Tego dnia 2019 roku w wieku 94 lat zmarł Stanisław Dąbrowa-Kostka porucznik Armii Krajowej i podpułkownik Wojska Polskiego
Stanisław Dąbrowa-Kostka był oficerem Armii Krajowej i Wojska Polskiego. Walczył w szeregach AK i WiN gdzie piastował funkcję szefa Wydziału Informacji i Bezpieczeństwa w Krakowie. Po wojnie więziony do 1949 roku.
Na świat przyszedł 11 października 1924 roku w Przemyślu. Gdy wybuchła wojna będąc w szeregach harcerstwa pełnił służbę łącznika Komendy Obrony Przeciwlotniczej Przemyśl-Zasanie. W nocy z 14 na 15 września wykopał w ogródku 2 pistolety kal. 6.35 z zapasowymi magazynkami i amunicją, ukryte tam 15 minut wcześniej przez jego ojca – dyrektora gimnazjum Zygmunta Weimera.
Rozpoczął organizowanie samodzielnej grupy konspiracyjnej pod nazwą „Lipowica”, której wkrótce został dowódcą. Od wiosny rozpoczął dalej przerwaną naukę w oficjalnych szkołach jak i równolegle na kompletach tajnego nauczania w zakresie szkoły średniej.
Na początku 1941 roku przyłączył się do Związku Walki Zbrojnej gdzie pod pseudonimem „Dąbrowa” został zaprzysiężony w Placówce nr 1 Przemyśl-Zasanie. Mimo, że na początku nie uzyskał zgody na przyłączanie swojej grupy „Lipowica”, to już w czerwcu 1942 roku powierzono mu dowództwo plutonu sformowanego ze składu „Lipowicy”.
Latem 1942 roku objął dowództwo plutonu specjalnego w pionie wywiadu i kontrwywiadu Komendy Obwodu AK Przemyśl-Zasanie, którego szefem został Kazimierz Wochański „Gad”. Dodatkowo pełnił w Obwodzie m.in. funkcję szefa akcji „N” (dywersji psychologicznej wśród Niemców), p.o. oficera KiP (kolportaż i propaganda) i naczelnego redaktora dwutygodnika „Placówka”. Rozpoczął również konspiracyjny kurs Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty, zakończony tytułem podchorążego i awansem na stopień kaprala.
Po rozbiciu przemyskiej komendy obwodu AK w lipcu 1943 roku, został przeniesiony na stanowisko adiutanta podkarpackiego Ośrodka Kedywu (Kierownictwa Dywersji). W nocy z 5 na 6 sierpnia 1943 r. wziął udział w brawurowej akcji rozbicia więzienia w Jaśle. Następnie został przeniesiony na stanowisko adiutanta Kedywu Podokręg Rzeszów AK. Gdy Sowieci wkroczyli do Polski 18 sierpnia 1944 roku został aresztowany przez NKWD, jednak udało mu się zbiec.
Rozpoczął organizację komórki legalizacyjnej (tworzącą fałszywe dokumenty) rzeszowskiego Podokręgu AK i kierował jej działalnością do końca października tegoż roku. W grudniu został oficerem dywersji Komendy Obwodu Przemyśl AK. W nowym roku 1 stycznia 1945 roku został awansowany do stopnia porucznika.
Gdy Armia Czerwona opanowała już prawie cały kraj w maju 1945 roku sformował oddział partyzancki w sile kompanii, nad którym objął dowództwo. W sierpniu na rozkaz mjr. „Ludwia” rozwiązał oddział.
Pod koniec września został skierowany do Krakowa na stanowisko szefa Wydziału Informacji i Bezpieczeństwa oraz dowódcy „Straży”, który był zaczynem organizacyjnym Rejonu Zrzeszenia „Wolność i Niepodległość” (następnie „Wolność i Niezawisłość”), które swoim zasięgiem obejmowało całe województwo.
W październiku zdecydował się ujawnić jednak zataił swoją całą działalność od sierpnia 1944 roku.
Działając dalej w konspiracji 5 marca 1946 roku został złapany przez funkcjonariuszy UB. Po 3 miesięcznym śledztwie oraz rozprawie sądowej został skazany na 7 lat więzienia. Na mocy amnestii jego wyrok został skrócony o połowę i dzięki temu wyszedł na wolność w 1949 roku. W 1950 roku został mu odebrany stopień oficerski.
Ostatecznie osiadł i rozpoczął normalne życie. Zajmował się publicystyką i angażował społecznie m.in. w Polskim Towarzystwie Turystyczno-Krajoznawczym, Górskim Ochotniczym Pogotowiu Ratunkowym, Komisji Historycznej ZBoWiD, Związku Inwalidów Wojennych, Stowarzyszeniu Żołnierzy AK. Przez całe życie bronił dobrego imienia AK, m.in. publikując wiele artykułów oraz książek związanych z czasami wojny.
18 października 1989 roku został zweryfikowany w stopniu kapitana, 5 marca 1992 roku jego wyrok z 1946 roku został unieważniony jako zupełnie bezzasadny. 23 lutego 1993 roku awansowany na stopień majora, a 6 grudnia 2002 roku – na stopień podpułkownika. Odznaczony m.in. Orderem Virtuti Militari V klasy, Orderem Polonia Restituta III i IV klasy, Krzyżem Walecznych, Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Medalem Wojska, Krzyżem Armii Krajowej i Krzyżem Partyzanckim. W 2005 roku został laureatem nagrody IPN Kustosz Pamięci Narodowej.
Z otrzymanego odszkodowania założył Fundację Studium Okręgu Krakowskiego AK. Pasją życia Stanisława Dąbrowy-Kostki było dokumentowanie historii Armii Krajowej, a szczególnie Okręgu Krakowskiego. Zgromadził ogromne prywatne archiwum, wciąż pracował nad monografią Okręgu Krakowskiego AK.
Źródło: IPN
Zdjęcie: IPN
Andrzej Włusek
