Początki Rzymu – 10. temat maturalny

Kolejna wielka cywilizacja świata starożytnego, podobnie jak grecka, rozwinęła się w basenie Morza Śródziemnego. Powstała ona i rozwinęła się na Półwyspie Apenińskim i wyrosła na gruzach kultur, które w tym regionie rozwijały się wcześniej.  Cywilizację tę nazywamy rzymską, od nazwy miasta, które stało się jej pierwszą stolicą. Dziś powiemy sobie o jej początkach. 

ITALIA- położenie geograficzne i związane z tym uwarunkowania cywilizacyjne.

• Italia to kraina historyczno- geograficzna, która rozciąga się na całym półwyspie Apenińskim i obejmuje też tereny leżące na północ od niego u podnóża Alp. Kraina ta jest raczej uboga w bogactwa naturalne w tym w surowce mineralne.
• Jedynymi większymi zasobami Italii były w starożytności złoża żelaza (głównie na północy).
• Ukształtowanie terenu Italii jest klasyczne dla przebiegających przez nią gór- Apeninów. Jednak można tam spotkać również wyżyny a nawet równicy i doliny.

  

• Powyższe czynniki dały możliwości do rozwoju rolnictwa i pasterstwa, zwłaszcza na północy.
• Niestety przez górskie ukształtowanie tereny utrudniony był rozwój transportu i handlu.
• Dodatkowo wysoko rozwinięta linia brzegowa nie dawała niestety możliwości stworzenia wysokospecjalistycznego handlu morskiego i systemu żeglugi tak jak w Grecji. 

• W starożytności w Italii osiadło wiele ludów pochodzenia Indoeuropejskiego między innymi Italikowie, Etruskowie, Latynowie, Sabinowie i Wolskowie. Na północy Italii swe osady zakładały plemiona galijskie, zaś nad Morzem Jońskim i na Sycylii tereny zasiedlone były przez kolonistów greckich, fenickich a później także kartagińskich.

RZYM- MITYCZNE POCZĄTKI

• Rzymianie swe pochodzenie wywodzili od Eneasza, bohatera mitów greckich i głównej postaci Eneidy Wergiliusza.
• Eneasz wraz z towarzyszami miał opuścić płonącą Troję i udać się na długą tułaczką zakończoną w Lacjum w Italii.
• Samo miasto Rzym mieli zaś założyć dwaj bracia- Romulus i Remus– obaj niejasnego pochodzenia (ich ojcem miał być bóg wojny Mars), którzy- według mitów- zostali wychowani przez wilczycę.
• W trakcie wytyczania granic nowej osady miało dojść między nimi do konfliktu, w którego rezultacie Romulus zabił Remusa.
• Pierwszymi osadnikami mieli być dawni towarzysze Romulusa, zajmujący się zbójectwem. Według mitów Rzym miał, więc być początkowo niemalże kryjówką zbójecką.
•  Pierwszymi mieszkankami miasta według legend były Sabinki- kobiety siłą sprowadzone przez Romulusa i jego towarzyszy.
• Wniosek płynący z wszystkich tych legend założycielskich jest jasny. Według samych Rzymian ich przodkowie byli zdeprawowanymi wyrzutkami społecznymi, którzy przemocą zdobywali wszystko, czego potrzebowali w tym pozycje i wpływy.
• Warto dodać jeszcze, że Romulus miał zostać pierwszym z siedmiu rzymskich królów.

