Archeolodzy dokonali przełomowego odkrycia w regionie Atyrau – natrafili na starożytne sarmackie cmentarzyska, datowane na V wiek p.n.e. Prace wykopaliskowe prowadzone w kurhanie Karabau-2, położonym 10 km na północ od wioski Karabau w dystrykcie Kyzylkoga, ujawniły dziewięć grobów, z których siedem zachowało się w stosunkowo dobrym stanie.
O znalezisku poinformowała administracja regionalna 27 stycznia. W mogiłach znaleziono szczątki ludzkie, bogato zdobioną złotą biżuterię, broń oraz naczynia ceramiczne. Niektóre z grobów okazały się pochówkami zbiorowymi, co skłoniło archeologów do zaklasyfikowania ich jako „grobowce królewskie”, sugerując ich znaczenie w hierarchii sarmackiej społeczności.
Szef zespołu wykopaliskowego, Marat Kasenow, ujawnił, że podczas badań odnaleziono około 1000 artefaktów, w tym 100 złotych ozdób z motywami zwierzęcymi – lampartów, niedźwiedzi, tygrysów i antylop. Wyjątkowym znaleziskiem okazały się również dwie rzadkie drewniane misy, które nigdy wcześniej nie pojawiły się w podobnych wykopaliskach. Obecnie poddawane są procesowi konserwacji i rekonstrukcji.
Kolejne wykopaliska przeprowadzone w kurhanach Karakuduk-1 i Karakuduk-2, znajdujących się 9,7 km na północny zachód od Karabau, przyniósły jeszcze więcej unikalnych odkryć. Archeolodzy natrafili tam na srebrne piktogramy, broń wykonaną z żelaza i brązu, a także przedmioty codziennego użytku. Wyjątkowym znaleziskiem w Karabau-2 były dwa kamienie probiercze ze złotymi uchwytami, które Sarmaci używali do sprawdzania autentyczności złota.
Na szczególną uwagę zasługuje odkrycie, na które zwrócił uwagę Galamat Bazarbajew, kierownik działu badań archeologicznych Muzeum w Atyrau. Wśród znalezisk znalazły się złote aplikacje zdobiące odzież, ważące łącznie dwa gramy, a także masywna 370-gramowa złota bransoleta w kształcie lamparta górskiego. Tak precyzyjnie wykonane ozdoby wskazują na wysoką pozycję społeczną osób pochowanych w kurhanach.
W badaniach prowadzonych w latach 2023-2024 uczestniczyło 20 robotników, pięciu pracowników muzeum oraz antropolodzy z Astany i Ałmaty. Wyniki wykopalisk zostały zaprezentowane podczas wystawy „Złoto Sarmatów”, w której wzięli udział regionalni urzędnicy, historycy oraz specjaliści zajmujący się kulturą antyczną.
Marat Kasenow zwrócił uwagę, że odkrycia te podważają dotychczasowe przekonania, zgodnie z którymi region Atyrau znajdował się jedynie na peryferiach cywilizacji sarmackiej. Podkreślił, że uzyskane wyniki badań sugerują, iż obszary takie jak Nizina Kaspijska, dolina rzeki Żajk oraz tereny w pobliżu Żemu odegrały kluczową rolę w rozwoju i funkcjonowaniu imperium sarmackiego.
Kim byli Sarmaci?
Sarmaci byli koczowniczym ludem irańskim, który przez wieki dominował na rozległych stepach Europy Wschodniej, rozciągających się na północ od Morza Czarnego. Ich panowanie nad tym obszarem trwało od około 300 r. p.n.e. do 270 r. n.e., kiedy to zostali ostatecznie zdominowani przez innych najeźdźców.
Pierwotnie zamieszkiwali tereny bardziej na wschodzie, lecz w IV wieku p.n.e. rozpoczęli ekspansję na zachód. Wypierając lub podporządkowując sobie Scytów, zajęli ich dawne ziemie. Osiedliwszy się na Krymie, nawiązali kontakty handlowe z Greckimi miastami-państwami i Rzymianami, co przyczyniło się do rozwoju ich gospodarki oraz wzbogacenia kultury.
Niektóre plemiona sarmackie, takie jak Jazygowie, nie poprzestały na tych zdobyczach terytorialnych. Na początku naszej ery ruszyły jeszcze dalej na zachód, docierając na Wielką Nizinę Węgierską. Tam brali udział w zaciętych walkach z Imperium Rzymskim, wspierając Markomanów i Kwadenów w wojnie przeciw legionom cesarza Marka Aureliusza w latach 165–180.
Na terenach między Dniestrem a Donem Sarmaci prawdopodobnie przez długi czas sprawowali zwierzchność nad przodkami Słowian, którzy zamieszkiwali północne regiony tych stepów. Może to tłumaczyć znaczną liczbę zapożyczeń z języków irańskich w językach słowiańskich. Jednak ich panowanie nie trwało wiecznie – około 270 r. n.e. zostali podbici przez Gotów, którzy przywędrowali z terenów dzisiejszego Pomorza, Prus Zachodnich i okolic Gdańska.
Po klęsce z rąk Gotów Sarmaci stali się ich wasalami, lecz ich losy nadal się zmieniały. W 376 roku Imperium Ostrogotów rozpadło się pod naporem Hunów, którzy przejęli kontrolę nad stepami. Część Sarmatów, znanych jako Alanowie, postanowiła ruszyć na zachód.
W końcu dotarli aż do północno-zachodniej Hiszpanii, gdzie znaleźli się pod władzą Wizygotów. Ci, którzy pozostali na dawnych ziemiach, stopniowo zasymilowali się z tureckojęzycznymi ludami stepowymi, które od końca IV wieku zaczęły dominować na obszarze południowej Rosji.
Źródło: Ancient Sarmatian Burial Sites Discovered in Atyrau Region, The Astana Times [dostęp: 11.02.2025].
bdh/cc
