Tego dnia 1945 roku miało miejsce starcie między siłami japońskimi, amerykańskimi i siłami partyzanckimi Filipin. Bitwa zakończyła się wyzwoleniem miasta, a zarazem prawie całkowitym jego zniszczeniem
Bitwa o Manilę w 1945 roku to kluczowe wydarzenie II wojny światowej na Pacyfiku, rozpoczęte przez desant amerykański. Japończycy, mimo wcześniejszych planów wycofania, postanowili bronić miasta, co spowodowało zacięte walki miejskie i brutalne akty okrucieństwa.
Walki miały znaczne znaczenie strategiczne, ukazując konflikt obu stron oraz prowadząc do ogromnych zniszczeń i utraty kulturowego dziedzictwa dla Filipińczyków. Pomimo formalnego zakończenia walk w marcu 1945 roku, Manilą wstrząsnęły trwałe skutki zniszczenia i utraty historycznych wartości.
W skrócie:
- Bitwa o Manilę miała miejsce w 1945 roku, gdy siły amerykańskie przemieszczały się po Luzonie w trakcie kampanii na Pacyfiku podczas II wojny światowej. Siły amerykańskie pod dowództwem generała MacArthura otrzymały rozkaz szybkiego zdobycia Manili, co miało wpływ na dalszy przebieg kampanii na Filipinach.
- Generał Tomoyuki Yamashita, dowódca japońskich sił na Filipinach, zdecydował się wycofać większość swoich oddziałów z Manili, kierując je na północ Luzonu. Decyzja ta miała na celu zyskanie czasu na wzmocnienie obrony przed nadchodzącym atakiem aliantów. Japoński admirał Iwabuchi postanowił jednak stawić zorganizowany opór w Manili, co przyczyniło się do zaciekłych walk w mieście.
- Bitwa o Manilę była jedną z najbardziej zaciekłych walk miejskich w czasie II wojny światowej. Amerykańskie i filipińskie siły spotykały się z zorganizowanym oporem Japończyków, a walki o każdy obszar miasta były niezwykle krwawe. Japończycy stosowali brutalne taktyki, m.in. używając cywilów jako żywych tarcz, co skutkowało masakrami i okrucieństwami.
- Walki o Manilę zakończyły się 4 marca 1945 roku, a miasto zostało oficjalnie wyzwolone. Jednak ogromne zniszczenia miasta, zarówno w wyniku walk, jak i bombardowań, spowodowały śmierć wielu cywilów. Zrujnowane budynki i zniszczone dziedzictwo kulturowe Manili przyniosły tragiczne skutki dla Filipińczyków, którzy stracili ważne elementy swojej historii i kultury.
Geneza bitwy o Manilę
W dniu 9 stycznia 1945 roku Szósta Armia Stanów Zjednoczonych pod dowództwem generała Waltera Kruegera wylądowała w zatoce Lingayen i rozpoczęła szybki marsz na południe w bitwie o Luzon. 12 stycznia MacArthur nakazał Kruegerowi szybkie posuwanie się w kierunku Manili. Dywizja Piechoty 37 pod dowództwem generała majora Roberta S. Beightlera ruszyła na południe.
Po wylądowaniu w San Fabian 27 stycznia, 1. Dywizja Kawalerii pod dowództwem generała majora Vernona D. Mudge’a, otrzymała 31 stycznia od MacArthura rozkaz „Dostać się do Manili! Wyzwolić internowanych w Santo Tomas. Zająć Pałac Malacañang i Budynek Legislacyjny.”
31 stycznia Ósma Armia Stanów Zjednoczonych pod dowództwem generała Roberta L. Eichelbergera, w tym 187. i 188. Regiment Piechoty Spadochronowej pod dowództwem pułkownika Roberta H. Soule’a i komponenty 11. Dywizji Powietrznodesantowej pod dowództwem generała majora Josepha Swinga, wylądowały nietknięte w Nasugbu na południowym Luzonie i rozpoczęła marsz na północ w kierunku Manili.
