Jesienne soboty warto zarezerwować na poznawanie Krakowa sprzed 100 lat i wziąć udział w cyklu spacerów zatytułowanych „Wielki wybuch 1914–1918”. Zaplanowane na cztery, kolejne, wrześniowe soboty spacery zostały zorganizowane w związku z rocznicą I wojny światowej i są jednym z wydarzeń towarzyszących konkursowi Wiki Lubi Zabytki.
Podczas pierwszego, który odbędzie się 6 września będzie można poznać tajemnice Podgórza. Na początku XX w. to „Miasto za Wisłą” było 13 co do wielkości miastem Galicji. Dość szybko „perła w pierścieniu gmin Kraków otaczających” znalazła się pod ostrzałem próśb i nacisków na „przyłączenie” się do Wielkiego Krakowa. Po kilku latach wytężonych zabiegów władz krakowskich z prezydentem Leo na czele, w 1915 r. Podgórze rozpoczęło swój nowy etap historii jako dzielnica Krakowa.
W trakcie spaceru po Podgórzu z czasu Wielkiej Wojny przywołane zostaną postaci i miejsca, które znacząco wpłynęły na kształt ówczesnej rzeczywistości. Wyprawa rozpocznie się na pl. Lasoty, przy których znajdowały się wille znanych mieszkańców Podgórza, a zakończy na historycznej już stacji Podgórze-Płaszów (do 1915 r.), przez którą od momentu wybuchu Wielkiej Wojny zdążały na wschód liczne wojskowe transporty.
Kolejne spotkania są poświęcone Twierdzy Kraków. I tak, 13 i 27 września będzie okazja, aby poznać ją od zaplecza podczas spacerów śladem lazaretów, koszar, magazynów z czasów Wielkiej Wojny. Pierwszą część poprowadzi dr Krzysztof Wielgus, który opowie o historii twierdzy i jej funkcjonowaniu. Pierwszym z obiektów na trasie wędrówki będzie Zakład dla Ubogich Fundacji im. Helclów, który w 1914 r. został częściowo zajęty przez wojsko austriackie na pomocniczy szpital wojskowy. Następnie kolejowy centralny dworzec towarowy i przeładunkowy, na którym znajdował się punkt szpitalny dla rannych żołnierzy. W dalszej części Cmentarz Rakowicki, w obrębie którego znajdują się dwie kwatery cmentarza wojskowego nr 388, zaprojektowane przez Hansa Mayra. Aż po kompleks aprowizacyjny zlokalizowany między linią kolejową a ul. Rakowicką, na terenie którego mieściły się budynki magazynów, w których gromadzono zapasy zboża, mąki, kaszy, ryżu, jarzyn, pasz, konserw, cukru, przypraw, wina i rumu, paliw itp. Podczas spaceru przewidziane jest także wejście na teren dawnego zespołu magazynów artyleryjskich tzw. Zbrojowni, mieszczącego się przy ul. Rakowickiej 22.
Drugą część spaceru po zapleczu Twierdzy, która odbędzie się 27 września, poprowadzi dziennikarz i miłośnik historii Krakowa – Krzysztof Jakubowski. Wśród obiektów zlokalizowanych w dawnej wsi Krowodrza i na Łobzowie znajdą się: Korpus Kadetów Piechoty CK/Infanteriekadettenschule (obecnie Wydział Architektury PK), ogrody na Łobzowie, dawne Koszary Obrony Krajowej/Landwehrkaserne, dawny Sąd Wojskowy i Areszt przy ul. Montelupich oraz Dom Nierządu przy Kamiennej.
Natomiast na 20 września przewidziany jest objazd autokarem po trzech niedostępnych na co dzień do zwiedzania obiektach znajdujących się pod opieką Fundacji Janus – Muzeum Otwartej Twierdzy, w fortach: 53 a Winnica, 50 ½ O Barycz oraz Krępak (inaczej Bielany). O tych ciekawie położonych obiektach opowie historyk, Jakub Marcin Mikulski.
