S. Witowski, Kleopatra
Postać Kleopatry VII jest jedną z najbardziej znanych kobiet w historii. Choć żyła ponad dwa tysiące lat temu, to do dzisiaj po jej historię sięgają twórcy literatury i nie tylko, żeby tylko wspomnieć słynny film z 1963 r. z Elizabeth Taylor w roli ostatniej władczyni Egiptu. Z próbami odtworzenia dziejów słynnej córy Ptolemeuszów mierzyli się też naukowcy. Stanisław Witkowski był jednym z nich.
Biografia Kleopatry pióra Stanisława Witkowskiego jest drugim wydaniem tej pracy. Pierwsze ukazało się w 1939 r. we Lwowie. Witkowski urodził się w 1866 r. doktoryzował się na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, a habilitację zrobił na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. I to z tą uczelnią związał swoje późniejsze losy zostając na wiele lat wykładowcą, dziekanem, wreszcie rektorem uczelni. W swoim życiu naukowym zajmował się filologią klasyczną, jako pierwszy na świecie napisał syntezę dziejów antycznej Grecji. Zajmował się też historią Egiptu ptolemejskiego. Kleopatra, to jego ostatnia praca poświęcona dziejom starożytnym. Profesor zmarł w 1950 r.
Książka, która wpadła mi w ręce jest dziełkiem niedużym, ma nieco ponad 170 stron. I nie jest to, powiedziałbym, stereotypowa biografia. Nie powstała według schematu: urodził się, żył, umarł. Zacząć należy od tego, że w pracy nie ma prawie wcale dat. Te, które są służą jedynie zasygnalizowaniu konkretnych wydarzeń stanowiących ramę i szerokie tło. Czasy, w których przyszło żyć Kleopatrze VII należą do przełomowych w dziejach nie tylko Egiptu, ale i ówczesnego świata. Bardzo duży nacisk położony jest wlaśnie na ostatnie lata istnienia Republiki w Rzymie, wojnę domową Cezara i Pompejusza, drugi triumwirat i relacje Oktawiana z Markiem Antoniuszem. Autor w kilku miejscach podkreśla, że Rzym starożytny obawiał się tylko dwóch osób – Hannibala i Kleopatry właśnie. W książce pokazane są ostatnie lata Republiki i rola Kleopatry w różnych istotnych momentach – najpierw śmierć Pompejusza, relacje z Cezarem, poprzez zajęcie miejsca u boku Marka Antoniusza i jej wpływ na triumwira, wreszcie bitwa pod Akcjum i śmierć obydwojga będąca chwilą ostatecznego zwycięstwa Oktawiana. Oprócz wydarzeń ściśle politycznych i wojskowych w książce zawarte są różne ciekawe smaczki – opis Aleksandrii, relacje społeczne w mieście, spojrzenie Rzymian na kwestie stolicy swojego państwa. Krótko mówiąc, to coś więcej niż tylko biografia. W dodatku autor zajmuje się dodatkowymi zagadnieniami – symboliką i znaczeniem kobry dla Egipcjan oraz wyglądem ran po ugryzieniu przez gada, przedstawieniami Kleopatry na monetach i nie tylko, źródłami do omawianych wydarzeń, mitem zdrady Kleopatry w czasie bitwy pod Akcjum oraz czwartą sielanką Wergiliusza.
Książkę czyta się bardzo dobrze, a duży na to wpływ ma niewątpliwie specyficzny styl, którego we współczesnej literaturze nie udało mi się uświadczyć. Nie twierdzę, że dzisiejsi naukowcy piszą źle, po prostu piszą inaczej. Źródeł nie ma wielu, a istniejące są zwykle Kleopatrze nieprzychylne, bo pochodzą od Rzymian. Mimo tego Witkowskiemu udało się przedstawić królową oddzialając fakty od opinii. Należy też nadmienić, że autor wykorzystuje źródła starożytne i prace naukowe, wszystkie twory „popkultury” (dramaty, opery) zaś zostały krytycznie omówione w jednym z rozdziałów.
Krótko podsumowując, jest to znakomita pozycja dla miłośników starożytności. Powinna przypaść do gustu nie tylko naukowcom, ale też po prostu ludziom lubiącym dobrze napisane rzeczy. Trochę doskwiera brak ilustracji, ale i tak jest bardzo dobrze.
Wydawnictwo:Atryda
Moja ocena: 5/6
Jakub Łukasiński
