Tego dnia 1581 roku Francis Drake otrzymał tytuł szlachecki od królowej Anglii Elżbiety I Tudor za ukończenie rejsu dookoła świata
Okręt zmagał się z burzami, a załoga walczyła o przetrwanie na nieznanych wodach. Wtedy, na pokładzie Golden Hind, Francis Drake stał się bohaterem, który po raz pierwszy w historii Anglii okrążył świat. Jego wyprawa, pełna niebezpieczeństw i zdradzieckich fal, zakończyła się triumfem, który wyniósł go na szczyt – a nadanie tytułu szlacheckiego przez królową Elżbietę I było tylko jednym z wielu symboli jego niezwykłej kariery.
Sir Francis Drake to jeden z najsłynniejszych angielskich podróżników i korsarzy. Najbardziej zasłynął z opłynięcia świata w latach 1577–1580, co było pierwszym takim wyczynem dokonanym przez Anglika i drugim w historii żeglugi. Jednak jego kariera była znacznie bogatsza – brał udział w ekspedycjach handlowych, atakach korsarskich na Hiszpanów oraz w walce przeciwko hiszpańskiej Armadzie w 1588 roku.
Kim był Francis Drake?
Już w młodym wieku Drake trafił pod opiekę swojego krewnego, Willliama Hawkinsa, znanego kapitana z Plymouth. To właśnie w jego otoczeniu zdobywał pierwsze szlify jako marynarz. Wziął udział w wczesnych angielskich wyprawach niewolniczych, organizowanych przez swojego kuzyna Johna Hawkinsa oraz Johna Lovella.
W 1572 roku odbył swoją pierwszą samodzielną misję korsarską, atakując hiszpańskie statki i porty. Właśnie wtedy zdobył pierwsze doświadczenie w walkach na morzu oraz w plądrowaniu hiszpańskich terytoriów, co miało stać się jego znakiem rozpoznawczym.
Jego największa podróż rozpoczęła się 15 grudnia 1577 roku, gdy wyruszył na czele ekspedycji, która miała na celu atakowanie hiszpańskich kolonii i zdobycie łupów. Podczas tej wyprawy przemierzył Ocean Spokojny, który do tej pory był niemal wyłącznym obszarem działalności Hiszpanów. Na zachodnim wybrzeżu Ameryki Północnej ogłosił roszczenia do terenów nazwanych przez niego Nowym Albionem, a następnie kontynuował rejs przez Ocean Indyjski i wokół Afryki, by 26 września 1580 roku powrócić do Anglii.
Za swoje dokonania został wynagrodzony przez królową Elżbietę I, która w 1581 roku nadała mu tytuł szlachecki na pokładzie jego flagowego okrętu, Golden Hind. To wyróżnienie potwierdziło jego pozycję jako jednego z najważniejszych ludzi w angielskiej flocie.
Wyprawa dookoła świata Drake’a była jednym z czynników eskalacji konfliktu między Anglią a Hiszpanią. W 1585 roku wybuchła wojna między tymi dwoma mocarstwami. Drake został mianowany dowódcą ekspedycji wojennej do Ameryki, gdzie atakował hiszpańskie porty i statki, zadawając poważne straty przeciwnikowi.
Największym wyzwaniem była jednak obrona Anglii przed hiszpańską Armadą w 1588 roku. Drake pełnił funkcję wiceadmirała w angielskiej flocie i odegrał kluczową rolę w odparciu hiszpańskiego ataku. Jego działania przyczyniły się do zniszczenia znacznej części floty Filipa II, co na długie lata osłabiło potęgę morską Hiszpanii.
W 1589 roku poprowadził angielską Armadę, która miała zniszczyć resztki hiszpańskiej floty. Jednak ta wyprawa zakończyła się fiaskiem, a Anglicy ponieśli znaczne straty.
Poza działalnością wojenną Drake angażował się również w politykę. Był posłem do Parlamentu Angielskiego, reprezentując kolejno:
- Camelford w 1581 roku,
- Bossiney w 1584 roku,
- Plymouth w 1593 roku.
Jego sława była ogromna – dla Anglików stał się bohaterem, podczas gdy Hiszpanie uznawali go za pirata, nazywając go El Draque („Smok” w starohiszpańskim).