Organizator:
Małopolski Instytut Kultury w Krakowie
Informacje:
SZCZEGÓŁOWE INFORMACJE
6 września 2014
Podgórze w Wielkiej Wojnie – śladem porucznika Antoniego Stawarza
ZBIÓRKA:
6 września, godz. 14.00, Plac Lasoty
INFORMACJE:
spacer pieszy, 3 godziny, 3,5 km
Na pierwszy z cyklu czterech spacerów historycznych po Krakowie zapraszamy do Podgórza. Wyraźny rozwój ekonomiczny i społeczny, który nastąpił już od połowy XIX w., uczynił z Podgórza nowoczesny i konkurencyjny ośrodek aglomeracji krakowskiej. „Miasto za Wisłą” na początku XX w. było 13 co do wielkości miastem Galicji. Dość szybko „perła w pierścieniu gmin Kraków otaczających” znalazła się pod ostrzałem próśb i nacisków na „przyłączenie” się do Wielkiego Krakowa. Po kilku latach wytężonych zabiegów władz krakowskich z prezydentem Leo na czele, w 1915 r. Podgórze rozpoczęło swój nowy etap historii jako dzielnica Krakowa.
W trakcie spaceru po Podgórzu z czasu Wielkiej Wojny przywołamy postaci i zajrzymy do miejsc, które znacząco wpłynęły na kształt ówczesnej rzeczywistości. Naszą wyprawę rozpoczniemy na pl. Lasoty, przy których znajdowały się wille znanych mieszkańców Podgórza m. in. dom Wojciecha Bednarskiego czy Dyonizego Matuli. W roku 1918 w jednej z takich willi, należącej do Marii Wisłockiej zamieszkał por. Antonii Stawarz – jeden z głównych dowódców akcji oswobodzenia Krakowa z rąk zaborcy. Wyruszając jego śladem udamy się pod „Dworek pod św. Benedyktem”, w którym od poł. XIX mieściły się austriackie koszary. Obok nieistniejących już dziś koszar na ul. Kalwaryjskiej było to miejsce, które dało początek niepodległości Krakowa. Dalsze ślady „drogi” Stawarza wiodą nas do historycznej już stacji Podgórze-Płaszów (do 1915 r.), przez którą od momentu wybuchu Wielkiej Wojny zdążały na wschód liczne wojskowe transporty. Por. Stawarz mając na uwadze strategiczną rolę kolei pozyskał przychylność kolejarzy z Płaszowa i Prokocimia, którzy 30 października wysłali depeszę: „Rewolucja w Krakowie. Rząd Polski objął władzę. Wstrzymać wszystkie transporty, które by chciały wyjechać poza granice kraju, skierować je na Kraków”.
KONIECZNA REZERWACJA: 1 września, godz. 10.00 – 5 września, godz. 16.00…
prowadzenie:
Andrzej Chytkowski – emerytowany policjant – technik kryminalistyki. Z uwagi na swoje zainteresowania historią medycyny sądowej przez niektórych nazywany „kronikarzem śmierci. W trakcie swych badań prowadzonych w Archiwum Medycyny Sądoweji Kryminalistyki w Krakowie przeanalizował tysiące przypadków zgonów w latach 1881- 2011. Pasjonat historii lotnictwa. Autor artykułów prasowych i publikacji „Lotnicy z Prokocimia”. Obecnie pracuje nad książką o losach członków Krakowskiego
13 września 2014
Na zapleczu Twierdzy Kraków – spacer śladem lazaretów, koszar, magazynów z czasów Wielkiej Wojny, cz.1
ZBIÓRKA:
13 września, godz. 14.00, Zakład dla Ubogich Fundacji im. Helców (ul. Helców 2)
INFORMACJE:
spacer pieszy, 3 godziny, 3,5 km
UWAGA: Osoby, które ukończyły 18 lat muszą posiadać przy sobie dowód osobisty, osoby niepełnoletnie muszą posiadać inny ważny dokument ze zdjęciem (np. legitymacja, paszport).
Osoby, które nie posiadają polskiego obywatelstwa nie będą mogły uczestniczyć w zwiedzaniu ostatniego obiektu na trasie spaceru – zespołu magazynów artyleryjskich dawnej Twierdzy Kraków.