Tymczasem 511. Pułkowa Grupa Bojowa z 11. Dywizji Powietrznodesantowej, dowodzona przez pułkownika Orina D. „Hard Rock” Haugena, skoczyła ze spadochronem na Tagaytay Ridge 4 lutego. 10 lutego 11. Dywizja Powietrznodesantowa znalazła się pod dowództwem Szóstej Armii i zdobyła Fort William McKinley 17 lutego.
Swing dołączył do filipińskich partyzantów Hunters ROTC pod dowództwem pułkownika Emmanuela V. de Ocampo i do 5 lutego znaleźli się na przedmieściach Manili. Koncentrując się na Manili z różnych kierunków, Amerykanie odkryli, że większość japońskich oddziałów broniących miasta została wycofana do Baguio na rozkaz generała Tomoyuki Yamashity, dowódcy japońskich sił na Filipinach.
Yamashita planował zaangażować siły filipińskie i amerykańskie na północy Luzonu w skoordynowanej kampanii, mającej na celu zyskanie czasu na wzmocnienie obrony przed nadchodzącym inwazją aliantów na japońskie Wyspy Macierzyste. Miał trzy główne grupy pod swoim dowództwem: 80 000 ludzi w grupie Shimbu w górach na wschód od Manili, 30 000 w grupie Kembu na wzgórzach na północ od Manili i 152 000 w grupie Shobu na północnym wschodzie Luzonu.
Generał Yamashita nie ogłosił Manili miastem otwartym, chociaż generał Douglas MacArthur uczynił to przed jego zdobyciem w 1941 roku. Yamashita nie miał zamiaru bronić Manili, nie uważał, że będzie w stanie wyżywić milion mieszkańców miasta i jednocześnie obronić obszar z rozległymi obszarami palących się drewnianych budynków.
Yamashita wydał rozkaz dowódcy grupy Shimbu, generałowi Shizuou Yokoyamie, aby zniszczył wszystkie mosty i inne istotne instalacje, a następnie ewakuował miasto, jak tylko pojawi się tam duże siły amerykańskie.
Jednak kontradmirał Sanji Iwabuchi, dowódca 31. Specjalnej Jednostki Bazowej Marynarki Cesarskiej Japonii, postanowił stoczyć ostateczną bitwę w Manili i, choć formalnie należał do Grupy Armii Shimbu, wielokrotnie lekceważył rozkazy armii o wycofaniu się z miasta. Sztab morski w Japonii zgodził się na plan Iwabuchiego, co podkopało próby zirytowanego Yamashity stawienia Amerykanom zorganizowanej, jednolitej obrony.
Iwabuchi miał pod swoim dowództwem 12 500 ludzi, oznaczonych jako Morski Oddział Obrony Manili, wzmocniony przez 4 500 żołnierzy armii pod dowództwem pułkownika Katsuzo Noguchiego i kapitana Saburo Abe. Zbudowali oni umocnienia obronne w mieście, w tym w Intramuros, wycięli palmy na Dewey Blvd., tworząc pas startowy, i ustawili barykady na głównych ulicach. Iwabuchi utworzył Północną Siłę pod dowództwem Noguchiego i Południową Siłę pod dowództwem kapitana Takusue Furuse.
Iwabuchi był dowódcą pancernika Kirishima, gdy został zatopiony przez grupę bojową US Navy u wybrzeży Guadalcanalu w 1942 roku, co mogło być plamą na jego honorze, co mogło zainspirować go do walki na śmierć i życie.
Bitwa o Manilę – początek
3 lutego elementy 1. Dywizji Kawalerii pod dowództwem generała majora Verne’a D. Mudge’a wkroczyły na północne przedmieścia Manili, zdobywając most przez rzekę Tullahan, oddzielającą je od właściwego miasta, oraz szybko opanowując Pałac Malacañang.
