Początki Rzymu – 10. temat maturalny

Kolejna wielka cywilizacja świata starożytnego, podobnie jak grecka, rozwinęła się w basenie Morza Śródziemnego. Powstała ona i rozwinęła się na Półwyspie Apenińskim i wyrosła na gruzach kultur, które w tym regionie rozwijały się wcześniej.  Cywilizację tę nazywamy rzymską, od nazwy miasta, które stało się jej pierwszą stolicą. Dziś powiemy sobie o jej początkach. 

ITALIA- położenie geograficzne i związane z tym uwarunkowania cywilizacyjne.

  • Italia to kraina historyczno- geograficzna, która rozciąga się na całym półwyspie Apenińskim i obejmuje też tereny leżące na północ od niego u podnóża Alp. Kraina ta jest raczej uboga w bogactwa naturalne w tym w surowce mineralne.
  • Jedynymi większymi zasobami Italii były w starożytności złoża żelaza (głównie na północy).
  • Ukształtowanie terenu Italii jest klasyczne dla przebiegających przez nią gór- Apeninów. Jednak można tam spotkać również wyżyny a nawet równicy i doliny.

    Środkowa Italia w VIII w. p.n.e. Zaznaczony obszar panowania Etrusków. (wikipedia.org)
  • Powyższe czynniki dały możliwości do rozwoju rolnictwa i pasterstwa, zwłaszcza na północy.
  • Niestety przez górskie ukształtowanie tereny utrudniony był rozwój transportu i handlu.
  • Dodatkowo wysoko rozwinięta linia brzegowa nie dawała niestety możliwości stworzenia wysokospecjalistycznego handlu morskiego i systemu żeglugi tak jak w Grecji. 
  • W starożytności w Italii osiadło wiele ludów pochodzenia Indoeuropejskiego między innymi Italikowie, Etruskowie, Latynowie, Sabinowie i Wolskowie. Na północy Italii swe osady zakładały plemiona galijskie, zaś nad Morzem Jońskim i na Sycylii tereny zasiedlone były przez kolonistów greckich, fenickich a później także kartagińskich.

RZYM- MITYCZNE POCZĄTKI

  • Rzymianie swe pochodzenie wywodzili od Eneasza, bohatera mitów greckich i głównej postaci Eneidy Wergiliusza.
  • Eneasz wraz z towarzyszami miał opuścić płonącą Troję i udać się na długą tułaczką zakończoną w Lacjum w Italii.
  • Samo miasto Rzym mieli zaś założyć dwaj bracia- Romulus i Remus– obaj niejasnego pochodzenia (ich ojcem miał być bóg wojny Mars), którzy- według mitów- zostali wychowani przez wilczycę.
  • W trakcie wytyczania granic nowej osady miało dojść między nimi do konfliktu, w którego rezultacie Romulus zabił Remusa.
  • Pierwszymi osadnikami mieli być dawni towarzysze Romulusa, zajmujący się zbójectwem. Według mitów Rzym miał, więc być początkowo niemalże kryjówką zbójecką.
  •  Pierwszymi mieszkankami miasta według legend były Sabinki- kobiety siłą sprowadzone przez Romulusa i jego towarzyszy.
  • Wniosek płynący z wszystkich tych legend założycielskich jest jasny. Według samych Rzymian ich przodkowie byli zdeprawowanymi wyrzutkami społecznymi, którzy przemocą zdobywali wszystko, czego potrzebowali w tym pozycje i wpływy.
  • Warto dodać jeszcze, że Romulus miał zostać pierwszym z siedmiu rzymskich królów.
Wilczyca kapitolińska (wikipedia.org)

