Na przełomie XV i XVI w. w Sierpcu wybudowano otoczony murami obronnymi zamek. Miało to miejsce po rozbudowie powstałej sto lat wcześniej wieży mieszkalnej, którą z kolei wzniesiono miejscu, gdzie najstarsze ślady osadnictwa sięgają XII i XIII w.
Prace archeologiczne rozpoczęto w 2015 r.-wtedy odkryto pierwsze relikty związane z zapomnianym zamkiem, a kolejny ich etap zakończył się w sierpniu. Są one finansowane przez Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków i Urząd Miasta Sierpca. Mają być kontynuowane w 2017 r., a ich wyniki zostaną opublikowane. Według ustaleń po przebudowie (XVI-XVII w.) zamek stał się rezydencją pałacową, a z kolei po zniszczeniach podczas Potopu Szwedzkiego i kolejnej przebudowie (XVII-XVIII w.) uczyniono z niego znaną z XIX-wiecznych dokumentów rezydencję dworską. Podczas wykopalisk dotychczas odkryto ok. 10 tys. zabytkowych artefaktów, np. fragmenty ceramiki (wczesne średniowiecze-nowożytność), spośród których według Tomasza Olszackiego z Pracowni Archeologicznej „Trecento” z Łodzi (prowadzący wykopaliska razem Arturem Różańskim z Instytutu Prahistorii UAM, w których też wzięli udział poznańscy studenci) do najciekawszych zaliczono wydrążono pniu drzewa studnię, którą datuje się na XVII lub początek XVIII w. Jak twierdzi Olszacki, natrafione przez badaczy najstarsze ślady osadnictwa, poprzedzające powstanie zamku, pochodzą z drugiej poł. XVII oraz początków XVIII w. Przy datowaniu pomocna była przede wszystkim ceramika naczyniowa, nosząca typowe dla tego okresu cechy. Oprócz nich badacze natrafili także na liczne fragmenty skór-prawdopodobnie związane z wczesnośredniowieczną osadą otwartą, gdzie miała miejsce ich obróbka, a może nawet i produkcja szewska. Natknięto się także na murowane pozostałości budowli (datowane na XV w.), którą identyfikuje się jako wieżę mieszkalną, choć pełniła też funkcje obronne. Nazywano ją donżonem, a wzniesiono ją mniej więcej na planie prostokąta (6 i 9 m.)-według Olszackiego była budowlą murowaną na dole z kamienia i cegły gotyckiej (palcówki), a najniższą kondygnację wyłożono wewnątrz brukiem. Łączy się ją z rodziną Gulczewskich, będącą wtedy właścicielem Sierpca i poprzedzała powstanie charakterystycznych zamkowych murów wzniesionych na przełomie XV i Xvi w. Według wstępnych badań murowanych elementów sierpecki zamek wzniesiono na planie trapezu (powierzchnia: ok. 1 tys. km kw.), a poza murami archeolodzy natrafili również na pozostałości budynku wzniesionego cegły gotyckiej (między dwiema starszymi od niego przyporami), a mógł on być częścią zamkowej bramy, tylko trzeba to jeszcze dokładniej sprawdzić. Jak ocenia Olszacki, odkrycie tej wieży i późniejszej fazy zamkowej z murami obwodowymi należy ocenić jako warte uwagi wydarzenie, gdyż na Mazowszu niewiele jest średniowiecznych zamków, a zwłaszcza takich będących prywatnymi siedzibami rodowymi. , a każdy taki zamek wymaga szczególnej uwagi i badań. Po częściowej rozbiórce zabudowań tego obiektu (schyłek XVI lub początek XVII w.) powstał budynek przypominający pałac z ryzalitem wejściowym, sienią pośrodku, a także dwoma izbami znajdującymi się po obu stronach. Mógł być otoczony charakterystycznym dla późnego renesansu i wczesnego baroku ogrodem, a był on własnością rodziny Potulickich (właściciele tej części Sierpca). Podczas Potopu Szwedzkiego zabudowania uległy zniszczeniu, a pod koniec XVII lub na początku XVIII w. powstały zabudowania związane z założeniem dworskim (częściowo do tego wykorzystano dawne fundamenty zamku i częściowo nowe), które później funkcjonowały i utrwalono je jako Schlossplaz (plac zamkowy) na pruskiej mapie z początków XIX w. Podkreślono też, iż w przypadku sierpeckiego zamku pojawiła się szczególna okazja do prześledzenia jego rozwoju historycznego (od wieży mieszkalnej przez regularny zamek gotycki aż po rezydencję z pałacem i ogrodem oraz dworskie założenia), a do badań naukowcy chcą powrócić w przyszłym roku. Na rok 2018 zapowiedziano także publikację monografii, która podsumowałaby wyniki wykopalisk w Sierpcu, a w planach jest też wyeksponowanie odkrytych reliktów i utworzenie ekspozycji muzealnej, dotyczącej archeologii zamku.
Źródło: www.naukawpolsce.pap.pl
Fot.: Flaga Sierpca. Fot. Wikipedia Commons.
Agata Śródkowska
Mając taki duży zabytek w swoim mieście, fajnie jest zapoznać się z jego historią, bo można odkryć coś naprawdę interesującego. Historia wcale nie jest nudna, jest tylko źle opowiadana.