Eskadra 8. Kawalerii generała brygady Williama C. Chase’a, pierwsza jednostka wchodząca do miasta, ruszyła w kierunku rozległego kampusu Uniwersytetu Santo Tomas, przekształconego w obóz internowania Santo Tomas dla cywilów i pielęgniarek Armii i Marynarki Wojennej USA.
Od 4 stycznia 1942 roku, przez 37 miesięcy, główny budynek uniwersytetu służył do przetrzymywania cywilów. Spośród 4255 więźniów 466 zginęło w niewoli, trzech zginęło podczas próby ucieczki 15 lutego 1942 roku, a jeden udanie uciekł na początku stycznia 1945 roku.
Kapitan Manuel Colayco, oficer partyzantki USAFFE, stał się ofiarą aliantów podczas wyzwalania miasta. Razem z towarzyszem, porucznikiem Diosdado Guytingco, poprowadzili 1. Kawalerię na bramę Uniwersytetu Santo Tomas. Ranny od kul japońskich, Colayco zmarł siedem dni później w szkole podstawowej Legarda, która stała się szpitalem polowym. O godzinie 21:00 pięć czołgów 44. Batalionu Czołgów, prowadzonych przez „Battlin’ Basic”, wjechało na teren obozu.
Japończycy, pod dowództwem pułkownika Toshio Hayashi, zgromadzili pozostałych internowanych w Budynku Edukacyjnym jako zakładników, wymieniając strzały z Amerykanami i Filipińczykami. 5 lutego negocjowali z Amerykanami pozwolenie na dołączenie do japońskich oddziałów na południe od miasta, niosąc tylko indywidualne małe uzbrojenie.
Japończycy nie zdawali sobie sprawy, że ten obszar był obecnie zajęty przez Amerykanów i stał się Malacañang Palace. Wkrótce potem zostali ostrzelani, a kilku zginęło, w tym Hayashi.
4 lutego 37. Dywizja Piechoty uwolniła ponad 1000 jeńców, głównie byłych obrońców Bataan i Corregidor, przetrzymywanych w więzieniu Bilibid, opuszczonym przez Japończyków.
Rankiem 6 lutego generał MacArthur ogłosił, że „Manila padła”. W rzeczywistości bitwa o Manilę zaczynała się. Prawie natychmiast 1. Dywizja Kawalerii na północy i 11. Dywizja Powietrznodesantowa na południu zgłaszały zaostrzenie japońskiego oporu przeciwko dalszym natarciom w głąb miasta.
Bitwa o Manilę – ciąg dalszy
Generał Oscar Griswold kontynuował przemieszczanie elementów XIV Korpusu na południe od Uniwersytetu Santo Tomas w kierunku rzeki Pasig. Po południu 4 lutego rozkazał 2. Eskadrze, 5. Pułku Kawalerii, zdobycie mostu Quezon. Japońskie ciężkie karabiny maszynowe otworzyły ogień z potężnej barykady na Quezon Boulevard, zmuszając kawalerię do zatrzymania natarcia i wycofania się do zmroku. W miarę cofania się Amerykanie i Filipińczycy, Japończycy wysadzili most.
5 lutego 37. Dywizja Piechoty rozpoczęła marsz na Manilę, a Griswold podzielił północną część miasta na dwie sekcje, z 37. odpowiedzialną za natarcie na południe, a 1. Dywizja Kawalerii odpowiedzialną za okrążenie na wschodzie. Amerykanie zabezpieczyli północny brzeg rzeki Pasig do 6 lutego i zdobyli ujęcie wody miasta przy tamie Novaliches, Balara Water Filters i zbiorniku San Juan.
7 lutego gen. Beightler rozkazał 148. Regimentowi przejście przez rzekę Pasig i oczyszczenie Paco i Pandacan. Najcięższe walki o Manilę miały miejsce podczas zdobywania elektrowni parowej na wyspie Provisor, gdzie Japończycy bronili się do 11 lutego.