Drake zmarł 28 stycznia 1596 roku na dyzenterię po nieudanym ataku na Panamę. Jego śmierć była symbolicznym zakończeniem pewnej epoki w historii Anglii, ale jego legenda przetrwała do dziś jako opowieść o odwadze, determinacji i bezkompromisowym dążeniu do celu.
Wyprawa Francisa Drake’a dookoła świata
Na przełomie XV i XVI wieku, w czasach wielkich odkryć geograficznych, podpisanie traktatu z Tordesillas (w 1494 roku) podzieliło Nowy Świat na strefy wpływów dwóch największych ówczesnych mocarstw – Hiszpanii i Portugalii. Traktat ten został podpisany przez monarchów obu krajów oraz papieża Aleksandra VI i miał na celu uporządkowanie kwestii kolonialnych. Hiszpania i Portugalia podzieliły między sobą ziemie Nowego Świata, przyznając każdemu z państw określone terytoria.
Jednak wraz z rozwojem reformacji protestanckiej, która wybuchła w pierwszej połowie XVI wieku, część narodów europejskich, w tym Anglia, odrzuciła papieską władzę. W wyniku tego, państwa protestanckie nie uznały traktatów papieskich, w tym również Traktatu z Tordesillas. W 1559 roku królowa Elżbieta I, poprzez II Akt Supremacji, przywróciła królewską kontrolę nad Kościołem anglikańskim, co pogorszyło stosunki z Filipem II, królem Hiszpanii. To zaostrzenie politycznych i religijnych napięć było jedną z przyczyn późniejszych konfrontacji między tymi dwoma mocarstwami.
W ciągu kilku kolejnych dziesięcioleci, angielscy kupcy i korsarze zaczęli angażować się w misje handlowe, które często przeczyły interesom Hiszpanii. Hiszpanie, ściśle kontrolujący swoje kolonie w Amerykach, reagowali agresywnie na wszelkie próby zakłócenia tego porządku, nie wahaąc się nawet przed brutalnymi akcjami. Przykładem może być masakra setek francuskich hugenotów, którzy osiedlili się w Fort Caroline na Florydzie. W 1565 roku, po ich kapitulacji, Hiszpanie dokonali masakry, aby utrzymać kontrolę nad tym terytorium.
W 1567 roku, angielski korsarz Sir John Hawkins wyruszył na wyprawę handlową, której celem było przewiezienie afrykańskich niewolników przez Atlantyk do kolonii hiszpańskich i portugalskich w Amerykach. Na tej ekspedycji towarzyszył mu jego kuzyn, Sir Francis Drake. Niestety, większość statków uczestniczących w wyprawie została zniszczona w trakcie bitwy pod San Juan de Ulúa, gdzie angielskie okręty zostały zaatakowane przez flotę hiszpańską. Z tego powodu Francis Drake stał się zaciekłym wrogiem Hiszpanów, którzy zaczęli uważać go za pirata.
Pomimo porażki, Drake nie zrezygnował z walki z Hiszpanami. W 1572 roku udał się na dwie dochodowe wyprawy do Indii Zachodnich, gdzie prowadził działania przeciwko hiszpańskim portom na Karaibach. Podczas jednej z tych wypraw, w 1573 roku, Drake dotarł do Panamy i zdobył port Nombre de Dios na Przesmyku Panamskim. Było to jedno z jego wielu osiągnięć w walce z Hiszpanami.
Z tego okresu pochodziły skarby, które udało mu się zdobyć – w tym hiszpańskie złoto i srebro. Z tymi cennymi łupami wrócił do Anglii. Jednak wkrótce po jego powrocie, w 1573 roku, podpisano porozumienie w Nymegen (NIjmegen) między Elżbietą I a Filipem II, co zmusiło Drake’a do zachowania ostrożności i ograniczenia swojej działalności na kilka lat. Dzięki skradzionym skarbom, które Drake potajemnie ukrył, miał on wystarczająco dużo środków, by zbudować nową flotę i przygotować się na kolejną wielką wyprawę.
Wyprawa dookoła świata dowodzona przez Francisa Drake’a, znana również jako Drake’s Raiding Expedition, rozpoczęła się 15 grudnia 1577 roku, choć pierwotnie planowana była na wcześniejszy czas. Ekspedycja ta miała na celu nie tylko odkrycie nowych terytoriów, ale także przeprowadzenie operacji pirackich przeciwko hiszpańskim i portugalskim koloniom. W skład wyprawy weszło pięć statków. Choć początkowo była to wyprawa odkrywcza, z czasem nabrała ona charakteru wojennego, będąc wyzwaniem rzuconym Hiszpanii i Portugalii przez Anglię.
