Średniowieczny wampirzy pochówek w Chorwacji

Średniowieczny wampirzy pochówek w Chorwacji – fascynujące odkrycie i jego znaczenie

Wierzenia w wampiry i inne istoty nieumarłe były powszechne w średniowiecznej Europie, a szczególnie wśród społeczności słowiańskich. Przekonanie, że niektórzy zmarli mogą powstać z grobów, budziło lęk i prowadziło do stosowania specyficznych rytuałów pogrzebowych. Świeżo odkryty średniowieczny wampirzy pochówek w Chorwacji jest kolejnym przykładem na to, jak głęboko zakorzenione były te wierzenia.

Na stanowisku archeologicznym Rašaška (znanym także jako Račeša), położonym około 112 km na południowy wschód od Zagrzebia, naukowcy odkopali niezwykły grób datowany na okres od XIII do XVI wieku. Znalezisko to jest kolejnym dowodem na to, że ludzie w tamtym okresie podejmowali aktywne środki, by zapobiec powrotowi zmarłych na ziemię.

Nietypowa pozycja ciała – oznaka strachu?

Podczas wykopalisk badacze natrafili na szkielet mężczyzny, który został pochowany w sposób wyraźnie odbiegający od standardowych praktyk chrześcijańskich. Szkielet nie miał głowy, która została oddzielona od reszty ciała.

Co więcej, ciało było skręcone w nietypowy sposób – tułów był skierowany w dół, a inne części ciała pozostawały ułożone w przeciwnych kierunkach. Dodatkowo nogi zmarłego mogły zostać celowo zwichnięte, co dodatkowo mogło utrudnić mu „powrót” po śmierci.

Obecność dwóch dużych kamieni – jednego umieszczonego przy głowie, a drugiego przy stopach – wskazuje na stosowanie praktyk mających na celu unieruchomienie ciała. W kulturze ludowej uważano, że kamienie lub inne ciężkie przedmioty miały powstrzymać nieumarłych przed opuszczeniem grobu.

Analiza antropologiczna – kim był zmarły?

Dzięki szczegółowym badaniom antropologicznym przeprowadzonym przez dr Natašę Šarkić ustalono, że pochowany był mężczyzną w wieku 40–50 lat. Jego szkielet nosił liczne ślady przemocy interpersonalnej – miał liczne urazy żeber i kończyn dolnych, a także zagojone rany szczęki spowodowane ostrym narzędziem.

Najbardziej znaczące były jednak śmiertelne rany czaszki – dwie poważne obrażenia zadane od tyłu. Analiza szczątków wskazuje, że mężczyzna uczestniczył w co najmniej trzech konfliktach w ciągu życia, co sugeruje, że mógł być żołnierzem lub rycerzem. Jego brutalna śmierć mogła dodatkowo przyczynić się do przekonania, że stanie się „wampirem”.

Średniowieczny wampirzy pochówek w Chorwacji – społeczne i religijne znaczenie

Nietypowy sposób pochówku sugeruje, że zmarły mógł być postrzegany jako osoba społecznie wykluczona lub niebezpieczna. W tradycji chrześcijańskiej niezwykle istotne było, by zmarły był pochowany twarzą na wschód – co miało symbolizować gotowość na powtórne przyjście Chrystusa. W tym przypadku jednak ciało zostało ułożone w sposób całkowicie przeciwny, co mogło być oznaką kary lub świadomego odrzucenia przez społeczność.

Grób nr 157, w którym znaleziono szczątki, znajdował się w mniej prestiżowej części nekropolii – wzdłuż południowej ściany kościoła, pod posadzką. Takie umiejscowienie mogło być wynikiem przekonania, że zmarły stanowił zagrożenie nawet po śmierci.

Wampiry w kulturze słowiańskiej

Wierzenia dotyczące wampirów były głęboko zakorzenione w kulturze słowiańskiej i różniły się od popularnych wizerunków arystokratycznego Draculi znanych z literatury i kina. Wampiry z bałkańskiego folkloru były opisywane jako istoty o wzdętych ciałach, długich paznokciach i ciemnej cerze, co pokrywało się z naturalnymi procesami rozkładu zwłok.

W tradycji słowiańskiej uważano, że dusza zmarłego nie przechodzi od razu w zaświaty, ale przez 40 dni pozostaje związana z ciałem. Jeśli śmierć nastąpiła w sposób gwałtowny, jeśli zmarły był osobą niemoralną lub jego ciało nie uległo odpowiedniemu rozkładowi, mogło dojść do jego „powrotu” jako wampira.

W celu zapobieżenia temu stosowano różne rytuały, w tym:

  • odcięcie głowy – uniemożliwiało zmarłemu ponowne powstanie,
  • przebicie serca drewnianym kołkiem – miało „przybić” duszę do ciała,
  • umieszczanie kamieni w ustach lub na ciele – ograniczało możliwość ruchu.

Wykopaliska w Chorwacji dostarczają kolejnego przykładu, że tego typu praktyki były stosowane również w tym regionie.

Czy był to wampir?

Czy rzeczywiście mamy do czynienia z „wampirzym” pochówkiem? Sposób, w jaki potraktowano zwłoki, jasno wskazuje, że społeczność obawiała się, że był to wampir i obawiała się jego powrotu. Mężczyzna mógł być uważany za potencjalnego wampira z powodu swojej brutalnej śmierci, wojowniczego trybu życia lub społecznego wykluczenia.

Nie jest to jedyny taki przypadek w Chorwacji – podobny pochówek został znaleziony w Pakracu, gdzie również odcięto głowę zmarłego. Archeolodzy coraz częściej odkrywają tego typu groby w całej Europie, szczególnie w Polsce, co pokazuje, że lęk przed wampiryzmem był szeroko rozpowszechniony.

Średniowieczny wampirzy pochówek w Chorwacji – świadectwo dawnych wierzeń

Odkrycie w Rašašce dostarcza nie tylko fascynujących informacji na temat dawnych wierzeń i rytuałów, ale także rzuca światło na sposób postrzegania śmierci i życia pozagrobowego w średniowiecznej Europie. Obawa przed nieumarłymi była tak silna, że podejmowano drastyczne środki, aby zabezpieczyć się przed ich powrotem.

Niezależnie od tego, czy zmarły rzeczywiście był uważany za wampira, czy też po prostu padł ofiarą społecznych uprzedzeń, jego grób pozostaje niezwykle cennym świadectwem dawnych wierzeń i praktyk. Odkrycia tego typu pozwalają nam lepiej zrozumieć średniowieczne społeczeństwa oraz ich stosunek do życia, śmierci i nadprzyrodzonych zagrożeń.


Źródła:

  • Cighetti Roberto, Nataša Šarkić, REST IN PIECES: AN ATYPICAL BURIAL FROM THE NECROPOLIS IN RAČEŠA (CROATIA), 13TH–16TH CENTURY, In book: MILITARY ORDERS AND THEIR HERITAGE 2024 (pp.234-245), Publisher: Institute of Archaeology, Zagreb [online] [dostęp: 02.02.2025].
  • Metcalfe Tom, Medieval 'vampire’ burial in Croatia contains decapitated and twisted remains, Live Science [dostęp: 02.02.2025].
  • Miljević-Đajić Maja, Otkriće “vampirskog” groba u Hrvatskoj, Sve o Arheologiji [dostęp: 02.02.2025].

Fot. Milica Nikolić

Comments are closed.