Okupacja niemiecka i powstanie Hetmanatu
W międzyczasie od grudnia 1917 zarówno Rosja, jak i URL uczestniczyły w negocjacjach pokojowych z państwami centralnymi. Bolszewicy sprzeciwiali się udziałowi Ukrainy, jednak ta w zamyśle Niemiec i Austro-Węgier miała stanowić strefę buforową między nimi a Rosją. Władze w Kijowie uznały, że wobec tragicznej sytuacji na froncie jedynym ratunkiem dla kraju jest protekcja zwycięskich, jak się wtedy przynajmniej wydawało, państw centralnych. 25 stycznia 1918 roku wydano Czwarty Uniwersał, proklamujący niepodległość Ukraińskiej Republiki Ludowej. Jednak decyzje polityczne nie mogły zniwelować klęsk militarnych. 9 lutego 1918 r. armia czerwona po raz pierwszy wkroczyła do Kijowa. Wówczas jednak przedstawiciele Ukrainy podpisali również traktat w Brześciu Litewskim, który przewidywał zjednoczenie wszystkich ziem Ukraińskich w obrębie monarchii Habsburgów. Dodatkowo państwa centralne zobowiązały się do pomocy militarnej w zamian za dostawy żywności.
Uciekając, Centralna Rada w pośpiechu wydała ustawy wprowadzające ośmiogodzinny dzień pracy i znoszące prawo do prywatnej własności ziemskiej, co jednak nie do końca odpowiadało oczekiwaniom chłopów, którzy nie oczekiwali uspołecznienia gruntów, a jedynie ich bardziej sprawiedliwego podziału. Rządy bolszewików w Kijowie nie trwały długo, jednak trzy tygodnie wystarczyły, by wymordować około pięciu tysięcy wrogów klasowych. Dzięki natarciu prawie półmilionowej armii niemieckiej i austriackiej w kwietniu po bolszewikach w środkowej Ukrainie nie było już śladu. Wtedy też Niemcy przystąpili do przejęcia kontroli nad liniami kolejowymi, koniecznymi do transportu żywności, a także odwołali kontrowersyjne ustawy Rady. Szybko okazało się, że Ukraina nie jest w stanie wywiązać się ze wcześniej umowy, co skończyło się konfiskatą żywności i ostatecznym wprowadzeniem administracji wojskowej.
Fot. Wikimedia Commons
Skompromitowana Rada chyliła się ku upadkowi, co postanowili wykorzystać Niemcy. Pod koniec kwietnia generał Wilhelm Groener spotkał się z konserwatywnym politykiem Pawłem Skorpadowskim, oferując mu tron Ukrainy! Ten naturalnie się zgodził, akceptując przy tym ograniczenie suwerenności swego kraju. 29 kwietnia Ukraiński Związek Ziemian obwołał Skorpadowskiego Hetmanem Ukrainy. Zaznaczyć trzeba, że choć twór ten przeszedł do powszechnej świadomości jako Hetmanat, to w rzeczywistości nosił dużo mniej romantyczną nazwę- po prostu Państwo Ukraińskie.
Skorpadowski, zamiast tworzyć elity od nowa, odwołał się do tych carskich, co okazało się dużo wygodniejsze, jednak nowe elity często nie mówiły po ukraińsku, jednocześnie sceptycznie podchodząc do idei niepodległościowej. Sprawnie funkcjonującej administracji udało się otworzyć 150 szkół średnich z nauczeniem w j. Ukraińskim, a także dwa nowe uniwersytety. Nowy przywódca kraju, pomimo usprawnienia administracji, uchylił większość praw i reform Rady, a także przywrócił carską cenzurę. Nie zapewniło mu to poparcia w mieście, gdzie uważano go za przedstawiciela koncepcji „małorosji”, ani na wsi, gdzie kojarzony był z wyzyskiem ze strony Niemców i bogatym ziemiaństwem.
Tymczasem niezadowolenie z okupacji i marionetkowych rządów osiągnęło punkt krytyczny. W lipcu 1918 roku w wielu miastach wybuchały zamieszki, a w Kijowie prawie 30 tys. osób wzięło udział w powstaniu chłopskim. We wrześniu Wynnyczenko wybrany został przywódcą Ukraińskiego Związku Narodowego. Wówczas zwycięstwo ententy było już właściwie pewne, co pchnęło Hetmana do desperackich kroków. Parasol ochronny, jaki nad Ukrainą roztaczały Niemcy, przestał chronić Skorpadowskiego po ich kapitulacji, ten więc postarał się zjednać sobie wygrane mocarstwa, opowiadając się za unią z Rosją i powołując otwarcie prorosyjski gabinet. To ostatnie jednak ostatecznie go skompromitowało i przyśpieszyło wybuch powstania.
Wynnyczenko i Petlura zasiedli na czele Dyrektoriatu, nazwanego tak na wzór francuskiego rządu rewolucyjnego. Setki chłopów przechodziły na stronę rebelii, a żołnierze Hetmanatu rozpierzchli się lub podążyli w ślady chłopów, zasilając szeregi nowej armii. Niemcy opuścili Kijów dopiero 14 grudnia 1918 roku. Niedoszły Hetman uciekł wraz z nimi, udając rannego oficera niemieckiej armii, a miejsce konserwatywnych elit znów zajęli dawni lewicowcy.
