Robert Peckham, Strach. Inna historia świata
Czy można na historię spojrzeć nieco inaczej? Czy kontekst znacząco zmienia postrzeganie przeszłości? A może kontekst jest próbą narzucenia określonej narracji? Warto zastanowić się nad odpowiedziami na te pytania.
Po krótkich rozważaniach nie trudno dojść do wniosku, że nasi przodkowie mieli niemało obaw. Bano się głodu, chorób, wojen. Ale nieobcy był im też lęk przed czymś, co dziś zapewne uznano by za zupełnie irracjonalne i bezpodstawne. Tak sprawę komentuje sam autor:
Niniejsza książka to jednak coś więcej niż składanka „największych hitów” historycznych lęków. Interesuje mnie to, co strach oznaczał dla pojedynczych osób i społeczeństw w przeszłości i jak różne wydarzenia wpłynęły na nasze pojęcie strachu i jego funkcji.
Robert Peckham jest brytyjskim historykiem. Jego twórczość dotyczy historii nauki, ze szczególnym uwzględnieniem medycyny. Jest autorem kilku książek poświęconych tej tematyce. Jego publikacyjny debiut dotyczył dziejów epidemii w Azji.
Zawartość i wydanie
Zgodnie z sugestią zawartą w tytule, książka jest propozycją nieco innego spojrzenia na dzieje społeczeństw. Autor zwraca uwagę na rolę wszelakich lęków w historii społecznej. Zgodnie z wyżej cytowaną deklaracją nie skupia się wyłącznie na uogólnieniach ale i zwraca uwagę na emocje opisywane w źródłach.
Całość podzielona jest na piętnaście rozdziałów poprzedzonych prologiem a zwieńczonych epilogiem. Każdy z rozdziałów poświęcony jest nieco innemu rodzajowi lęków. Poszczególne rozdziały mają porządek chronologiczny. Tekst poprzedza przedmowa, w której autor jednoznacznie tłumaczy swoje założenia.
Swoistym zwornikiem narracji są również refleksje na temat tego jak na przestrzeni wieków wykorzystywano ludzkie lęki. Jak szeroko pojęte elity władzy starały się wykorzystać strach dla celów politycznych a jednocześnie manipulować ludźmi.
Książka zawiera ilustracje, zarówno czarno-białe jak i kolorowe. Posiada również aparat krytyczny, co warte podkreślenia – nie rzucający się zanadto w oczy a więc nie rozpraszający czytelnika. Na końcu zamieszczono również zbiorczy indeks i informację o źródłach ilustracji.
Publikacja ukazała się nakładem wydawnictwa Znak Horyzont, w przekładzie autorstwa Aleksandry Ożarowskiej. Wydano ją w twardej oprawie. Uwagę zwraca szata graficzna okładki, dobrze oddająca jej treść a jednocześnie stonowana. Czcionka i jakość papieru nie budzą żadnych zastrzeżeń.
Strach. Inna historia świata – ocena
Należałoby zacząć od tego, że jest to praca popularnonaukowa. Mimo to momentami czyta się ją dość ciężko. Jednak przy dłuższej lekturze dostrzega się zasadniczą zaletę tej publikacji. Autor kreśli przed nami fascynujący obraz ewolucji różnych lęków na przestrzeni dziejów. W tym kontekście industrialne miasto okazuje się miejscem budzącym niepokój nie mniejszy od samotnej osady położonej pośród gęstych lasów.
W powyższym kontekście, za wartość dodaną można też uznać nieco nieśmiałe ale warte docenienia próby autora ukazania czytelnikowi rozterek moralnych czy emocjonalnych naszych przodków. Rozterek tym ciekawszych, że towarzyszących im w niekiedy naprawdę ekstremalnych sytuacjach. Autor stara się momentami wręcz zmusić czytelnika do zadania sobie pytania jak on poradziłby sobie w danej sytuacji i jaką postawę by przyjął.
Przy tak obszernym ujęciu tematycznym zazwyczaj zawsze coś umyka. I w tym przypadku można mieć niedosyt. Czytając kilkakrotnie miałem wrażenie, że autor mógłby się odnieść do tej czy innej kwestii, lub posłużyć się nieco ciekawszym przykładem. Jednak w istocie rzeczy są to detale, nie mające większego wpływu na lekturę.
Książkę Strach. Inna historia świata Roberta Peckhama gorąco polecam wszystkim miłośnikom historii – szczególnie tej społecznej. Sądzę, że proponuje on może nie zanadto nowatorskie, ale za to bardzo ciekawe spojrzenie na historię. Z tego względu książka może stanowić doskonały pomysł na prezent i znakomity przyczynek do rozważań o naszych lękach i obawach.
Wydawnictwo Znak Horyzont
Ocena recenzenta: 5/6
Maciej Kościuszko
Recenzja powstała we współpracy z Wydawnictwem Znak Horyzont.
