Tego dnia 1572 roku zmarła Katarzyna Habsburżanka – trzecia żona króla Polski, Zygmunta II Augusta.
Katarzyna Habsburżanka była córką Anny Jagiellonki – córki Władysława II Jagiellończyka i Anny de Foix Candale i Ferdynanda I Habsburga. Katarzyna była rodzoną siostrą Elżbiety Habsburżanki – pierwszej żony króla Polski, Zygmunta II Augusta.
Panna Katarzyna Habsburżanka
Urodziła się w 1533 roku, a więc była rówieśnicą przyszłego polskiego króla – Stefana Batorego. Jemu w tej opowieści musimy poświęcić kilka zdań. Otóż Stefan Batory zaczynał jako paź królowej Węgier – Izabelli Jagiellonki, której Katarzyna miała wkrótce zostać bratową.
Pierworodna córka króla Zygmunta Starego i królowej Bony Sforzy, jako królowa Węgier miała zatarg z Ferdynandem I Habsburgiem. W szczegóły tego konfliktu nie będziemy wchodzić, gdyż nie on jest przedmiotem naszych rozważań w tym momencie, a poza tym na łamach tego portalu, temat ten był już poruszany.
Stefan Batory wypełniając polecenia Izabelli Jagiellonki, pełnił rolę jej szpiega na habsburskim dworze. To właśnie tam poznał Katarzynę Habsburżankę.
Dla Stefana Batorego pobyt na habsburskim dworze skończył się źle, bo w końcu został ich więźniem.
Wracając do królowej Katarzyny Habsburżanki, trzeba wspomnieć o tym, że przebywając jeszcze na dworze ojca, była świadkiem zatargu między swoim ojcem – Ferdynandem I Habsburgiem, a swoim stryjem – Karolem V Habsburgiem. Spór dotyczył tego, kto zostanie cesarzem. Ferdynand chciał, by cesarzem został jego syn – Maksymilian II Habsburg.
Natomiast Karol chciał przeforsować kandydaturę swojego syna – Filipa. Konflikt był na tyle poważny, że musiała go rozsądzać siostra skłóconych braci – Maria Habsburżanka – wdowa po królu Czech i Węgier – Ludwiku II Jagiellończyku. Mimo tego, że spór udało się załagodzić, stosunki między braćmi nigdy nie były już takie same, jak przed konfliktem.
Pierwsze małżeństwo Katarzyny Habsburżanki
Pierwszym mężem Katarzyny Habsburżanki był Franciszek III Gonzaga – książę Mantui. Małżeństwo zostało zawarte w 1549 roku, a małżonkowie byli rówieśnikami i mieli po 16 lat. Związek ten jednak nie trwał zbyt długo, ponieważ w 1550 roku, Franciszek III Gonzaga uległ nieszczęśliwemu wypadkowi. Otóż, podczas polowania na ptactwo zaplątał się wodorosty, wpadł do rzeki i się utopił.
Po tragicznej śmierci pierwszego męża, Katarzyna powróciła na dwór ojca. W tym czasie już jej matka – Anna Jagiellonka już nie żyła (zm. 1547). Teraz to Katarzyna była najstarszą żyjącą z rodzeństwa i to ona musiała zająć się młodszym rodzeństwem. Najwięcej uwagi wymagała, wówczas zaledwie 3-letnia Joanna Habsburżanka (ur. 1547)
Król Polski (znów) szuka żony
8 maja 1551 roku, po ciężkiej chorobie (rak szyjki macicy) zmarła druga żona króla Polski i wielkiego księcia litewskiego – Zygmunta II Augusta, Barbara Radziwiłłówna. Stara królowa wdowa Bona Sforza d’Aragona odetchnęła z ulgą, bo pożegnała znienawidzoną synową, przez którą nie mogła wyswatać syna z córką księcia Albrechta Hohenzollerna – Anną Zofią.
Włoszka myślała, że już teraz będzie tylko lepiej. Nie miała jednak pojęcia, że krewniak Barbary Radziwiłłówny – Mikołaj Radziwiłł Czarny, wplącze jej ukochanego syna w kolejny związek, którego Bona zaakceptować nie będzie mogła, co zaważy na jej ostatecznym wyjeździe z Polski.
Mowa o Katarzynie Habsburżance, młodszej siostrze Elżbiety. Królowa Bona Sforza nie cierpiała Habsburgów z powodów osobistych, i to mimo że to Maksymilianowi I Habsburgowi zawdzięczała to, że została królową Polski. Krewniacy męża kładli jej zawsze kłody pod nogi i ją oszukiwali.
Na przykład zapłaciła kiedyś Karolowi V Habsburgowi za to, żeby ją uczynił wicekrólem Neapolu, o którego odzyskanie walczyła, a ten przebiegły Habsburg pieniądze wziął, ale sani myślał dać królowej ten tytuł. Jego rodzony brat – Ferdynand I Habsburg prześladował jej córkę – Izabellę Jagiellonkę, która przebywała na Węgrzech w charakterze regentki swojego syna – Jana II Zygmunta Zapolyi.
Wobec tego zapewne wpadła w szał, gdy dowiedziała się, że jej jedyny syn, po raz kolejny ma się ożenić z Habsburżanką, i to jeszcze… przez nieodpowiednie wypełnienie misji dyplomatycznej przez krewniaka Barbary Radziwiłłówny, wspomnianego już tutaj Mikołaja Radziwiłła Czarnego.