Do popołudnia 8 lutego jednostki 37. Dywizji oczyściły większość obszaru od japońskich sił, ale dzielnice mieszkalne zostały poważnie zniszczone. Japończycy dodatkowo zdemolowali budynki i instalacje wojskowe w miarę odwrotu. Japońska obrona w dzielnicach Tondo i Malabon trwała do 9 lutego. W trosce o miasto i jego mieszkańców D. MacArthur ograniczył wsparcie artyleryjskie i lotnicze. Jednak do 9 lutego ostrzał amerykański wywołał pożary w wielu dzielnicach.
Marynarze, marines i posiłki Armii Iwabuchiego, początkowo odnoszące pewne sukcesy w opieraniu się amerykańskim piechurom uzbrojonym w miotacze ognia, granaty i bazooki, wkrótce stanęły twarzą w twarz z bezpośrednim ogniem czołgów, niszczycieli czołgów i haubic, które wybuchały w jednym budynku po drugim, często zabijając zarówno Japończyków, jak i cywilów uwięzionych wewnątrz.
Masakry podczas bitwy o Manilę
Poddani nieustannemu bombardowaniu i stojąc przed pewną śmiercią lub pojmaniem, osaczeni japońscy żołnierze wyładowali swoją złość i frustrację na cywilach uwięzionych w krzyżowym ogniu, popełniając liczne akty okrucieństwa. Przy walkach o kontrolę nad miastem dochodziło do gwałtów, masakr i okaleczeń ludności w szkołach, szpitalach i klasztorach.
Japończycy zmuszali filipińskie kobiety i dzieci do bycia żywymi tarczami na przedzie linii w celu ochrony pozycji japońskich. Ci, którzy przeżyli, byli następnie mordowani przez Japończyków. Do 12 lutego artyleria i ciężkie moździerze Iwabuchiego zostały zniszczone, a bez planu odwrotu lub ponownego grupowania, „każdy mężczyzna miał swoje skromne zapasy racji, ledwo wystarczającego uzbrojenia i amunicji, oraz budynek, w którym zakończy swoje życie…”
1. Dywizja Kawalerii dotarła do Zatoki Manilskiej 12 lutego. 18 lutego zajęła Stadion Rizal, który Japończycy zmienili w skład amunicji, oraz Fort San Antonio Abad. 17 lutego 148. Regiment zdobył Philippine General Hospital, Kampus Uniwersytetu Filipińskiego Padre Faura i pierwotny kampus Assumption College San Lorenzo.
Iwabuchi otrzymał rozkaz od gen. Shizuo Yokoyamy, dowódcy Grupy Shimbu, aby przedostać się z Manili w nocy z 17 na 18 lutego, wspólnie z kontratakami na tamie Novaliches i Grace Park. Wypad jednak nie powiódł się, a pozostałe 6 000 ludzi Iwabuchiego utknęło w Manili.
Do 20 lutego Posterunek Policji, Kościół św. Wincentego a Paulo, Kościół św. Pawła, Manila Club, Ratusz i Główna Poczta znalazły się w rękach amerykańskich. Japończycy wycofali się do Intramuros w nocy z 19 na 20 lutego, a Hotel Manila został wyzwolony 22 lutego. Jedynie Intramuros, a także budynki Legislatywy, Finansów i Rolnictwa, pozostawały w rękach japońskich.
Natarcie na Intramuros rozpoczęło się o godzinie 07:30 23 lutego, przy użyciu 140-działowej artyleryjskiej zapory, po którym 148. Regiment przystąpił do ataku przez wyłomy w murach między bramami Quezon i Parian, a 129. przeprawił się przez rzekę Pasig, atakując w okolicach Mennicy Rządowej.
Bitwa o Manilę – ostatnie działania
Walki o Intramuros trwały do 26 lutego. 23 lutego Japończycy uwolnili około 3 000 cywilów, trzymanych jako zakładników, po zabiciu większości mężczyzn z tej grupy. Żołnierze pułkownika Noguchiego zabili 1 000 mężczyzn i kobiet.
