Wilhelmina Iwanowska

Astronomka Wilhelmina Iwanowska patronką 2025 roku w Toruniu

Kim była Wilhelmina Iwanowska, pierwsza polska astrofizyczka, pionierka badań nad Drogą Mleczną, współtwórczyni toruńskiego obserwatorium astronomicznego i jedna z niewielu kobiet w międzynarodowych strukturach naukowych swojego czasu? Odkryj niezwykłą historię życia i osiągnięć tej wybitnej badaczki, której determinacja i miłość do nauki zmieniły oblicze polskiej astronomii.

W 2025 roku przypada 120. rocznica urodzin wybitnej polskiej astronomki, profesor Wilhelminy Iwanowskiej. Aby uhonorować jej ogromne zasługi dla nauki i związki z Uniwersytetem Mikołaja Kopernika w Toruniu, miasto zdecydowało się ogłosić ją patronką tego roku.

Profesor Andrzej Strobel, emerytowany profesor UMK w Toruniu, wspominał, że atmosfera pracy w Obserwatorium Astronomicznym UMK, kierowanym przez prof. Iwanowską, miała niemal sakralny charakter. Wspominał, że zarówno on, jak i jego współpracownicy funkcjonowali w otoczeniu pełnym szacunku dla nauki oraz jej liderów.

Wilhelmina Iwanowska, urodzona w 1905 roku w Wilnie, początkowo marzyła o pracy nauczycielki matematyki w szkole, co skłoniło ją do podjęcia studiów matematycznych na Uniwersytecie Stefana Batorego. Jej zainteresowania zmieniły się jednak na drugim roku studiów, gdy dołączyła do koła studentów astronomii, matematyki i fizyki. Pod wpływem profesora Władysława Dziewulskiego, kierownika Obserwatorium Wileńskiego, przyjęła propozycję asystentury i skierowała swoją karierę na tory astronomiczne.

W 1933 roku obroniła doktorat z astronomii, a następnie odbyła staż podoktorski w Obserwatorium Sztokholmskim pod opieką prof. Bertila Lindblada. Profesor Dziewulski, przekonany o konieczności rozwoju nowoczesnej astrofizyki w Polsce, wysłał ją na specjalistyczne szkolenie do Szwecji, dzięki czemu została pierwszym polskim astrofizykiem po uzyskaniu habilitacji w tej dziedzinie.

Sama prof. Iwanowska postrzegała Szwecję jako kraj dobrobytu i porządku, co opisywała w swoich wspomnieniach. Mimo to, po dłuższym pobycie, tęskniła za ojczyzną z jej problemami i chaosem, które uważała za nieodłączną część bogatszego i bardziej interesującego życia.

Po II wojnie światowej, w ramach przesiedleń, przybyła do Torunia wraz z innymi pracownikami Uniwersytetu Stefana Batorego. Była zaangażowana w tworzenie Uniwersytetu Mikołaja Kopernika i w 1946 roku objęła Katedrę Astrofizyki.

Wraz z prof. Dziewulskim i dr. Stanisławem Szeligowskim rozpoczęła budowę obserwatorium astronomicznego w Piwnicach pod Toruniem. Początki były trudne – brakowało książek, narzędzi i materiałów, a zespół był odcięty od literatury naukowej przez pięć lat wojny. Dzięki inicjatywie prof. Iwanowskiej oraz wsparciu prof. Lindblada udało się jednak zdobyć 20-centymetrowy teleskop Drapera z Obserwatorium Harwardzkiego, który odegrał kluczową rolę w początkowych badaniach.

W 1948 roku prof. Iwanowska odbyła staż w USA, odwiedzając wiodące obserwatoria. Choć miała okazję kontynuować karierę w Stanach Zjednoczonych, zdecydowała się wrócić do Polski, wierząc, że życie w ojczyźnie jest bardziej interesujące i wartościowe.

Zdobyte za granicą doświadczenie naukowe umożliwiło jej dokonanie przełomowych odkryć, w tym ustalenie nowej skali odległości we Wszechświecie oraz badania nad budową chemiczno-dynamiczną Drogi Mlecznej.

Od 1952 roku do przejścia na emeryturę w 1976 roku kierowała toruńskim obserwatorium. Była inicjatorką budowy pierwszego w Polsce obserwatorium radioastronomicznego w Piwnicach i wprowadziła do niego największy w kraju teleskop o średnicy lustra 90 cm.

Wilhelmina Iwanowska była postacią niezwykle zdeterminowaną, o wysokiej kulturze osobistej i perfekcjonistycznym podejściu do nauki. W 1973 roku została pierwszą kobietą w zarządzie Międzynarodowej Unii Astronomicznej, a w 1995 roku odznaczono ją Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski. Do dziś pozostaje inspiracją jako wybitna badaczka i organizatorka nauki. Na jej cześć nazwano ulicę w Toruniu, planetoidę (198820) Iwanowska oraz program wyjazdowy dla doktorantów.


Netografia:

  • Krajczyńska-Wujec Ewelina, Prof. Wilhelmina Iwanowska – pionierka, astronomka – patronką roku 2025 w Toruniu, dzieje.pl [dostęp: 20.01.2025].

Comments are closed.