Wszystko zaczęło się od tego, że pierwszy rosyjski car – Iwan IV Groźny miał zostać…. cesarzem. Papież Juliusz III zawiadomił o tej sprawie króla Polski – Zygmunta II Augusta. List o tym informujący, napisany przez wiceprotektora Polski – Bernarda Maffei, wysłał do Zygmunta Augusta przebywający w Rzymie Adam Konarski.
Wiadomość ta poruszyła zarówno króla Polski, jak i cały dwór. Zygmunt II August uważał, że za tą propozycją dla Iwana IV Groźnego stoją Habsburgowie. Zygmunt August stwierdził w instrukcjach przekazanych posłowi polskiemu w Rzymie – Wojciechowi Kryskiemu, że zgadza się na taki ruch papieża, ale tylko wtedy, gdy Kościół w Wielkim Księstwie Moskiewskim zostanie w pełni zlatynizowany, a biskupi będą mieli miejsce w
Senacie. Zygmunt August dodał, że chęć obdarzenia Iwana IV Groźnego koroną cesarską jest dowodem pogardy wobec Polski przez Stolicę Apostolską i może skutkować polskim wypowiedzeniem posłuszeństwa wobec papieża! Takie argumenty, wysunięte przez króla Polski – Zygmunta II Augusta skutkowały tym, że papież Juliusz III zrezygnował z obdarzenia Iwana IV Groźnego koroną cesarską.
Następnie Zygmunt II August wysłał na habsburski dwór Mikołaja Czarnego Radziwiłła, który miał uzyskać od Habsburgów zapewnienie, że nie będą popierali przekazania korony cesarskiej carowi Iwanowi IV Groźnemu. na nieszczęście dla Zygmunta II Augusta, przebywający na habsburskim dworze Mikołaj Czarny Radziwiłł dał się omotać Habsburgom i zaczął popierać projekt ożenku swojego mocodawcy z młodszą siostrą zmarłej Elżbiety Habsburżanki – Katarzyną. Tak oto krewny drugiej żony Zygmunta II Augusta zaczął pełnić rolę pożytecznego idioty Habsburgów! Padł ofiarą ich intrygi.
Drugie małżeństwo Katarzyny Habsburżanki
Ślub Zygmunta II Augusta z trzecią żoną oraz koronacja Katarzyny Habsburżanki na królową Polski odbyły się pod koniec lipca 1553 roku. Już podczas samej uroczystości weselnej doszło do wydarzenia, które przyprawiło królową Bonę Sforzę o palpitację serca.
Otóż, obecny na weselu Katarzyny i Zygmunta, brat królowej – Ferdynand II Habsburg – książę Tyrolu, uderzał w konkury do królewskiej siostry – Katarzyny Jagiellonki. Świeżo upieczona królewska żona zauważyła, że coś jest na rzeczy i zaczęła kłuć żelazo póki gorące. Próbowała wpłynąć na męża, by ich wyswatał. Gdy o tych planach dowiedziała się Bona, wpadła w szał i się na nie zgodziła. Katarzyna Jagiellonka została ostatecznie żoną króla Finlandii i Szwecji – Jana III Wazy. Była matką przyszłego króla Polski – Zygmunta III Wazy.
Trzecie małżeństwo Zygmunta II Augusta nie układało się najlepiej. Królowa nie mogła zajść w ciążę. W końcu, czując presję, zaszła w ciążę urojoną. Oczywiście wszyscy się cieszyli, bo początkowo nie wiedzieli, że jest to ciąża urojona. Brat królowej – Maksymilian II Habsburg ukartował szatański plan. Chciał, w razie urodzenia się królewicza i ewentualnej rychłej śmierci Zygmunta Augusta, jako stryj królewicza przejąć w jego imieniu regencję w Polsce. Plan się nie powiódł, bo dziecko się nie urodziło.
Wobec upływu lat i ciągłego braku potomstwa, Zygmunt II August wzorem króla Anglii – Henryka VIII Tudora chciał uzyskać unieważnienie małżeństwa z Katarzyną Habsburżanką. Gdy papież Paweł IV się nie zgodził, król Polski zdecydował się na zerwanie stosunków ze Stolicą Apostolską. Jednak został odwiedziony od tego pomysłu.
W drugiej połowie lat 60. XVI wieku nastąpiła separacja między małżonkami, a Zygmunt August zaczął wówczas intensywnie sprowadzać sobie kochanki i starać się o dziecko. Świadkiem rozwiązłego trybu życia polskiego monarchy była królewska siostra – Anna Jagiellonka, która listownie donosiła siostrom o prowadzeniu się brata. Te starania nie przyniosły skutku.
Śmierć i pogrzeb królowej
Katarzyna Habsburżanka zmarła 28 lutego 1572 roku. Brat królowej – Maksymilian II Habsburg zwrócił się do Zygmunta II Augusta z prośbą o wyrażenie zgody na pochówek Katarzyny Habsburżanki, jako królowej Polski, na Wawelu. Król nie wyraził zgody. Pogrzeb Katarzyny odbył się dopiero w 1614 roku, oczywiście w Austrii.
Bibliografia:
- Cynarski Stanisław, Zygmunt August, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź, 1988.
- Rudzki Edward, Polskie królowe. Żony Piastów i Jagiellonów, Warszawa 1985.