POCZĄTKI RZYMU

• Badania archeologiczne XX i XXI wieku dowiodły, że Rzym był początkowo jedną z osad plemienia Latynów, które po przybyciu do Lacjum w II tys. p.n.e. rozpoczęło budowę swej cywilizacji.
• Zarówno według legend jak i sprawozdań starożytnych rzymskich historyków miasto miało zostać założone w 753 r. p.n.e.
• Współczesne wykopaliska zdają się potwierdzać tę teorię. Jednym z najciekawszych takich znalezisk są pozostałości muru obronnego z połowy VIII w. p.n.e.
• Położenie geograficzne Rzymu również nie jest przypadkowe. Miasto- jakkolwiek powstało- ulokowane zostało przy ważnym szlaku handlowym, łączącym Kampanię i znajdujące się na południu kolonie greckie z bogatymi miastami etruskimi.
• Dzięki dogodnej lokalizacji Rzym odegrał ważną rolę w rozwoju środkowej Italii. To z kolei przyśpieszyło proces zdobywania przez niego dominującej pozycji na półwyspie.
• Prawdopodobnie już we wczesnym okresie istnienia miasta rozpoczęło się formowanie klasycznego modelu struktury społeczno- politycznej, który przetrwał kilka następnych stuleci.
• Sami mieszkańcy Rzymu początkowo określali swe miasto, jako civitas (miasto- państwo). Stanowi to pewnego rodzaju odwołanie się do tradycji greckiej.
• Jedną z najważniejszych instytucji w Rzymie była rada starszych, zwana senatem (od łac. senex– starzec). W kolejnych latach istnienia państwa miała stać się ona kluczowym elementem polityki rzymskiej.
• Mniej więcej w tym samym okresie ludność miasta została podzielona na patrycjuszy i plebejuszy.

  

• Patrycjat  (z łac. ci, którzy mieli szlachetnych ojców) to najwyższa klasa, wręcz elita, omawianego społeczeństwa. Stanowili ją najbogatsi i najbardziej zasłużeni obywatele. W zasadzie wyłącznie patrycjusze mieli realny wpływ na sytuację miasta a dzięki swemu majątkowi uzależniali od siebie także całe masy plebejuszy.
• Plebsem nazywano całą resztę społeczeństwa rzymskiego. Cieszyli się oni wolnością osobistą, gospodarczą i obywatelską, ale nie mieli żadnego wpływu na życie polityczne społeczeństwa. Często poddawali się patronatowi patrycjuszy. Zabieg ten polegał na niemalże wiernopoddańczej służalczości okazywanej przez biedniejszego obywatela, bogatszemu, w zamian za dobra materialne czy opiekę prawną. Były to początki klientyzmu.
• Rzym, jako królestwo znajdował się w niezłej kondycji, zarówno politycznej jak i ekonomicznej. Szczególne w tym zasługi króla Serwiusza Juliusza, który według tradycji przeprowadził kilka ważnych reform.
• Przypisuje się mu między innymi reformę społeczną- podzielenie społeczeństwa Rzymu na 5 klas majątkowych. Każda z nich zobowiązana była do wystawienia określonej liczny wyposażonych żołnierzy. Wymagania mobilizacyjne największe były w stosunku do najbogatszych obywateli, mniejsze w stosunku do biedniejszych. Najuboższa część społeczeństwa w ogóle nie służyła w wojsku.
• Ostatnim królem był Tarkwiniusz Pyszny, który do historii przeszedł, jako tyran i brutal. Najprawdopodobniej w okresie jego panowania doszło do silnych rozruchów społecznych, które zakończyły epokę rzymskiego królestwa.
• W 509 r. p.n.e. w Rzymie oficjalnie została wprowadzona republika.

  

PODSUMOWANIE

            Proces powstawania Rzymu, choć owiany legendą lub wręcz na wpół mityczny, bez wątpienia dał początek cywilizacji, która rozwinęła się w nieprawdopodobny- jak dla starożytności- sposób i rozpoczęła marsz ku zdobyciu dominującej pozycji w świecie antycznym. Zdobycze ustrojowe i polityczne Rzymu w okresie królewskim, a udoskonalone w okresie republikańskim, pozwoliły mu przetrwać przez kolejne stulecia.

LISTA KRÓLÓW RZYMSKICH

• Romulus
• Numa Pompiliusz
• Tullus Hostiliusz
• Ankus Marsjusz
• Tarkwiniusz Stary
• Serwiusz Tuliusz
• Tarkwiniusz Pyszny

oprac. Dawid Siuta