Tego dnia 1586 roku w Grodnie zmarł król Polski, Stefan Batory
Stefan Batory zaczynał jako paź królowej Węgier – Izabeli Jagiellonki, najstarszej córki królowej Bony Sforzy i króla Polski – Zygmunta Starego. Królowa Izabela wysłała go na dwór Ferdynanda I Habsburga w charakterze szpiega. Poznał tam przyszłą żonę króla Polski Zygmunta Augusta – Katarzynę Habsburżankę, która była wtedy wdową po Franciszku III Gonzadze, księciu Mantui. Zginął on tragicznie, gdyż podczas strzelania do ptactwa zaplątał się w wodorosty, wpadł do rzeki i się utopił. Stefan Batory za szpiegowanie Habsburgów trafił do niewoli.
Król Zygmunt II August – protektor Stefana Batorego
Gdy w 1571 roku zmarł książę Siedmiogrodu – Jan Zygmunt Zapolya, siostrzeniec króla Zygmunta Augusta, to jego następcą został Stefan Batory. Udało mu się to osiągnąć, ponieważ miał poparcie króla Zygmunta Augusta.
W tym miejscu warto wspomnieć o tym, że Jan Zygmunt Zapolya – syn siostry Zygmunta Augusta, Izabeli Jagiellonki i antykróla Węgier – Jana Zapolyi, był rozważany jako następca wuja na polskim tronie.
Jego kandydatura została jednak odrzucona ze względu na to, że wyznawał arianizm. Jest to religia, której jednym z założeń jest antytrynitaryzm, czyli wyznawcy tej religii nie wierzą w istnienie Trójcy Świętej.
Jan Zygmunt Zapolya nie mógł zostać królem Polski z jeszcze innego, bardzo prozaicznego powodu. Otóż zmarł w 1571 roku, a więc jego wuj – Zygmunt August – przeżył swojego siostrzeńca. To, że król Polski Zygmunt August popierał Stefana Batorego sprawiło, że zdobył on później koronę polską i został mężem królewskiej siostry – Anny Jagiellonki.
Polski tron objął Stefan Batory po ucieczce Henryka Walezego z Polski. Musiał ożenić się z Anną Jagiellonką, która jako jedyna ze wszystkich córek królowej Bony była jeszcze panną. Co ciekawe, książę Siedmiogrodu był popierany przez Francuzów, w tym samego uciekiniera – Henryka Walezego.
We Francji obawiano się, że zwolnienie polskiego tronu przez syna Katarzyny Medycejskiej spowoduje wzrost potęgi Habsburgów. I tak się właśnie stało, gdyż rywalem do tronu polskiego dla Stefana Batorego był syn Ferdynanda I Habsburga i Anny Jagiellonki – córki Władysława II Jagiellończyka i Anny de Foix-Candale – Maksymilian II Habsburg, który ze względu na wiek zrezygnował z ubiegania się o polską koronę. Zmarł w 1576 roku.
Po objęciu polskiego tronu przez Stefana Batorego, jego stronnikiem został hetman Jan Zamoyski, który zrezygnował nawet z kariery w Kościele, byle tylko służyć królowi. W ramach wdzięczności, król oddał mu rękę swojej bratanicy – Gryzeldy Batorówny.
Anna Jagiellonka – żona Stefana Batorego
Gdy Anna Jagiellonka została okrzyknięta królem Polski, miała powiedzieć, przyjmując propozycję: Wolę być królową, niż królewiczową.
Piękne królewny i królowe, które żyją długo i szczęśliwie występują tylko w bajkach… a życie to nie bajka – te słowa mogłaby wypowiedzieć Anna Jagiellonka. Córka charyzmatycznej Włoszki – Bony Sforzy i króla Polski – Zygmunta Starego, doczekała się męża w wieku 53 lat.
Mąż był od niej młodszy o lat 10. Spędził kilka nocy w jej alkowie, ale ograniczył się do minimum. Później wyjeżdżał, zostawiając Annę samą…. A to przecież dzięki niej otrzymał polską koronę. To nie mogło mu ujść płazem.
Na zlecenie Anny Jagiellonki przygotowano Kaplicę Mariacką na Wawelu w taki sposób, by pochować w niej Stefana Batorego. Anna Jagiellonka spędziła w tym małżeństwie 10 lat. Żadna kobieta, żona, a tym bardziej królowa, nie chciałaby być odstawiona na boczny tor. Gdy 12 grudnia 1586 roku Stefan Batory zmarł, Anna Jagiellonka zrobiła wszystko, by nie musiała kiedykolwiek leżeć obok takiego męża.
Śmierć Stefana Batorego była powodem do kolejnej wolnej elekcji. Tym razem dużą rolę odegrała w niej Anna Jagiellonka. Wsparła starania swojego siostrzeńca o polski tron i zrzekła się na jego rzecz tego zaszczytnego tytułu. Odeszła w 1596 roku, gdy nikt z jej licznego rodzeństwa już nie żył. To ona, a nie Zygmunt August, była ostatnią przedstawicielką Jagiellonów po mieczu.
Bibliografia:
- Besala Jerzy, Stefan Batory, Poznań 2010.
- Cynarski Stanisław, Zygmunt August, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź, 1988.
- Grzybowski Stanisław, Henryk Walezy, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź, 1985.