Drake, po licznych problemach związanych z opóźnieniami, w końcu wyruszył w drogę. Podczas podróży przez Atlantyk zdobył kilka hiszpańskich statków i portugalskich karawel, a następnie przepłynął Przylądek Horn i jako pierwszy Anglik przekroczył Cieśninę Magellana. Po dotarciu do Oceanu Spokojnego w 1578 roku, rozpoczął ataki na hiszpańskie porty na wybrzeżu Ameryki Południowej. W trakcie tej części wyprawy, dzięki ciężkim sztormom i chorobom, zaledwie dwa statki pozostały w pełni operacyjne. Jednym z nich był Golden Hind – jednostka, która odegrała kluczową rolę w dalszej części wyprawy.
Po dalszym marszu wzdłuż zachodniego wybrzeża Ameryki, Drake dotarł do dzisiejszej Kalifornii, gdzie ogłosił te tereny Nowym Albionem i zadeklarował je na rzecz Anglii. Choć nie udało mu się znaleźć przejścia łączącego Ocean Spokojny z Atlantykiem, to jego podróże miały ogromne znaczenie geopolityczne. Po upływie kilku miesięcy, w lipcu 1579 roku, Drake ruszył na zachód przez Pacyfik, docierając do wysp Moluki, Celebes i Jawę. Następnie jego droga wiodła przez Przylądek Dobrej Nadziei i zachodnią Afrykę, aż do powrotu do Anglii we wrześniu 1580 roku.
Drake wrócił do Anglii jako bohater. Na pokładzie Golden Hind przywiózł ze sobą cenne przyprawy i skarbów z hiszpańskich statków, co stanowiło ogromny łup. Jako pierwszy Anglik, który okrążył świat, oraz drugi człowiek, który to uczynił w historii, zdobył ogromne uznanie. Siedem miesięcy po powrocie, królowa Elżbieta I nadała mu tytuł szlachecki, co wywołało gniew Filipa II, króla Hiszpanii, który uznał jego czyny za pirackie. W ten sposób wyprawa Francisa Drake’a stała się jednym z punktów zapalnych w konfliktach między Anglią a Hiszpanią, które ostatecznie doprowadziły do wojny angielsko-hiszpańskiej.
Francis Drake i tytuł szlachecki
Sir Francis Drake stał się pierwszym Anglikiem, który opłynął kulę ziemską. Choć nie był to pierwszy Anglik, który żeglował po Oceanie Spokojnym (pierwszeństwo w tej kwestii należało do mistrza strzelectwa Magellana podczas jego wyprawy w 1519 roku), to jednak jego podróż była wyjątkowa z wielu powodów.
W trakcie swojej wyprawy, Drake odwiedził szereg nadmorskich miast, z których sześć najechał, a także zdobył trzynaście statków. Wiele z nich splądrował, wykorzystując je w swojej dalszej podróży, by ostatecznie uwolnić część załóg lub zatopić je. Z kolei w Callao osiadł na mieliźnie, co stało się kolejnym momentem w tej pełnej przygód ekspedycji.
W 1591 roku powstał portret Drake’a, autorstwa Marcusa Gheeraertsa Młodszego, który na stałe zapisał się w historii jako obraz upamiętniający jego opłynięcie kuli ziemskiej. Warto dodać, że na tym portrecie Drake dumnie prezentuje klejnot Drake’a, który był wyjątkowym podarunkiem od królowej Elżbiety I. To właśnie na tym obrazie widać go w pełnej okazałości, z zawieszonym na pasku klejnotem.
4 kwietnia 1581 roku, królowa Elżbieta I uhonorowała Drake’a tytułem szlacheckim, co miało miejsce na pokładzie statku Golden Hind w Deptford. Akt nadania tytułu został przeprowadzony przez francuskiego dyplomatę, Monsieur de Marchaumont, który był zaangażowany w negocjacje dotyczące małżeństwa królowej z bratem króla Francji, Franciszkiem, księciem Andegawenii. To właśnie ten francuski dyplomata, biorąc udział w ceremonii, przyczynił się do uzyskania przez Drake’a nie tylko tytułu, ale również ukrytego wsparcia politycznego Francji dla jego działań.
