Katarzyna Ziemnicka, Enigma. Tajna misja Mariana Rejewskiego
Enigma. Tajna misja Mariana Rejewskiego to nie tylko fascynująca opowieść o historii i patriotyzmie, ale także o matematyce, która staje się inspiracją nawet dla 9-letnich dzieci. Katarzyna Ziemnicka z niezwykłą wrażliwością pokazuje, że tematy trudne mogą być zrozumiałe i ciekawe dla najmłodszych.
Marian Rejewski to postać niezwykła. Jego geniusz matematyczny pozwolił na początku lat 30. złamać kod niemieckiej Enigmy. Wielu uważa, że jego osiągnięcia pozwoliły przyśpieszyć zakończenie II wojny światowej o parę lat!
A mimo tego, przez wiele lat po wojnie żył skromnie i nikt nie wiedział, jak wielkich czynów dokonał. Dopiero po 40 latach od złamania szyfru ujawniono nazwiska kryptologów, którym udało się tego dokonać – razem z Rejewskim współpracowali Jerzy Różycki i Henryk Zygalski. Historię tego pierwszego opisała Katarzyna Ziemnicka w swojej książce dla dzieci – w sposób przystępny, niebanalny, i tak ciekawy, że po lekturze dziecko na matematykę spojrzy zupełnie inaczej.
Kilka słów o autorce, strukturze i wydaniu książki
Autorka, Katarzyna Ziemnicka, jest dziennikarką i redaktorką. Ukończyła filologię polską na Uniwersytecie Wrocławskim. Enigma nie jest jej pierwszą książką. Napisała także książki Droga do gwiazd. Opowieść o Mikołaju Koperniku, Przygody królewny Florentynki, Niezwykła podróż Zuzy Grant, a Wielka wyprawa pirata Nata została nagrodzona w IV Konkursie Literackim im. Astrid Lindgren.
Książka została wydana nakładem Wydawnictwa Literatura, które specjalizuje się w wartościowych książkach dla dzieci, nie tylko historycznych. Jest jedną z pozycji w serii Wydawnictwa „Nieprzeciętni”, która obejmuje książki o wielkich, wybitnych Polakach.
O postaciach powszechnie znanych, ale w serii przedstawia ich historię wprost skierowaną do małego czytelnika. Przedstawia nie tylko ich dokonania, ale także dzieciństwo i dorastanie, zanim dokonali czynów, z których są znani. Najnowszą pozycją z serii (wrzesień 2024) jest książka K. Ziemnickiej o Marianie Rejewskim – Enigma. Tajna misja Mariana Rejewskiego, która jest skierowana do dzieci w wieku od 9 lat. Jednak w zależności od dziecka – przypadnie do gustu również i 8-latkom.
Książka została wydana w twardej oprawie w formacie niewiele większym niż zeszyt. Czcionka treści książki jest dość duża, i dziecko w wieku wczesnoszkolnym swobodnie poradzi sobie z samodzielną lekturą. Struktura książki jest podzielona na rozdziały, a na początku nich dowiadujemy się, jakiego roku dotyczy treść, czasem wiemy także, w jakim miejscu dokładnie rozgrywa się fabuła.
Rozdziały poprzedzone są jednostronicowym wstępem, który pokrótce wyjaśniając, czym jest Enigma, skutecznie zachęca do lektury. Nie zdradza szczegółów – aby dowiedzieć się więcej, trzeba czytać dalej. I wspaniale, że te kilka zdań pojawiło się na samym początku, ponieważ pierwsze pytanie dziecko, gdy ujrzało książkę, to oczywiście „a co to jest enigma?”.
W książce znajdziemy liczne dialogi, a niektóre zdania są wypowiedziane po niemiecku. Nie jest to jednak żaden problem, ponieważ wszystkie niemieckojęzyczne zwroty zostały przetłumaczone na język polski w przypisach na tej samej stronie.
Na końcu książki znajdziemy dokładne wyjaśnienie dotyczące działania i budowy Enigmy, z małym słowniczkiem wymieniającym poszczególne jej części. Dowiadujemy się także, co było dalej – z kryptologią i kryptologami wspomnianymi w książce. Możemy także przeczytać krótką historię szyfrów, aż od starożytności, po pierwsze maszyny szyfrujące.
Jest także mały słowniczej obejmujący polskich łamaczy szyfrów, gdzie znajdziemy postacie wspomniane w książce, takie jak Jan Kowalewski, Jakub Plezia, Maksymilian Ciężki, Antoni Palluth, Franciszek Pokorny i Gwido Langer. Zostali także wyszczególnienie Polacy, którzy złamali szyfr Enigmy: tytułowy Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski.
Choć ilustracji w książce nie ma wiele, to są bardzo dobrze wpasowane w klimat książki. Zajął się nimi Robert Konrad.
O książce
„Po co mi ta matematyka?”, „Matematyka jest nudna!”, „To mi się nigdy nie przyda!” – chyba każdy rodzic usłyszał takie lub podobne słowa z ust swojego dziecka. I ja także. Ale po lekturze tej książki jego podejście się zmieniło (przynajmniej póki co, ale zainteresowanie matematyką drugoklasisty znacznie wzrosło! I historią także).
