Ziemie Zachodnie – historia i perspektywa, pod red. W. Kucharski i G. Strauchold
Dziś, nie wyobrażamy sobie Polski bez Dolnego Śląska czy Warmii i Mazur. Pamiętać trzeba jednak o trudnej historii tych ziem, a szczególnie mieszkańców, którzy podczas zawieruch powojennych zmagali się ze zwykłą codziennością. Książka Ziemie Zachodnie – historia i perspektywa chociaż jest publikacją stricte naukową w swej wielowymiarowości przypomina o wyjątkowości tych obszarów.
Niniejsza publikacja jest pokłosiem konferencji Muzeum Ziem Zachodnich – historia i perspektywa zorganizowaną przez Ośrodek „Pamięć i Przyszłość” i Instytutu Historycznego Uniwersytetu Wrocławskiego. Kilka lat temu sformułowano postulat, żeby we Wrocławiu utworzyć Muzeum Ziem Zachodnich. Placówka ta miałaby ukazywać powojenne dzieje ziem przyłączonych do Polski. W tym tomie przedstawiono stan badań nad najważniejszymi kwestiami związanymi z historią Ziem Zachodnich oraz analizę nad sposobami prezentowania tej historii, w ewentualnym przyszłym muzeum.
Publikacja została podzielona według pięciu paneli – referatów i dyskusji, które odbywały się podczas tej konferencji. Część pierwszą poświęcono zagadnieniom ogólnym z zakresu geografii historycznej czy powojennej historii Dolnego Śląska w badaniach historycznych. W drugiej części poruszono kwestie ludnościowe: przemiany demograficzne i sytuację mniejszości narodowych, które od setek lat zamieszkiwały ten teren jak np. Żydom czy dopiero przybyłym, jak uchodźcom z greckiej wojny domowej. W trzeciej zwrócono uwagę, na często pomijane kwestie religijne, które szczególnie w tym czasie były głosem opozycji w stosunku do oficjalnej propagandy. Oprócz oczywistych dokonań Kościoła katolickiego i postawy kardynała Bolesława Kominka, podkreślono ówczesne problemy Kościoła ewangelicko-augsburskiego na Śląsku oraz Kościoła prawosławnego na Ziemiach Zachodnich i Północnych Polski po II wojnie światowej. W czwartej części, co aż dziwi, najkrótszej, zajęto się interakcjami między władzą a obywatelami m.in. o propagandzie tzw. Ziem Odzyskanych czy represjach czasów stalinowskich, a także działalność opozycji do roku 1989. Ostatnia część poświęcona jest różnym rozmaitościom, które swoim zakresem tematycznym nie zmieściły się w pozostałych rozdziałach m.in. odbudowie i dziedzictwu kulturowemu, turystyce na przykładzie ziemi dolnośląskiej czy życiu codziennemu w świetle ogłoszeń drobnych.
Autorami poszczególnych referatów są wybitni specjaliści w swoich dziedzinach m.in. Grzegorz Strauchold, Łukasz Kamiński czy Bożena Szaynok. Są to głównie naukowcy skupieni wokół Uniwersytetu Wrocławskiego.
Jak już wspomniałem wcześniej, dziwi mnie, że tak mało miejsca przeznaczono na referaty dotyczące stosunkom obywatel – władza. Temat ten powinien być głębiej zbadany i ukazany. Główny też nacisk położono na przedstawienie sytuacji na podstawie dziejów Dolnego Śląska i Wrocławia, co powoduje, że prawie pominięto pozostałe obszary.
Mimo wcześniejszych uwag, warto sięgnąć po tę publikację, która pokazuje najnowszy stan badań dolnośląskich historyków. Referaty zamieszczone w tomie wskazują wielowymiarowość tych ziem oraz problemy z jakimi zmagali się ludzie, którzy przybyli tu, aby zaznać spokoju po wojennej zawierusze.
Ocena recenzenta: 5/6
Wydawnictwo: Ośrodek „Pamięć i Przyszłość”
Piotr Burak
