Książka drukowana w Polsce XV-XVII wieku okładka

Książka drukowana w Polsce XV-XVII wieku |Recenzja

Janusz S. Gruchała, Michał Czerenkiewicz, Książka drukowana w Polsce XV-XVII wieku

Rozpowszechnienie się książki drukowanej przyniosło ludzkości większy dostęp do obcowania z kulturą słowa oraz przyczyniło się do lepszego rozwoju komunikacji społecznej. Jak ukazuje Książka drukowana w Polsce XV-XVII wieku, książki z druku początkowo cieszyły się zainteresowaniem zamożniejszych warstw społecznych. Gdzie wydawano pierwsze starodruki? Jakie czynniki odgrywały rolę w popularyzacji książki drukowanej? Zapraszam do lektury.

Postać Jana Gutenberga powszechnie raczej zna każdy bądź co najmniej kojarzy. Ten późnośredniowieczny rzemieślnik i drukarz z Moguncji opatentował pierwszą metodę druku za pomocą ruchomej czcionki, która zrewolucjonowała ówczesny świat. Jedną z pierwszych i ważniejszych ksiąg, która ukazała się w jego drukarni była Biblia.

Z czasem druk rozpowszechnił się na kolejne państwa. Nasuwają się jednak pytania: co drukowano najczęściej? Co warunkowało podaż i popyt? Rąbka tajemnicy uchylają nam autorzy recenzowanej książki, którzy skupili się na próbie przedstawienia  procesu upowszechniania się drukowanej książki na ziemiach polskich od XV do XVII stulecia.

Książka drukowana w Polsce XV-XVII wieku jest monografią napisaną pod redakcją Janusza Gruchały i Michała Czerenkiewicza. Pierwszy z nich ukończył studia z filologii polskiej oraz klasycznej. Dotychczasowy dorobek badacza skupiał się badaniach historii książki oraz na edytorstwie dawnych tekstów naukowych i literackich.

Michał Czerenkiewicz jest obecnie adiunktem w Katedrze Edytorstwa i Nauk Pomocniczych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Z wykształcenia filolog klasyczny i neolatynista. W kręgu jego zainteresowań znajdują się zagadnienia związane z kulturą i historią wczesnonowożytnej książki.

O czym jest książka?

Recenzowana praca składa się z krótkich 31 rozdziałów, które mają układ chronologiczny. We wstępie Autorzy podkreślili, że pierwotnie książka ukazała się w języku angielskim, zaś jednym z ich celów jej powstania była chęć popularyzacji dziejów książki drukowanej. Do czynników jej powstania i rozpowszechniania się należy uznać ówczesny postęp technologiczny i kulturowy, sytuację polityczną oraz wyznaniową.

Większość pierwszych książek drukowanych stanowiły dzieła naukowe oraz religijne. Powstawały one na zamówienie dworu królewskiego, książąt, bogatszej szlachty i mieszczan oraz biskupów. Stąd solidny dochód a zarazem prestiż przynosiły przywileje tym, którzy otrzymywali monopol na druk konkretnych ksiąg.

Dla przykładu można odnieść się do drukarni krakowskich. Kraków bowiem stał się miastem, gdzie narodziło się polskie drukarstwo. Wedle zachowanych źródeł pierwsze druki polskie zawdzięczamy niejakiemu Kasprowi Straube, który do stolicy Polski przybył z Bawarii. Do ważniejszych drukarzy zaliczyć możemy także: Szwajpolta Fiola, Floriana Unglera, Hieronima Wietora czy Jana Hallera i Macieja Wirzbięty. 

W XVI wieku drukowano księgi liturgiczne, podręczniki akademicki, dzieła naukowe oraz rozwinęły się drukarnie przedstawicieli innych wyznań jak protestantów, kalwinistów, Żydów. Warto też powiedzieć, iż na przełomie XVI oraz XVII stulecia druki religijne odzwierciedlały również świadome aspiracje i dążenia do reformy Kościoła.

W XVI i XVII wieku drukowano książki, które dedykowane były wszystkim: modlitewniki, psałterze, poradniki. Do tych ostatnich zaliczyć możemy zachowany z 1596 roku poradnik Gospodarstwo. Dla młodych i nowotnych gospodarzy autorstwa Macieja Wirzbięty.

Oczywiście drukarstwo rozwijało się stopniowo w innych regionach Rzeczpospolitej. I tak w Wielkopolsce prym wiódł Poznań. Na wschodzie kraju powstała Drukarnia Zamoyska, której fundatorem był Jan Zamoyski. We Lwowie działały drukarnie wydające książki w języku polskim, ruskim i ormiańskim. W Warszawie pierwszy zakład drukarski założył Jan Rossowski, który uzyskał zgodę króla Zygmunta III Wazy.

Na kolejnych stronicach książki Autorzy skupili się na przedstawieniu miedziorytów w książkach drukowanych, opisie ksiąg klasztornych. Jeden z rozdziałów końcowych został poświęcony zarysowi introligatorstwu w Polsce, a także na rodzajach oznakowań własności książki.

Książka drukowana w Polsce XV-XVII wieku – ocena

Historia książki drukowanej została w recenzowanej pracy przedstawiona w sposób popularyzatorski i zachęcający do poznawania procesów powstawania starodruków. Dużym udogodnieniem jest potraktowanie tematu w sposób chronologiczny, dzięki czemu klarownie czytelnik widzi zmiany zachodzące w rozwoju druku i przedsiębiorczości dawnych drukarzy.

Przepiękna okładka i twarda oprawa współgrają z treścią, tak samo jak tytuł. Książka ma format albumu troszkę szerszego niż klasyczne A5. Mankamentem jest to, że pomimo pięknego wydania, książka jest co nieco ciężka. Stąd odradzam czytania jej w biegu np. podczas powrotu z pracy etc.

Splendoru dodają książce także kolorowe ilustracje i lepszej jakości papier. Wydawnictwo Avalon spisało się, czego efektem jest poczytna perełka.

Książkę polecam wszystkim, jest ona dostępna pod kątem stylu pisania i przekazywanej wiedzy dla każdego.


Wydawnictwo Avalon
Ocena recenzenta: 6/6
Ewelina Kazienko


Recenzja powstała we współpracy z Wydawnictwem Avalon.

Comments are closed.