Monika Karolczuk, Pomniki historii
Starówki w Krakowie, Toruniu czy Wrocławiu, zamki i pałace, opactwa, drewniane kościoły, a nawet pola bitew pod Grunwaldem i Racławicami, czy kanał Augustowski – to miejsca, które mają nie tylko szczególną wartość historyczną, ale są także stałymi elementami polskiej kultury. 117 z nich przestawiła Monika Karolczuk w albumie Pomniki historii.
Pomnikiem historii nazywamy zabytek, który został objęty ochroną i ma szczególną wartość historyczną i znaczenie kulturowe dla dziedzictwa Polski oraz spełnił odpowiednie kryteria Narodowego Instytutu Dziedzictwa. W Polsce takich zabytków mamy obecnie 129, a pierwsze z nich wpisano na listę w 1994 roku. Ich pełną listę można znaleźć na oficjalnej stronie rządowej Prezydenta RP. Album Pomniki historii Moniki Karolczuk został wydany w 2022 roku, zatem nie uwzględnia wszystkich pozycji – wówczas było ich bowiem 117.
Należą do nich nie tylko starówki polskich miast, takich jak Toruń, Kraków czy Warszawa, ale także zamki, zespoły pałacowe, parkowe, opactwa, drewniane kościoły czy pola bitew – pod Grunwaldem, Racławicami, na Westerplatte.
Autorka albumu, Monika Karolczuk, stworzyła wiele innych podobnych i niezwykle interesujących pozycji. Wśród nich warto wymienić Wielka księga Tatr, Polskie camino. Wielki przewodnik po Drogach św. Jakuba w Polsce, Cuda świata przyrody UNESCO, Cuda świata kultury UNESCO, Śladami Armii Krajowej w Małopolsce. Przewodnik historyczno-krajoznawczy czy Najpiękniejsze miasta Europy.
Wydanie albumu Pomniki historii dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Album Pomniki historii – wydanie i struktura
To potężna książka. Duża (14 x 20cm), wydana w twardej oprawie z obwolutą, na wysokiej jakości papierze, z równie wysokiej jakości fotografiami. A jest ich mnóstwo – około 500. Opracowaniem graficznym zajęła się Anna Smak-Drewniak, a w albumie użyto fotografii autorstwa Stanisława Markowskiego, Piotra Markowskiego, Zbigniewa Pytla, Jana Mazura, Radosława Niemczynowicza, Sebastiana Pigulskiego, samej autorki, a także innych, w tym należących do Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku.
Wydana w 2022 roku przez Wydawnictwo Aromat Słowa pozycja liczy ponad 300 stron. A na nich, w porządku alfabetycznym (według nazw miejscowości) przedstawiono 117 polskich pomników historii (stan na 2022 rok). Każda pozycja uwzględnia krótką informację wprowadzającą o zabytku, krótko opisaną historię, liczne fotografie, rok wpisania listę Pomników Historii i umiejscowienie na mapie Polski.
Niezwykle przydatnym dodatkiem do Albumu jest dołączona do niego luźna karta, na której zilustrowano poszczególne zabytki na mapie Polski, z numerami odsyłającymi do ich spisu na drugiej stronie. Dzięki temu z łatwością można zlokalizować dany pomnik historii na mapie, a następnie przejść do odpowiedniej strony w Albumie, gdzie dowiemy się więcej o jego historii. Nie trzeba zatem przerzucać kolejnych stron grubej i ciężkiej książki, aby zajrzeć do spisu treści. To bardzo wygodne rozwiązanie.
Co znajdziemy w książce?
Zakres zabytków w książce jest, rzecz jasna, ograniczony przez oficjalną listę pomników historii. Jestem pewna, że gdyby Autorka opracowywała swoją książkę w 2024 roku, uwzględniłaby również wszystkie oficjalne pomniki dodane do listy do tej pory. Nie można więc jej winić, że książka nie jest aktualna. Nadal jednak pozostaje niezwykle interesującą i ważną pozycją.
Wśród takich znanych powszechnie zabytków, jak osada w Biskupinie, zamek krzyżacki w Malborku, starówki w Krakowie, Warszawie czy Toruniu, wrocławska Hala Stulecia, klasztor oo. Paulinów na Jasnej Górze w Częstochowie, znajdziemy także te, których z pewnością duża część Polaków nie kojarzy. A są ważne z punktu widzenia historii Polski i jej dziedzictwa kulturalnego. Znajdziemy tu więc także kopalnie w Krzemionkach czy najstarszą kopalnię ropy naftowej w Bóbrce, dawny pałac biskupów w Kielcach, kolegiatę w Pułtusku czy sanktuarium w Świętej Lipce.
Pomniki historii – ocena
Książka jest pozycją wyjątkową. Skupia w jednym miejscu najważniejsze dla polskiego dziedzictwa historycznego i kulturowego miejsca. I to w taki sposób, że chce się zaplanować weekendowe wyjazdy na kolejne miesiące.
Opisy przy poszczególnych miejscach, raz krótsze, raz dłuższe, nakreślają historię danego obiektu i jednocześnie uzasadniają, dlaczego opisywane miejsce znalazło się na liście Pomników Historii. Są napisane ładną polszczyzną, a narracja jest płynnie poprowadzona. Czyta się je naprawdę przyjemnie, nie jest to sucha faktografia, a uwzględnione najważniejsze informacje, przedstawione w przejrzysty sposób.
Każde miejsce jest opatrzone fotografiami wysokiej jakości, i to jeden z największych plusów książki. Fotografie są podpisane i oddają piękno opisywanych miejsc. Szczególnie urzekły mnie fotografie przy opisie Sulejówka, gdzie znajduje się Dom Marszałka Józefa Piłsudskiego oraz fotografie, którymi opatrzono opis sanktuarium pielgrzymkowego w Świętej Lipce. Ołtarz główny bazyliki przedstawiony na całej stronie prezentuje się wspaniale.
Oprócz tego, że pomniki są uporządkowane alfabetycznie według miejscowości, to można je z łatwością zlokalizować na załączonej mapie i odnieść się do wspomnianego wyżej spisu treści. To wygodne rozwiązanie jest dużym plusem Albumu.
Całość zaprezentowanych zabytków historii pozwala sobie uświadomić, jak bogatą i różnorodną pod względem tradycji, zwyczajów i wierzeń, mamy historię. Zabytki te są odbiciem bogatej, burzliwej, złożonej i fascynującej historii Polski. Każdy z nich jest symbolem osobnej historii, a jednocześnie częścią całości.
Pomniki historii to pozycja dla każdego, dosłownie. Nie tylko dla fanów historii. Uważam, że powinien do niej zajrzeć każdy Polak, z pewnością będzie też wspaniale zdobić domową biblioteczkę. Jest to także świetny pomysł na prezent.
Wydawnictwo: Aromat Słowa
Ocena recenzenta: 6/6
Agnieszka Cybulska
Recenzja powstała we współpracy z Wydawnictwem Aromat Słowa.
