Tego dnia 1920 roku proklamowano utworzenie Wolnego Miasta Gdańsk
Jak powstało Wolne Miasto Gdańsk? Po zakończeniu I wojny światowej na mapie Europy było wiele problemów do rozwiązania. Jednym z nich były tereny Gdańska i wokół niego. Prawo do samostanowienia narodów przyznawało to miasto Niemcom. Z kolei historia i obietnica dostępu do morza przyznawały to miasto Polsce. Problem ten zdecydowano się rozwiązać kompromisowo, który nie zadowolił nikogo.
Spis treści:
Konferencja w Paryżu
29 stycznia 1919 roku odbywała się w Paryżu konferencja pokojowa. Polskimi przedstawicielami byli Ignacy Jan Paderewski oraz Roman Dmowski. Według Dmowskiego, Polska miała odzyskać granice z 1771 roku, a Niemcy nie miały mieć prawa głosu co do granic. Włączyłoby to teren Gdańska w granice odrodzonego państwa polskiego.
Za pomysłem przyłączenia Gdańska do Polski opowiadali się Francuzi. Z kolei przeciwko pozostali Brytyjczycy, których premier David Loyd George był przeciwko z racji swoich sympatii do Niemiec. Bardzo ważny głos w tej sprawie należał jednocześnie do Stanów Zjednoczonych. Prezydent Wilson Woodrow głośno i wielokrotnie opowiadał się o przyznaniu Polsce dostępu do morza. Wieść o przyznaniu Gdańska Polsce wywołała sprzeciw i masowe protesty niemieckich mieszkańców Gdańska.
Wobec tego podjęto decyzję, by na tym terenie utworzyć miasto-państwo, pod kontrolą Ligi Narodów. 28 czerwca 1919 roku w traktacie wersalskim znalazły się zapisy o powołaniu tworu pod nazwą Wolne Miasto Gdańsk.
Wolne Miasto Gdańsk
Decyzją konferencji w Paryżu powołano do życia Wolnego Miasta Gdańsk. Według założeń miał zajmować powierzchnię 1 900 km. kw. Obejmował:
- Gdańsk,
- Sopot,
- Niziny Gdańskie,
- Wyżyny Gdańskie,
- Żuławy Gdańskie.
Według spisu powszechnego skład ludnościowy prezentował się bardzo na niekorzyść Polski. Polacy stanowili od 3 do 11% mieszkańców. Największe skupiska ludności polskiej znajdowały się przy granicach z Rzeczpospolitą.
Miasto-państwo posiadało własny hymn, konstytucję, parlament oraz walutę. Dokumenty były wydawane w języku niemieckim, dla obywateli polskich oraz kaszubów wydawano tłumaczenia po polsku. Językiem urzędowym pozostał niemiecki, lecz dla obywateli polskich dokumenty wydawano z polskim tłumaczeniem.
Polska, na mocy konwencji paryskiej podpisanej 9 listopada 1920 roku, otrzymała szereg uprawnień.
- reprezentowanie WMG na arenie międzynarodowej (zaciąganie pożyczek, podpisywanie umów międzynarodowych),
- bezpośredni import i eksport towarów przez port,
- prawo do ustanowienia własnej komunikacji pocztowej,
- zaliczenie WMG do polskiego obszaru celnego
- uzyskanie prawo do zarządzania kolejami na terenie WMG,
- utworzenie wojskowej składnicy tranzytowej i utrzymywanie załogi wojskowej na półwyspie Westerplatte.
Wolne Miasto Gdańsk – sytuacja przed i po II wojnie światowej
W 1938 roku władzę faktyczną w mieście sprawowało NSDAP, doprowadziło to do zwiększonych represji na mieszkańców niebędących Niemcami. Po rozpoczęciu wojny przystąpiono do usuwania wszystkiego, co nie jest niemieckie. Dla polskich obywateli przygotowano obóz koncentracyjny w Stutthof.
Po zakończeniu wojny, gdy miasto zdobyła Armia Czerwona, niemieccy mieszkańcy miasta mieli nadzieję, na przywrócenie WMG. Miasto przyłączono do Polski, a mieszkańców wysiedlono. Do dziś w Berlinie funkcjonuje Rząd Wolnego Miasta Gdańsk na uchodźstwie.