Twierdza Kraków wznoszona przez władze austriackie na przestrzeni lat 1848-1914 jest bez wątpienia unikatem na skalę europejską. Równocześnie z rozrastaniem się Twierdzy za sprawą kolejnych pierścieni fortów, bastionów i szańców przez kolejne lata trwał także intensywny proces rozbudowy zaplecza logistycznego. W latach 80. i 90 XIX prężnie rozwijał się systemem komunikacji, magazynów, szpitali, ujeżdżalni, a także warsztatów zbrojeniowych i prochowni. Jedną z podstawowych inwestycji była także sukcesywna budowa kolejnych koszar. Podczas spaceru po zapleczu Twierdzy Kraków przyjrzymy się jak ten złożony organizm funkcjonował w okresie Wielkiej Wojny. Pierwszym z obiektów na trasie naszej wędrówki będzie Zakład dla Ubogich Fundacji im. Helclów. Dom ten wzniesiony pod koniec XIX w. z przeznaczeniem dla ubogich chorych i rekonwalescentów, już w 1914 r. został częściowo zajęty przez wojsko austriackie na pomocniczy szpital wojskowy. Siostry szarytki opiekowały się najpierw żołnierzami wyruszającymi na front, a później powracającymi z niego rannymi. Podobny charakter przez pewien czas pełnił także, otwarty w 1913 r. kolejowy centralny dworzec towarowy i przeładunkowy. Na dworcu znajdował się bowiem punkt szpitalny dla rannych żołnierzy. W dalszej części spaceru podążymy ul. Kamienną do Cmentarza Rakowickiego, w obrębie którego znajdują się dwie kwatery cmentarza wojskowego nr 388, zaprojektowane przez Hansa Mayra.
Niezwykle ważnym elementem dla funkcjonowania Twierdzy Kraków był kompleks aprowizacyjny. Ogromy teren zlokalizowany między linią kolejową a ul. Rakowicką mieścił budynki magazynów, w których gromadzono zapasy zboża, mąki, kaszy, ryżu, jarzyn, pasz, konserw, cukru, przypraw, wina i rumu, paliw itp. Przechowywano tu również wyposażenie wraz z bronią dla kilku tysięcy żołnierzy. Podczas spaceru będziemy mieli wyjątkową okazję wejść na teren dawnego zespołu magazynów artyleryjskich tzw. Zbrojowni, mieszczącego się przy ul. Rakowickiej 22.
Na kontynuację spaceru po zapleczu Twierdzy Karków zapraszamy 27 września. Podczas tego ostatniego już spaceru dziennikarz i miłośnik historii Krakowa Krzysztof Jakubowski oprowadzi po obiektach zlokalizowanych w dawnej wsi Krowodrza i na Łobzowie. Wśród obiektów zobaczymy: Korpus Kadetów Piechoty CK/Infanteriekadettenschule (obecnie Wydział Architektury PK), ogrody na Łobzowie, dawne Koszary Obrony Krajowej/Landwehrkaserne, dawny Sąd Wojskowy i Areszt przy ul. Montelupich oraz Dom Nierządu przy Kamiennej.
KONIECZNA REZERWACJA: 1 września, godz. 10.00 – 5 września, godz. 16.00… Rejestracji należy dokonać przez formularze internetowe dostępne na: http://mik.krakow.pl/?dzialania=malopolskie-dni-dziedzictwa-kulturowego/#wiki
prowadzenie:
dr Krzysztof Wielgus – architekt krajobrazu, pracownik naukowy Politechniki Krakowskiej, autor licznych prac badawczych i projektowych w dziedzinie architektury obronnej, architektury lotnisk oraz historii lotnictwa. Współautor projektu Lotniczego Parku Kulturowego oraz programu konserwacji zabytków lotniczych z okresu I wojny światowej w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie.
