J. Radey, Ch. Sharp, Obrona Moskwy. Północne skrzydło
Bitwa o Moskwę niewątpliwie była starciem, które zadecydowało o losach niemieckiej kampanii w ZSRR. Nie powinno zatem dziwić wciąż niesłabnące zainteresowanie badaczy tym fragmentem dziejów frontu wschodniego. W czerwcu 1941 roku rozpoczęła się operacja Barbarossa, której sukces mógł zadecydować o przebiegu II wojny światowej.
Wojska niemieckie osiągały niebywałe sukcesy. Jesienią stało się jasne, że sowiecka stolica znajdzie się niebawem w zasięgu operacyjnym wojsk niemieckich. Ewentualny upadek Moskwy mógł spowodować załamanie się sowieckiej obrony w skali globalnej. Ważyły się losy Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich i dyktatury Józefa Stalina. Nie ulega wątpliwości, że obronna operacja moskiewska jest zagadnieniem wieloaspektowym, a jej znaczenie było kluczowe dla wschodniej kampanii Wehrmachtu w 1941 roku.O niepowodzeniu niemieckiej operacji „Tajfun” zadecydowało bardzo wiele czynników, do których autorzy nawiązali zajmując się pozornie drugorzędnym zagadnieniem jakim była bitwa o Kalinin i walki na północnym skrzydle obrony Moskwy.
Jack Radney i Charles Sharp nie są doświadczonymi badaczami, a mimo to David M. Glantz, profesjonalny badacz historii wojskowości, poświęcił autorom wiele dobrych słów w przedmowie do ich pracy. W mojej opinii są to pochwały zasłużone, lecz z drobnymi zastrzeżeniami.
Jasno sprecyzowana koncepcja jest największą zaletą tej książki. Częstym błędem zauważalnym w wielu publikacjach dotyczących walk na froncie wschodnim w latach 1941-1945, są liczne uogólnienia. Autorzy swoją narrację oparli o zagadnienie walk na północnym skrzydle obrony Moskwy – walki o Kalinin. W jasny i przejrzysty sposób opisali sytuację w jakiej obie strony przystąpiły do walk oraz ich przebieg. Niejednokrotnie skomplikowane zagadnienia militarne wyjaśniono w słowach zrozumiałych nawet dla laika. Bardzo interesujące wnioski autorów, umiejętnie wplecione w tekst, pozwalają lepiej zrozumieć okoliczności bitwy o Moskwę.Narrację wsparto mapami. Wskazano i omówiono wiele czynników jakie odegrały istotną rolę podczas walk o Moskwę. W ciekawy sposób ukazano dynamicznie zmieniające się uwarunkowania z którymi musieli mierzyć się niemieccy i sowieccy dowódcy.Drobną bolączką są sporadyczne błędy merytoryczne takie jak stwierdzenie, że Gieorgij Żukow był bardzo zdolnym taktykiem. Jednak w takich przypadkach często z pomocą czytelnikowi przychodzi tłumacz za pośrednictwem przypisów dolnych precyzujących różne nieścisłości czy niedopowiedzenia.
W wielu recenzjach przyjmuje się, że ta praca obala mity. Z tym twierdzeniem można się zgodzić jedynie częściowo. Autorzy faktycznie słusznie wskazali wiele mitów związanych z zagadnieniem moskiewskiej operacji obronnej. „Generał mróz” czy „Generał błoto”, w ich interpretacji nie mają takiego znaczenia jak zwykło się im przypisywać. W swojej narracji wykazali skąd wzięły się te mity i na czym polegał ich fałsz. Niemniej autorzy nie byli pierwsi w tej kwestii, gdyż istnieje wiele publikacji, w których już wcześniej szerzej opisano mity w jakie obrosły dzieje sowieckiej Wielkiej Wojny Ojczyźnianej.Wnioski autorów nie są wyłącznie odtwórcze. Podejmują wiele istotnych, niejednokrotnie pomijanych lub słabo opisanych wątków, co jest niewątpliwą zaletą tej pracy.
Praca jest podzielona na jedenaście rozdziałów z których ostatni stanowi wnioski. Na uwagę zasługują bardzo interesujące załączniki, w których autorzy zamieścili w nich treść ważniejszych dokumentów źródłowych dotyczących walk na północnym skrzydle obrony Moskwy. W tekście zaimplementowano mapy, których jasność i przejrzystość budzi jednak pewne zastrzeżenia. Są to jednak drobne niedogodności. W książce zamieszczono również kilka zdjęć obrazujących opisywane w niej najważniejsze postacie i miejsca. Praca nie posiada indeksu nazwisk ani miejscowości. Oprawa, jakość czcionki i papieru nie budzą żadnych zastrzeżeń.
Autorzy korzystali ze źródeł niemieckich i rosyjskich. Ze źródeł niemieckich warto wymienić kroniki i dzienniki bojowe jednostek walczących w rejonie Kalinina. Spośród źródeł rosyjskich na uwagę zasługują dokumenty, które przechowywano w Centralnym Archiwum Ministerstwa Obrony. Przypisy i zamieszczono na końcu książki. Bibliografię z pewnością można wzbogacić o kilka publikacji, jednak biorąc pod uwagę, że autorzy skupili się jedynie na jednym z odcinków obrony sowieckiej stolicy, literatura z jakiej skorzystali jest wystarczająca.
Obrona Moskwy. Północne skrzydło w mojej opinii jest pracą kompetentną, w ciekawy i merytoryczny sposób opisującą tak ważne zagadnienie jakim są walki w rejonie Moskwy w 1941 roku. Autorzy na przykładzie północnego skrzydła obrony sowieckiej stolicy dokładnie opisali trudności z jakimi zmagały się obydwie strony oraz genezę ich sukcesów bądź niepowodzeń. W ciekawy i zrozumiały nawet dla amatorów historii wyłożyli skomplikowaną problematykę kulminacyjnego momentu wschodniej kampanii Wehrmachtu w 1941 roku. Jest to pozycja wartościowa dla każdego kto interesuje się historią walk na froncie wschodnim w latach 1941-1945 i dziejami II wojny światowej w ogóle.
Ocena recenzenta: 5/6
Wydawnictwo Vesper
Maciej Kościuszko
