Prawdopodobnie tego dnia 38 roku p.n.e. urodził się Druzus Starszy, rzymski wódz
Druzus Starszy był jednym z najzdolniejszych dowódców w historii Rzymu, który wsławił się w kampaniach w Germanii. Choć życie przerwała mu przedwczesna śmierć, jego dokonania — od ekspansji terytorialnej po reformy administracyjne — miały znaczący wpływ na rozwój Cesarstwa. Pamięć o Druzusie była pielęgnowana przez dynastię julijsko-klaudyjską, a jego dziedzictwo do dziś pozostaje symbolem rzymskiej potęgi militarnej.
Skąd pochodził Druzus Starszy?
Druzus, właśc. Decimus Claudius Nero Drusus Germanicus, był najmłodszym synem Liwii Druzylli z jej związku z Tyberiuszem Klaudiuszem Neronem, który formalnie uznał go za swoje dziecko przed rozwodem z Liwią. Druzus przyszedł na świat pomiędzy połową marca a połową kwietnia 38 roku p.n.e., zaledwie trzy miesiące po ślubie jego matki z Augustem, który odbył się 17 stycznia tego samego roku.
Najbardziej prawdopodobną datą urodzin Druzusa jest 28 marca, choć niektórzy badacze wskazują, 13/14 stycznia jako dzień jego narodzin.
Krążyły pogłoski, że prawdziwym ojcem Druzusa mógł być August. Jednakże takie przypuszczenie nie znajduje podstaw, ponieważ Liwia była już w ciąży, zanim poznała swojego przyszłego męża. Pomimo tego, cesarz Klaudiusz, prawnuk Liwii, w okresie swojego panowania podsycał te plotki, chcąc wzmocnić wizerunek swojego rodu poprzez sugerowanie bardziej bezpośredniego pochodzenia od Augusta.
Druzus dorastał w domu Klaudiusza Nerona wraz ze swoim starszym bratem, przyszłym cesarzem Tyberiuszem. Po śmierci ich ojca, bracia nawiązali niezwykle bliską relację, która przetrwała przez całe ich życie.
Tyberiusz, pragnąc uhonorować swojego brata, nadał swojemu pierworodnemu synowi imię Druzus, co było odejściem od zwyczaju, według którego najstarsi synowie otrzymywali imiona po ojcu lub dziadku. Podobny gest uczynił Druzus, nazywając swojego drugiego syna, przyszłego cesarza Klaudiusza, na cześć Tyberiusza. Tego rodzaju więzi i gesty wzmacniały legendę rodziny w cesarskim Rzymie.
Druzus pierwotnie nosił imię Decimus Claudius Drusus, ale zostało ono później zmienione na Nero Claudius Drusus. Zmiana ta była niezwykła, gdyż podkreślała jego pochodzenie ze strony matki, a imię „Decimus” było rzadko używane w arystokracji. Istnieją różne hipotezy na temat powodów i momentu tej zmiany.
Niektórzy badacze sugerują, że mogło to nastąpić po śmierci ojca w 33 roku p.n.e., przywdzianiu togi virilis lub po adopcji Tyberiusza przez Marka Galliusza. Liwia mogła jednak zmienić imię syna, aby po prostu zminimalizować jego związek z byłym mężem, Tyberiuszem Klaudiuszem Neronem, którego pozycja była słaba po rozwodzie. Dopiero kilka lat później, po przyjęciu togi virilis, podkreślono rodzinne związki.
Możliwe, że Druzus sam wybrał imię „Nero”, by upamiętnić ojca, podkreślając jego znaczenie w języku sabińskim jako „silny” lub „waleczny”.
Kariera polityczna
Oktawian August obdarzył pasierba Druzusa licznymi zaszczytami. W 19 roku p.n.e. Druzus zyskał prawo do sprawowania urzędów publicznych, pięć lat przed wymaganym wiekiem. W 16 roku p.n.e., gdy jego brat Tyberiusz wyjechał z Italii jako pretor, Druzus zastąpił go w obowiązkach, a w następnym roku objął urząd kwestora. W tej roli walczył z bandytami w Alpach, odnosząc sukcesy, ale potrzebował pomocy Tyberiusza, by ostatecznie pokonać lokalne plemiona alpejskie.
W 15 roku p.n.e. Druzus został legatem trzech prowincji galijskich. Przyczynił się do rozwoju urbanistycznego Galii, wprowadzając standard miary zwany pes Drusianus o długości około 33,3 cm, używany m.in. w Samarobriva (obecnym Amiens) i wśród plemienia Tungri. Od 14 do 13 roku p.n.e. August również działał w Galii, wspierając administrację i granice.
