Na polskim rynku wydawniczym pokazuje się coraz więcej artykułów oraz książek związanych z tematyką historii i kultury żydowskiej. Z jednej strony cieszy mnie duży wybór publikacji judaistycznych, ale z drugiej strony trudno wybrać wartościowe opracowania. A jak na tym tle wygląda Historia Żydów z serii Biblioteki Polityki?
Trend na poznawanie i przypominanie historii żydowskiej odradza się w Polsce od dobrych kilku lat. Powstaje coraz więcej instytucji, z Muzeum Historii Żydów Polskich w Warszawie na czele, których głównym celem jest utrwalanie świadomości polsko-żydowskiej historii. Na rynku wydawniczym pokazuje się coraz więcej artykułów i książek związanych z tą tematyką. Z jednej strony cieszy mnie duży wybór wydawnictw judaistycznych, ale z drugiej strony trudno wybrać wartościowe opracowania. A jak na tym tle wygląda Historia Żydów z serii Biblioteki Polityki?
Historia Żydów jest zredagowaną i zrewidowaną na nowo monografią na podstawie dwóch publikacji sprzed kilku lat: Historia Żydów – Trzy tysiące lat samotności i Dzieje Żydów polskich z serii Pomocników Historycznych. Na prawie 400 stronach bogato ilustrowanej książki przypomniano wydarzenia biblijne, składające się na mit założycielski Ludu Wybranego, przybliżono okoliczności narodzin tej wielkiej religii monoteistycznej, z której wyrosły chrześcijaństwo i islam. Autorzy – wybitni specjaliści z dziedziny historii, kultury i stosunków polsko-żydowskich, m.in. Zofia Borzymińska, Marcin Wodziński czy Andrzej Żbikowski starali się przede wszystkim przedstawić prawdziwą historię Żydów, odwołując się do dzisiejszego stanu badań, wiedzy o życiu i wędrówce przez świat, patrząc na to również przez pryzmat historii Polski.
Monografię podzielono na dwie części. Pierwsza, Dzieje Narodu: od Abrahama do Państwa Izrael, zgodnie z tytułem opowiada o powołaniu Abrama przez Jahwe, a kończy na utworzeniu państwa izraelskiego. Tworzy zarazem płynne wprowadzenie do bardziej szczegółowych zagadnień w drugiej części. Omówiono w niej biblijną historię Narodu Wybranego, aż do funkcjonowania Żydów w XXI wieku. Oprócz tego opisano przyczyny i skutki wygnań, pogromów i antysemityzmu. W każdym rozdziale wyszczególniono również ważne pojęcia, na które warto zwrócić uwagę oraz wyjaśniono w przystępnej formie istotne terminy, z którymi można się spotkać w dalszym etapie poznawania żydowskich tradycji.
Z kolei w Dziejach Żydów polskich autorzy przedstawili relacje z Polakami i w Polsce od Piastów do Jagiellonów, przez czasy rozbiorów, aż po Holokaust, stalinizm oraz bulwersujące opinię publiczną współczesne rozrachunki historyczno-polityczne. I tu osobne miejsce zajmują pojęcia, które wyodrębniono z całości rozdziału.
Praca ma głównie charakter popularno-naukowy i z tego względu nie udało się uciec od uproszczeń, czy pominięć niektórych aspektów żydowskich dziejów. Jednak nie obniża to wartości merytorycznej publikacji.
Do książki dołączono również specjalny dodatek, film dokumentalny na DVD pt. Mój najszczęśliwszy dzień w reżyserii Michała Bukojemskiego. Jest to filmowa autobiografia Mariana Turskiego, przewodniczącego Rady Budowy Muzeum Historii Żydów Polskich, ocalonego z zagłady łódzkiego getta, więźnia Auschwitz, uczestnika marszu śmierci. Ogromne wrażenia robią osobiste, pozbawione patosu wspomnienia Turskiego. Opowiada w filmie o poniżeniu ludzkiej godności, chorobach jakie przeżył i wielkim głodzie, którego doświadczył w autentyczny i bezpośredni sposób.
Jak już wspomniano wcześniej książka jest bogato ilustrowana, zawiera liczne reprodukcje, zdjęcia i mapy. Została wydana w twardej oprawie, na dobrym jakościowo papierze i w dużym formacie, dzięki czemu nie tylko dobrze się czyta, ale również ogląda. Język narracji daleki jest od uniwersyteckiego wykładu, ale na szczęście redaktorzy nie pozwolili na infantylizowanie języka.
Nie jest to też typowa monografia, którą należy przeczytać od deski do deski (chociaż powinno się!). Można wybiórczo zapoznać się z poszczególnymi rozdziałami w dowolnie wybranym przez nas kluczu. Z tego powodu warto polecić ją osobą, które już niejedną publikację judaistyczną przeczytały, jak i tym, którzy dopiero zaczynają poznawać tak bliską Polakom, a jednocześnie często przez nas odrzucaną, żydowską historię.
Moja ocena: 6/6
Piotr Burak
