Ludwik XIV od wieków przedstawiany był jako jeden z najważniejszych władców swoich czasów. Dziś można z czystym sumieniem nazwać go jednym z najznamienitszych ale także jednym z najbardziej rozrzutnych monarchow w całej historii Francji. Mało kto wie jednak ze zanim osiągnął pełnię władzy przez wiele lat pozostawał w cieniu kardynała Mazzariniego, niedopuszczany do samodzielnych rządów. Jego historia to opowieść o walce o władzę, o wielkich pieniądzach, wojnach i przelanej krwi, a także o wyrzeczeniach, które ostatecznie doprowadziły jednak nowożytna Francję do rangi europejskiego mocarstwa.
Idea rządów absolutnych
Wikimedia Commons
Absolutyzm to według popularnej encyklopedii PWN system władzy w monarchiach europejskich epoki wczesnonowożytnej (XVI–XVIII w.), w których władca sprawował pełnię władzy suwerennej, ograniczoną jedynie zasadami prawa naturalnego oraz podstawowymi normami ustrojowymi (np. porządek sukcesji tronu)[1]. Oczywiście problem ten jest o wiele bardziej skomplikowany. Mimo tego, w podstawowym znaczeniu jest to definicja jak najbardziej trafna. Władca absolutny staje się niejako wysłannikiem Boga. Sam stanowi prawo i dowolnie je modeluje, wymierza sprawiedliwość oraz narzuca podatki wedle swojej woli. Dzięki silnie rozwiniętej armii oraz biurokracji udaje mu się utrzymywać pełnię władzy w danym kraju. Królowie w czasach absolutyzmu zmuszają urzędników i wojskowych do bezwzględnego posłuszeństwa, co w ostateczności pozwala na całkowitą kontrolę wszystkich poddanych[2]. W dzisiejszych czasach idea władzy absolutnej wydaje się w wielu aspektach niewłaściwa, jednak Jakub Bossuet, członek Akademii Francuskiej, wybitny myśliciel polityczny, a przy tym wychowawca i kaznodzieja Ludwika XIV, miał na ten temat bardzo sprecyzowane poglądy. Według niego bez absolutyzmu nie można zdziałać niczego dobrego, ani przeciwstawiać się złu. Władza monarchy pochodzi od Boga, dlatego w żaden sposób nie wolno się jej przeciwstawiać. Władca jest ojcem narodu, jedynym zdolnym to ustanawiania praw oraz wydawania wyroków[3]. Widać więc, że Ludwik XIV od początku wyrastał w przeświadczeniu, że najlepsze, co może spotkać jego ojczyznę, to silna absolutna władza monarsza.
Początki absolutyzmu we Francji
Jakkolwiek nie spojrzeć dziś na historię Francji, większości z nas absolutyzm w tym kraju kojarzy się prawie jednoznacznie z rządami Ludwika XIV. Skojarzenie to oczywiście w wielu przypadkach nie łączy się z żadnymi konkretnymi faktami historycznymi czy datami, ale pomimo to pozostaje ono wciąż w wielu aspektach właściwe. Ludwikowi XIV, królowi-słońce udało się wypełnić wszystkie idee absolutyzmu, dlatego dziś na szeroką skalę uznawany jest za twórcę potęgi francuskiej. Oczywiście pomimo wielkości i znaczenia własnych działań nie jest on jedyną ważną postacią absolutyzmu tego kraju. W czasie życia jego poprzednika a zarazem ojca – Ludwika XIII władzę w państwie francuskim żelazną ręką sprawował jako pierwszy premier kardynał Armand Jean du Plessis de Richelieu. Ograniczył on rolę hugenockiej arystokracji, nie rezygnując mimo tego z tolerancji wyznaniowej, zreorganizował administrację państwową, rozwinął flotę, handel oraz armię, m.in. dzięki podniesieniu podatków. Na uwagę zasługują także wpływ kardynała Mazzariniego – następcy Richelieu, oraz najwybitniejszego z ministrów Ludwika XIV – Jeana Baptiste Colberta[4]. Mazzarini nie cieszył się powszechną sympatią. Świadczyć o tym może fakt, że zostaje wygnany z Paryża w wyniku frondy, a gdy w 1651 zawisło widmo jego powrotu, prezydent de Bellivre i inni deputowani stawili się przed samym królem z petycją. Nie chcieli oni powrotu Mazzariniego. Oczywiście nic nie udało im się osiągnąć, a kardynał pozostał u władzy aż do dnia swojej śmierci[5].
Rządy osobiste
Mimo, iż Ludwik oficjalnie przejął władzę już po śmierci swojego ojca w 1643r., osobiste sprawowanie rządów nie było wtedy możliwe ze względu na wiek króla – niecałe 5 lat. Chociaż młody monarcha został oficjalnie pokazany mieszkańcom Paryża, wiwatującym „Niech żyje król” to jednak władza skupiła się w rękach jego matki Anny, sprawującej rządy jako regentka po śmierci męża[6]. Ludwik XIV obchodził swoje trzynaste urodziny 5 września 1651r., natomiast ceremonia osiągnięcia pełnoletniości wyznaczona została już na następny dzień, tj. 6 września[7]. Niedługo po niej powinna odbyć się koronacja władcy, która jednak początkowo ze względu na Frondę, a później na wojnę z Hiszpanią została opóźniona i odbyła się dopiero 7 czerwca 1654r.[8] Koronacja nie oznaczała jednak osobistego przejęcia władzy. Młody Ludwik zależny był od Mazzariniego, aż do śmierci kardynała 9 III 1661r. Już na 10 marca zwołał on Radę i oficjalnie poinformował, że od tego momentu osobiście będzie sprawował rządy. Swoją pierwszą samodzielną decyzją postanowił nie mianować pierwszego ministra, a także ograniczyć spotkania Wielkiej Rady. Od tej chwili spotykać się miał na nich tylko z ministrami. Od udziału odsunięta została nawet jego matka. 10 marca poinformował też, aby ze wszystkimi sprawami zgłaszać się bezpośrednio do niego[9]. W ten właśnie sposób rozpoczęły się rządy absolutne Ludwika XIV.