Jako namiestnik Galii, Druzus założył swoją kwaterę główną w Lugdunum (dzisiejszy Lyon), gdzie między 14 a 12 rokiem p.n.e. ustanowił concilium Galliarum (radę prowincji galijskich). Rada ta wybierała kapłana do odprawiania igrzysk i czczenia Rzymu oraz Augusta jako bóstw. Ustanowił także ołtarz Trzech Galów w Condate, który odsłonięto 1 sierpnia 10 roku p.n.e. – tego samego dnia, w którym urodził się jego syn, przyszły cesarz Klaudiusz.
Druzus Starszy i kampanie w Germanii
Od 14 roku p.n.e. Druzus rozpoczął budowę licznych baz wojskowych wzdłuż rzeki Ren. Zawarł również sojusz z Batawami, przygotowując się do działań wojskowych w Germania Libera, mając pod swoim dowództwem prawdopodobnie siedem legionów.
Wiosną 12 roku p.n.e. Druzus, korzystając z kanałów, które zbudował, wyprawił korpus ekspedycyjny, w skład którego mogły wchodzić legiony I Germanica i V Alaudae. Dotarł do ujścia rzeki Ems, gdzie wkroczył na terytorium plemienia Chauci, zmuszając ich do zawarcia traktatu uznającego zwierzchnictwo Rzymu.
Kontynuując kampanię, Druzus dotarł dalej wzdłuż rzeki Ems, ale jego siły zostały zaatakowane przez plemię Brukterów. Rzymianie odnieśli zwycięstwo, jednak z powodu kończącego się sezonu wojennego Druzus wycofał swoje wojska do zimowych kwater w Galii, wykorzystując nowy sojusz z Fryzami, by bezpiecznie powrócić przez trudne Morze Północne.
Za sukcesy tej kampanii w 12 roku p.n.e. Druzus został mianowany pretorem na kolejny rok i wrócił do Rzymu, gdzie jego wyczyny wzbudziły podziw i zostały upamiętnione na monetach.
Jako namiestnik Germanii wyruszył w kolejną wyprawę, tym razem z pięcioma legionami. Dotarł do doliny Werra, gdzie pokonał plemiona Tencteri i Usipetów. Podczas odwrotu, w wyniku zasadzek plemienia Cherusków w Arbalo, Druzus pokonał przeciwników, co pozwoliło Rzymianom utrzymać panowanie na zdobytych terenach. Po kampanii obsadził Germanię garnizonami, w tym jedną jednostką w Hesji oraz w regionie Cherusków.
Latem 10 roku p.n.e. Druzus powrócił do Lugdunum, gdzie inaugurował sanktuarium Trzech Prowincji Galijskich. W wydarzeniu uczestniczyli August i Tyberiusz, a urodziny syna Druzusa, Klaudiusza, zbiegły się z tą uroczystością. Druzus wrócił do Rzymu, gdzie został uhonorowany owacją, a August ogłosił pokój w świecie rzymskim, symbolicznie zamykając świątynię Janusa.
Jako konsul na rok 9 p.n.e. Druzus wyruszył w kolejną kampanię, docierając do Łaby. Legenda mówi, że na tym etapie spotkał zjawę germańskiej kobiety, która ostrzegła go przed nadciągającą śmiercią. Druzus zawrócił, wznosząc trofeum na pamiątkę osiągnięcia rzeki.
Podczas swoich kampanii wykazał się odwagą, podejmując pojedynki z germańskimi wodzami, co mogło przynieść mu zaszczyt zdobycia spolia opima. Po jego przedwczesnej śmierci August złożył laury w świątyni Jowisza Feretriusza, podkreślając pamięć o Druzusie jako wybitnym wodzu Rzymu.
Druzus Starszy – śmierć i dziedzictwo
Druzus, wracając z wyprawy nad Łabę, doznał nieszczęśliwego wypadku, spadając z konia. Dołączył do niego jego brat Tyberiusz, ale choć początkowo Druzus przeżył, rozwijająca się infekcja okazała się śmiertelna. Zmarł około miesiąca później.