Po otrzymaniu tytułu szlacheckiego, Drake przyjął herby starożytnej rodziny Drake’ów z Ash (pochodzącej z Ash niedaleko Musbury), co dodatkowo podkreśliło jego status i poczucie przynależności do angielskiej arystokracji.
Podróż Drake’a miała także wymiar polityczny. Zebrane przez niego skarby wpłynęły znacząco na zasoby finansowe państwa. Królowa Elżbieta I, aby zabezpieczyć swoje interesy oraz uniknąć ujawnienia planów, ogłosiła, że wszystkie pisemne relacje z tej wyprawy staną się „tajemnicami Królowej Królestwa”.
Dodatkowo, Drake oraz jego załoga zostali zobowiązani do zachowania pełnej tajemnicy, grożąc im karą śmierci za złamanie tej zasady. W ramach podziękowania, Drake podarował królowej jubilerski żeton, który pochodził z wraku statku Nuestra Señora de la Concepción. Był to przedmiot wykonany z emaliowanego złota, ozdobiony afrykańskim diamentem i przedstawiający statek z hebanowym kadłubem.
Z kolei Elżbieta I przekazała Drake’owi rzadki klejnot z jej portretem, który był jednym z nielicznych tego typu podarunków w XVI wieku. Klejnot Drake’a, bo tak został nazwany, jest przechowywany w Muzeum Wiktorii i Alberta w Londynie i stanowi jedno z nielicznych zachowanych zabytków z tego okresu.
Nagrody i polityczne korzyści
Po zakończeniu wyprawy Drake stał się niewiarygodnie bogaty. Otrzymał zgodę na zatrzymanie 24 000 funtów z ówczesnego skarbu, które podzielił pomiędzy siebie i swoją załogę. Prawdopodobnie jednak zdobył także dodatkowe skarby, które pomogły mu zwiększyć swoje osobiste bogactwo. Jego wpływy polityczne rosły, a sam stał się ulubieńcem na dworze królowej. Jednakże wiele osób, które pojawiły się w jego otoczeniu, mogły być zainteresowane jedynie hojnością, jaką Drake hojnie rozdawał w postaci drogocennych prezentów.
Drake objął urząd burmistrza Plymouth w 1581 roku, a wkrótce potem został wybrany członkiem parlamentu w 1581 i 1584 roku. Warto dodać, że egzekucja Johna Doughty’ego budziła wiele kontrowersji. Doughty próbował podjąć drogę sądową przeciwko Drake’owi w sprawie egzekucji swojego brata, jednakże sprawa została oddalona z powodów technicznych. Choć sam Drake był przez wielu podziwiany, niejednokrotnie zmagał się z wewnętrznymi trudnościami, które nie dawały mu spokoju.
Pomimo kontrowersji związanych z jego wyprawą, Drake cieszył się błogosławieństwem królowej, by kontynuować działalność korsarską. Fundusze, które pozyskiwał w wyniku swoich najazdów na hiszpańskie statki, przyczyniły się do finansowania drugiej połowy panowania Elżbiety I. Królowa, posiadając ograniczone zasoby finansowe, nie była w stanie zbudować silnej marynarki wojennej, ale poprzez wspieranie Drake’a i podobnych mu korsarzy, mogła w efekcie uzyskać ogromne korzyści dla Anglii.
Rejs Drake’a dookoła świata miał również silne skutki propagandowe, które miały długofalowe konsekwencje dla przyszłości angielskiej żeglugi i handlu. Osobiste historie marynarzy, którzy przetrwali niebezpieczeństwa związane z niezbadanymi wodami, stały się istotnym elementem w popularyzacji idei eksploracji oraz handlu w Azji pod koniec XVI wieku. Przykładem może być wyprawa Tomasa Cavendisha, który podjął podobną podróż w 1586 roku, kończąc ją w 1588 roku.
W kolejnych latach odbyły się dalsze wyprawy, takie jak podróż Ralpha Fitcha (1589), który podjął próbę lądowej wyprawy do Azji, czy wyprawy Waltera Raleigha w 1595 roku do El Dorado, a także Jamesa Lancastra, który po odbyciu podróży do Indii Wschodnich w 1591 roku, stał się jednym z założycieli Kompanii Wschodnioindyjskiej. To właśnie te ekspedycje rozpoczęły okres brytyjskiej dominacji morskiej i kolonialnej, który trwał aż do XX wieku.