20 września 2014
Objazd autokarowy po wybranych obiektach Twierdzy Kraków
ZBIÓRKA:
20 września, godz. 11.00, fort „Luneta Warszawska”, ul. Kamienna 16
INFORMACJE:
objazd autokarowy, 4 godziny
Objazd autokarem obejmie wizytę w trzech niedostępnych na co dzień do zwiedzania obiektach znajdujących się obecnie pod opieką Fundacji Janus – Muzeum Otwartej Twierdzy, w fortach: 53 a Winnica, 50 ½ O Barycz oraz Krępak. Fort Winnica powstał w latach 1898-1899. Nazwę zawdzięcza swojemu położeniu na Wzgórzu Winnica wznoszącemu się na wysokość 234 m n.p.m. Skaliste podłoże wzniesienia wymusiło dostosowanie tego fortu do górskich warunków. Fort 50 ½ O Barycz powstał w latach 1897-1899 jako część VII sektora obronnego Twierdzy Kraków. Brał udział w walkach z armią rosyjską w grudniu 1914 roku. Wraz z pobliskimi Kosocicami i Rajskiem wziął na siebie ciężar głównego uderzenia wojsk rosyjski, które zakończyło się powodzeniem. Fort Krępak (inaczej Bielany) powstał w latach 1908-1912, jako ostatni obiekt fortów krakowskich dlatego figuruje bez nazwy. O tych ciekawie położonych obiektach opowie historyk, Jakub Marcin Mikulski.
KONIECZNA REZERWACJA: rezerwacja trwa od 15 września, godz. 10.00 do 19 września, godz. 16.00 Rejestracji należy dokonać przez formularze internetowe dostępne na: http://mik.krakow.pl/?dzialania=malopolskie-dni-dziedzictwa-kulturowego/#wiki
prowadzenie:
Jakub Marcin Mikulski – krakowski historyk, doktorant UJ, specjalista w zakresie znajomości zagadnień fortyfikacyjnych, w sposób szczególny zajmuje się austro-węgierskimi fortyfikacjami polowymi w Galicji i Królestwie Kongresowym w latach 1914-16.
27 września 2014
Na zapleczu Twierdzy Kraków – spacer śladem koszar, lazaretów, aresztów magazynów z czasów Wielkiej Wojny, cz. 2
ZBIÓRKA:
27 września, godz. 11.00, przed budynkiem Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej, ul. Podchorążych 1
INFORMACJE:
spacer pieszy, 3 godziny, 4 km
UWAGA: Osoby, które ukończyły 18 lat muszą posiadać przy sobie dowód osobisty, osoby niepełnoletnie muszą posiadać inny ważny dokument ze zdjęciem (np. legitymacja, paszport).
Osoby, które nie posiadają polskiego obywatelstwa nie będą mogły uczestniczyć w zwiedzaniu dawnych Koszar Obrony Krajowej/Landwehrkaserne, dziś Jednostka Wojskowa 6 Brygady Powietrznodesantowej.
Kontynuacja spaceru po zapleczu Twierdzy Karków. Podczas tego ostatniego już spaceru dziennikarz i miłośnik historii Krakowa Krzysztof Jakubowski oprowadzi po obiektach zlokalizowanych w dawnej wsi Krowodrza i na Łobzowie. Wśród obiektów zobaczymy: Korpus Kadetów Piechoty CK/Infanteriekadettenschule (obecnie Wydział Architektury PK), ogrody na Łobzowie, dawne Koszary Obrony Krajowej/Landwehrkaserne, dawny Sąd Wojskowy i Areszt przy ul. Montelupich oraz Dom Nierządu przy Kamiennej.
KONIECZNA REZERWACJA: rezerwacja trwa od 15 września, godz. 10.00 do 19 września, godz. 16.00 Rejestracji należy dokonać przez formularze internetowe dostępne na: http://mik.krakow.pl/?dzialania=malopolskie-dni-dziedzictwa-kulturowego/#wiki
prowadzenie:
Krzysztof Jakubowski – rocznik 1957, publicysta, miłośnik i popularyzator historii Krakowa, autor zbioru szkiców Kraków na starych widokówkach oraz książki o historii krakowskich kawiarni i cukierni Kawa i ciastko o każdej porze. Jeden z autorów Spacerownika Krakowskiego i wielu innych publikacji zbiorowych dotyczących historii Krakowa.