Krótko przed śmiercią napisał list do Tyberiusza, w którym wyrażał swoje niezadowolenie ze stylu rządzenia Augusta i zastanawiał się nad możliwością zmuszenia go do przywrócenia republiki. Swetoniusz wspomina, że przed śmiercią Druzus odmówił powrotu do Rzymu. Tak Swetoniusz opisywał Drezusa jako wodza:
Był pierwszym z wodzów rzymskich, który popłynął na północną część Oceanu. Za Renem przeprowadził kanały, dzieło skrzętnej i potężnej pracy, które do dziś zwane są Druzyńskimi. Gęsto wycinając wroga w pień i pędząc go w najdziksze ostępy, nie ustawał w pościgu, aż zjawa w postaci niewiasty barbarzyńskiej nadludzkiego wzrostu przemówiła doń w języku łacińskim, zabraniając zwycięzcy posuwać się dalej. Za te przewagi otrzymał prawo do owacji i odznaki triumfalne[i].
Jego ciało jednak sprowadzono do miasta, a prochy złożono w Mauzoleum Augusta. Druzus cieszył się wielką popularnością wśród legionistów, którzy wznieśli na jego cześć pomnik (Drususstein) w Mogontiacum, czyli współczesnej Moguncji. Pozostałości tego pomnika można zobaczyć do dziś.
Senat Rzymski postanowił uczcić pamięć Druzusa, wznosząc łuk triumfalny na Via Appia. Na łuku znalazły się inskrypcje, w tym „DE GERM”, oraz przedstawienia jego trofeum z Łaby i sceny walki na koniu, podkreślające jego osobistą odwagę.
Pośmiertnie Druzus otrzymał tytuł honorowy „Germanik”, który początkowo nadano jego najstarszemu synowi, a później przeszedł na młodszego. Tytuł ten był używany przez wielu członków dynastii julijsko-klaudyjskiej, w tym jego wnuka Kaligulę, syna Klaudiusza i prawnuka Nerona.
Oktawian August, który w dużej mierze przypisywał sobie zasługi za sukcesy wojenne Druzusa, uwzględnił je w swoim dziele Res Gestae Divi Augusti, gdzie chwalił kampanie Druzusa w Germanii, szczególnie te nad Łabą, oraz opis jego eksploracji północnych granic Cesarstwa.
Matka Druzusa, Liwia, głęboko przeżyła śmierć swojego syna. Zgodnie z radą filozofa Areusa starała się pielęgnować pamięć o Druzusie, wznosząc liczne posągi i wizerunki oraz wspominając jego czyny. Łacińskie dzieło Consolatio ad Liviam, przypisywane Owiduszowi, jest literackim wyrazem pocieszenia dla Liwii w obliczu tej straty, choć uważa się, że zostało napisane między jej śmiercią a śmiercią Tyberiusza.
Po wstąpieniu Klaudiusza na tron w 41 roku n.e. pamięć o Druzusie została ponownie uhonorowana. Klaudiusz ustanowił coroczne igrzyska w Circus Maximus z okazji urodzin Druzusa, polecił emisję monet z jego wizerunkiem, a także odrestaurował pomnik w pobliżu Ara Pacis Augustae.
Klaudiusz ukończył również budowę drogi z Italii do Recji, przebiegającej szlakiem wyznaczonym przez Druzusa podczas jego wojny alpejskiej. Choć te działania przypominały o osiągnięciach Druzusa, ich znaczenie zmalało, gdy Klaudiusz świętował własny triumf związany z podbojem Brytanii.
Historyk Michael McNally ocenia Druzusa jako najzdolniejszego dowódcę rzymskiego, który próbował podbić Germanię. Choć najważniejsze zdobycze terytorialne miały miejsce już po jego śmierci, śmierć Druzusa oznaczała spowolnienie ekspansji rzymskiej.
Jego następcy, w tym Tyberiusz, Lucjusz Domicjusz Ahenobarbus i Publiusz Kwinktyliusz Warus, nie byli w stanie sprostać jego osiągnięciom. Katastrofa w Lesie Teutoburskim w 9 roku n.e., gdzie armia Warusa została zniszczona, ostatecznie zakończyła rzymską ekspansję na północ. Ren stał się granicą Cesarstwa, co uczyniło wiele osiągnięć Druzusa krótkotrwałymi.
Bibliografia:
- Krawczuk Aleksander, Poczet cesarzy rzymskich, Warszawa 2004.
- Osgood Josiah, Claudius Caesar: Image and Power in the Early Roman Empire, 2011.
- Swetoniusz, Klaudiusz.
[i] Swetoniusz, Klaudiusz, 1.
