Ziemiańskie święta i zabawy. Tradycje karnawałowe, ślubne, dożynkowe i inne, Tomasz Adam Pruszak
Książka jest kolejną z cyklu poświęconego życiu przedwojennej arystokracji. Po świętach Wielkanocy i Bożego Narodzenia T. A. Pruszak wziął na warsztat okazje bardziej lub mniej bezpośrednio związane z religią katolicką, chociaż równie uzależnione od kalendarza liturgicznego, jak Zielone Świątki, Boże Ciało, następujące po postach biały i zielony karnawał z balami oraz te, które noszą w sobie echa pogańskie – jak zwyczaje dożynkowe, czy wydarzenia rodzinne (śluby, pierwsza komunia święta itp.).
Autor podchodzi do problemu w sposób naukowy. Dogłębnie analizuje dostępną literaturę pamiętnikarską i wspomnieniową, w poszukiwaniu podobnych zwyczajów i rytuałów, jakie ubarwiały życie ówczesnych posiadaczy ziemskich. Cytuje opisy świąt i zabaw, o ile zawierają one ciekawe szczegóły lub znacznie różnią się od tego, co kultywowano wśród ziemian w innych regionach kraju. Całość jest wzbogacona cennym materiałem fotograficznym i rycinami, uzupełniającymi zwłaszcza podjęte przez piszącego dzieło udokumentowania strojów, dodatków i wyposażenia, stosowanego w czasie licznych obchodów rozmaitych okazji.
Całość dostarczy wiedzy o nieistniejącym już, bogatym życiu ziemiańskiej warstwy społecznej i wskaże odpowiedzi na pytania o ich wpływ na życie mieszkańców wsi oraz służby. Większa bowiem część opisywanych świąt dzielona była przez wszystkie warstwy społeczeństwa i tradycje w warstwach tzw. wyższych były jedynie kultywowane w sposób bogatszy i być może naukowy styl rozprawy sprzyja poszerzeniu wiedzy, nie bazuje zaś na sentymentach, czy odwołaniach do tradycji, nieznanych współczesnemu czytelnikowi.
Stąd do lektury Ziemiańskich świąt i zabaw można podejść bez wcześniejszego przygotowania, lub własnych badań nad tym, czym owa warstwa była i jaką pełniła rolę. Jednocześnie ci spośród czytelników, którzy zechcą zgłębić temat, mają do dyspozycji sporządzoną przez Pruszaka bibliografię i szansę na poznanie bezpośrednich relacji uczestników z ważnych wydarzeń ginącej klasy społecznej. Że jednak ginącej nie do końca, świadczyć może ostatni rozdział kończący pracę, w których autor analizuje współczesne zjawisko podtrzymywania tradycji balów debiutantek i daje przykłady świętowania w wykonaniu potomków dawnej herbowej arystokracji. Choć nieliczni, to wciąż są i utrzymują odziedziczone po przodkach zwyczaje.
Ocena recenzenta: 5/6
Monika Karpowicz
