Inaczej być nie mogło, żeby jeden z ciekawszych zabytków Twierdzy Toruń, nie doczekał się swojego omówienia w pierwszych zeszytach Atlasu Twierdzy Toruń. Stąd też zeszyt czwarty został poświęcony na przedstawienie historii fortu pancernego, toruńskiej Feste König Wilhelm I, przeciętnemu śmiertelnikowi znanej jako Fort I – Jan III Sobieski.
Na samym początku zaspokajając Waszą ciekawość czytelniczą, mogę od razu powiedzieć, że zeszyt został naprawdę obszernie opatrzony archiwalnymi materiałami, planami, rysunkami, etc., dotyczącymi tegoż dzieła.
Początek atlasu został zaopatrzony w uwagi wstępne. Po zapoznaniu się z tym rozdziałem czytelnik posiada minimalną wiedzę o Forcie I wzbogaconą wieloma ciekawostkami. W dalszej części niniejszego rozdziału zapoznajemy się i wstępnie oswajamy z treściami, które będą czekały na nas na następnych stronach zeszytu. O przeróżnych wymiarach fortu pancernego dowiemy się z rozdziału „Budowa i opis fortu”. Autorzy nie próżnowali i właśnie w tym rozdziale czytelnik co chwile natrafia na przeróżne liczby, od szczegółowych dat, przez dokładny wykaz zmieniającej się powierzchni użytkowej, na kosztach i liczebności załogi kończąc. Historia festy również została szczegółowo opisana, przez co czytelnik dokładnie może przeanalizować wszystkie przyczyny modernizacji, które zostały w dziele pancernym wprowadzone. W czwartym zeszycie również nie mogło zabraknąć części dotyczącej wież haubic 21 cm. Autorzy rozwijając wyżej wymienioną tematykę, zagospodarowali jeden rozdział na obszerny opis tychże haubic, ich historii i danych technicznych. Od końca dziewiętnastego wieku minęło ponad sto lat. Stąd też pewnie myśl co się dzieje z taką festą dzisiaj, co się działo w niej podczas działań II wojny światowej? Na te pytania z pewnością odpowie rozdział „Fort w XX wieku”, który w telegraficznym skrócie przedstawia dzieje fortyfikacji z jej najważniejszymi ekscesami.
Tradycyjnie na końcu atlasu znajdziemy omówienie reprodukowanych map i planów, a na dalszych stronach aż trzydzieści grafik przedstawiających owe omawiane reprodukcje pochodzące ze zbiorów Geheimes Staatsarchiv w Berlinie-Dahlem.
Ocena recenzenta: 6/6
Wydawnictwo: Towarzystwo Naukowe w Toruniu
Paweł Pilarski