Iwabuchi i jego oficerowie popełnili samobójstwo o świcie 26 lutego. 5. Pułk Kawalerii zdobył Budynek Rolnictwa do 1 marca, a 148. Regiment zdobył Budynek Legislacyjny 28 lutego oraz Budynek Finansowy do 3 marca.
Amerykańska artyleria i operacje wojskowe, według jednej oceny, mogły spowodować 40 procent całkowitej liczby ofiar filipińskich cywilów podczas bitwy.
Zanim walki się zakończyły, MacArthur zwołał prowizoryczne zgromadzenie znaczących Filipińczyków do Pałacu Malacañang i w ich obecności ogłosił ponowne ustanowienie na stałe Commonwealthu Filipin. „Moje państwo dotrzymało wierności” – powiedział zebranym. „Wasze stolica, choć okrutnie ukarana, odzyskała swoje właściwe miejsce – twierdza demokracji na Wschodzie.”
Co działo się po bitwie o Manilę?
Przez resztę miesiąca Amerykanie i filipińscy partyzanci likwidowali opór w całym mieście. Zabezpieczając Intramuros 4 marca, oficjalnie wyzwolono Manilę, choć kompletnie zniszczoną. Bitwa pochłonęła życie 1 010 amerykańskich żołnierzy, a 5 565 odniosło rany. Co najmniej 100 000 cywilów filipińskich zginęło, zarówno z ręki Japończyków w masakrze w Manili, jak i w wyniku ostrzału artyleryjskiego i bombardowań lotniczych przez siły amerykańskie i japońskie. W samym Intramuros odnotowano 16 665 zabitych Japończyków.
W kolejnych miesiącach Siódma Armia i partyzanci filipińscy przesunęli się na wschód od Manili, by stawić czoło Grupie Shimbu w wojnie górskiej w Bitwie o Wawa Dam i zabezpieczyć źródła wody dla miasta.
W 1946 roku generał Yamashita został stracony za zbrodnie wojenne popełnione podczas bitwy. Walki o Manilę były pierwszymi i najbardziej zaciekłymi walkami miejskimi toczone przez siły amerykańskie w całej wojnie na Pacyfiku. W dzielnicy biznesowej Manili tylko dwa budynki nie zostały uszkodzone, jednak oba zostały okradzione z instalacji hydraulicznych.
Do dzisiaj przed wejściem do starego budynku Ambasady Stanów Zjednoczonych w Ermita stoi stalowy maszt flagowy, pełen śladów wielu kul i odłamków – świadectwo intensywnych i gorzkich walk o obwarowane miasto.
Filipińczycy stracili skarb kulturowy i historyczny w wyniku dewastacji Manili, dzisiaj wspominanej jako narodowa tragedia. Liczne budynki rządowe, uniwersytety, konwenty, klasztory i kościoły, wraz z ich skarbami sięgającymi początków istnienia miasta, zostały zrujnowane.
Dziedzictwo kulturowe pierwszego prawdziwie międzynarodowego tygla kulturowego na Dalekim Wschodzie zostało unicestwione. Manila, kiedyś nazywana „Perłą Orientu” i słynąca jako żyjący pomnik spotkania się kultur azjatyckich i europejskich, została praktycznie zrównana z ziemią.
Większość zniszczonych budynków została rozebrana po wyzwoleniu, w ramach odbudowy Manili, zastępując architekturę europejskiego stylu z okresu hiszpańskiego i wczesnoamerykańskiego nowoczesną amerykańską. Pozostało tylko kilka starych budowli nietkniętych.
Źródła:
- Connaughton Richard, Pimlott John, Anderson Duncan,Battle of Manila Footnotes: Battle for Manila, 2002.
- Sandler S., World War II in the Pacific: An Encyclopedia (Military History of the United States), 2000.
