pogańską. Na festyn zjeżdżają się zespoły muzyczne, taneczne oraz grupy rekonstrukcyjne z całego świata. Pracownicy i wolontariusze opowiadają o każdym aspekcie życia codziennego, w tym także o wierzeniach.[4]  Na podobnej zasadzie działa także Centrum Słowian i Wikingów Wolin- Jomsborg – Vineta. Z każdym rokiem imprezy oferowane przez centrum cieszą się coraz większym rozgłosem. Ludzie z całej Europy zafascynowani kulturą Wikingów i Słowian zaczynają inspirować się nią i tworzyć własną muzykę oraz sztukę na podstawie ich wierzeń i obyczajów.[5] Tradycja chrześcijańska oraz edukacja szkolna przez wiele lat szerzyły pogląd, że to właśnie religia Chrystusa przyniosła ucywilizowanie świata. Nie odmawiając zasług, jaki miał rozwój chrześcijaństwa np. w Polsce, nie można zapominać, że wcześniejsze kultury również nie pozostają bez znaczenia. W celu obrony pogaństwa przed negatywnymi i krzywdzącymi opiniami na jego temat we współczesnym świecie w 1971r. powstała istniejąca i prężnie działająca do dziś Federacja Pogańska. Odrzuca ona definiowanie pogaństwa jako barbarzyństwa, czy upadku kulturowego i proponuje własne wyjaśnienie. Pogaństwo to duchowość, która sięga korzeniami starożytnych religii natury z całego świata. Zasadniczo zakorzenione jest w starych religiach europejskich, chociaż niektórzy wyznawcy cenią też rdzenne wierzenia innych krajów. Podobną wiarę w świętość wszystkich rzeczy można znaleźć na całym świecie. Poganie uważają ją za swoje dziedzictwo, zachowując wierzenia i wartości swoich przodków w formie dostosowanej do wymogów współczesnego życia. Celebrują świętość przyrody, czcząc boskość we wszystkim; wielkiego, niepoznawalnego ducha przenikającego wszechświat, ten widzialny i ten niewidzialny.[6] Pomimo wciąż istniejącego pejoratywnego znaczenia słowa pogaństwo, coraz więcej, zwłaszcza młodych, ludzi rozumie zjawisko właśnie w sposób promowany przez Federacje.

Leave a Comment

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

*