POCZĄTKI RZYMU

  • Badania archeologiczne XX i XXI wieku dowiodły, że Rzym był początkowo jedną z osad plemienia Latynów, które po przybyciu do Lacjum w II tys. p.n.e. rozpoczęło budowę swej cywilizacji.
  • Zarówno według legend jak i sprawozdań starożytnych rzymskich historyków miasto miało zostać założone w 753 r. p.n.e.
  • Współczesne wykopaliska zdają się potwierdzać tę teorię. Jednym z najciekawszych takich znalezisk są pozostałości muru obronnego z połowy VIII w. p.n.e.
  • Położenie geograficzne Rzymu również nie jest przypadkowe. Miasto- jakkolwiek powstało- ulokowane zostało przy ważnym szlaku handlowym, łączącym Kampanię i znajdujące się na południu kolonie greckie z bogatymi miastami etruskimi.
  • Dzięki dogodnej lokalizacji Rzym odegrał ważną rolę w rozwoju środkowej Italii. To z kolei przyśpieszyło proces zdobywania przez niego dominującej pozycji na półwyspie.
  • Prawdopodobnie już we wczesnym okresie istnienia miasta rozpoczęło się formowanie klasycznego modelu struktury społeczno- politycznej, który przetrwał kilka następnych stuleci.
  • Sami mieszkańcy Rzymu początkowo określali swe miasto, jako civitas (miasto- państwo). Stanowi to pewnego rodzaju odwołanie się do tradycji greckiej.
  • Jedną z najważniejszych instytucji w Rzymie była rada starszych, zwana senatem (od łac. senex– starzec). W kolejnych latach istnienia państwa miała stać się ona kluczowym elementem polityki rzymskiej.
  • Mniej więcej w tym samym okresie ludność miasta została podzielona na patrycjuszy i plebejuszy.

    Serwiusz Tuliusz- nowożytna rycina. (wikipedia.org)
  • Patrycjat  (z łac. ci, którzy mieli szlachetnych ojców) to najwyższa klasa, wręcz elita, omawianego społeczeństwa. Stanowili ją najbogatsi i najbardziej zasłużeni obywatele. W zasadzie wyłącznie patrycjusze mieli realny wpływ na sytuację miasta a dzięki swemu majątkowi uzależniali od siebie także całe masy plebejuszy.
  • Plebsem nazywano całą resztę społeczeństwa rzymskiego. Cieszyli się oni wolnością osobistą, gospodarczą i obywatelską, ale nie mieli żadnego wpływu na życie polityczne społeczeństwa. Często poddawali się patronatowi patrycjuszy. Zabieg ten polegał na niemalże wiernopoddańczej służalczości okazywanej przez biedniejszego obywatela, bogatszemu, w zamian za dobra materialne czy opiekę prawną. Były to początki klientyzmu.
  • Rzym, jako królestwo znajdował się w niezłej kondycji, zarówno politycznej jak i ekonomicznej. Szczególne w tym zasługi króla Serwiusza Juliusza, który według tradycji przeprowadził kilka ważnych reform.
  • Przypisuje się mu między innymi reformę społeczną- podzielenie społeczeństwa Rzymu na 5 klas majątkowych. Każda z nich zobowiązana była do wystawienia określonej liczny wyposażonych żołnierzy. Wymagania mobilizacyjne największe były w stosunku do najbogatszych obywateli, mniejsze w stosunku do biedniejszych. Najuboższa część społeczeństwa w ogóle nie służyła w wojsku.
  • Ostatnim królem był Tarkwiniusz Pyszny, który do historii przeszedł, jako tyran i brutal. Najprawdopodobniej w okresie jego panowania doszło do silnych rozruchów społecznych, które zakończyły epokę rzymskiego królestwa.
  • W 509 r. p.n.e. w Rzymie oficjalnie została wprowadzona republika.

    Tarkwiniusz Pyszny- ostatni król Rzymu. (wikipedia.org)

PODSUMOWANIE

            Proces powstawania Rzymu, choć owiany legendą lub wręcz na wpół mityczny, bez wątpienia dał początek cywilizacji, która rozwinęła się w nieprawdopodobny- jak dla starożytności- sposób i rozpoczęła marsz ku zdobyciu dominującej pozycji w świecie antycznym. Zdobycze ustrojowe i polityczne Rzymu w okresie królewskim, a udoskonalone w okresie republikańskim, pozwoliły mu przetrwać przez kolejne stulecia.

LISTA KRÓLÓW RZYMSKICH

  • Romulus
  • Numa Pompiliusz
  • Tullus Hostiliusz
  • Ankus Marsjusz
  • Tarkwiniusz Stary
  • Serwiusz Tuliusz
  • Tarkwiniusz Pyszny

oprac. Dawid Siuta

Leave a Comment

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

*