Choć fakty z życia Mariana Rejewskiego – dorastanie wśród Niemców, I wojna światowa, śmierć ojca, strach i rozłąka z rodziną podczas II wojny światowej, skromne życie po wojnie – wydają się być dość trudnymi kwestiami dla dziecka, to Autorka poprowadziła narrację w taki sposób, że są w stanie zrozumieć ją 9-latki.
Fakty zostały zachowane – bez upiększania i koloryzowania, łącznie ze śmiercią, za to z perspektywy dziecka i młodzieńca, ale bez szczegółów przy tych poważnych kwestiach. Tylko tyle, ile trzeba, aby wytłumaczyć dziecku realia tego okresu. Okresu trudnego, brutalnego, pełnego niepewności i strachu. W którym jednak był czas i miejsce na zabawę, na radość, przyjaźnie i miłość.
Przyznam, że na początku podchodziłam sceptycznie co do kategorii wiekowej tej książki. Znając historię, spodziewałam się albo pomijania części faktów w książce albo, że treść będzie zbyt trudna dla 9-letniego dziecka. Bardzo się pomyliłam.
Autorka poruszyła tematy trudne, ale mimo wszystko są one tłem, a motyw przewodni jest znacznie ważniejszy. Książka opowiada o wytrwałości, ciężkiej pracy, często żmudnej, lojalności, poświęceniu i patriotyzmie. W realiach wojennych, przed- i powojennych.
Mariana poznajemy już w pierwszych dniach jego życia. Od początku wykazywał zainteresowanie matematyką i radził z nią sobie wyśmienicie. Nikogo więc nie dziwiło, że na studiach postanowił się uczyć właśnie matematyki. I tam dostrzeżono jego nadzwyczajne zdolności.
Towarzyszymy mu przez okres dorastania, po studia i tajną pracę dla wojska, przez wojnę, w której musiał zostawić żonę i niedawno narodzone dziecko – i uciekać. Zmieniał miejsce pobytu wiele razy, rzadko miał kontakt z żoną – a gdy był, nie mogli do siebie pisać wprost. A gdy znów mogli się połączyć kilka lat po wojnie – nikt nie wiedział o jego dokonaniach.
A wszystko dlatego, że miał bardzo ważną misję. Wraz z innymi genialnymi umysłami rozpracowywał dla aliantów niemieckie plany ataku. Robił to tak dobrze, że na początku jego ostrzeżeniom nie dawano wiary!
Dzięki niemu i jego współpracownikom, wojna zakończyła się szybciej o 2 lata. Osiągnięcia Rejewskiego i jego współpracowników sprzed prawie 100 lat są wykorzystywane do dziś. Większość jest tajna. Gdy już nazwiska kryptologów wyszły na jaw, Rejewski aż do śmierci dawał wywiady, rozmawiał z każdym zainteresowanym, odpisywał na wszystkie listy – wszystko po to, aby przekazać kolejnym pokoleniom jak najwięcej.
Enigma. Tajna misja Mariana Rejewskiego – ocena
Katarzyna Ziemnicka wykonała świetną pracę. Przedstawiła historię opartą na faktach, bez upraszczania, ale także bez brutalności. I to nie historię zwykłą, ale bardzo ważną – zarówno dla losów II wojny światowej, jak i dla dzisiejszej kryptologii. I to historię trzech Polaków, a przede wszystkim głównego bohatera – Mariana Rejewskiego.
Zarówno fabułę, jak i język dostosowała dla małego czytelnika z niezwykłą starannością i wrażliwością. Choć książka porusza tematy trudne, to jednocześnie inspiruje i zaciekawia małego czytelnika. Dziecko nie tylko poznaje prawdziwą historię, ale także dowiaduje się, że matematyka jednak jest potrzebna i dzięki niej można zrobić naprawdę wiele.
Książka z pewnością zwróci uwagę niejednego dziecka w wieku wczesnoszkolnym i wzbudzi zainteresowanie historią i matematyką. Dzięki prostemu językowi, licznym dialogom, mimo niemal 120 stron, książkę czyta się szybko i lekko. Każda strona zaciekawia tak, że nie chce się kończyć na danym rozdziale, a czytać dalej, i dalej.
Uważam, że zapoznawanie dziecka z szyframi i zachęcanie go do pogłębiania tej gałęzi matematyki jest w dzisiejszych czasach niezwykle ważne. Obecnie wiele jest zajęć z programowania, a ciągły rozwój technologiczny wymusza zdobywanie nowych kompetencji na dzisiejszym rynku pracy. Ta książka może być świetnym wstępem do wytłumaczenia naszym pociechom, dlaczego to takie ważne.
Polecam książkę z czystym sumieniem każdemu rodzicowi, który chce zainteresować swoje dziecko nie tylko historią, ale i matematyką. Enigma. Tajna misja Mariana Rejewskiego będzie także świetną pozycją na prezent dla małego czytelnika.
Wydawnictwo: Literatura
Ocena recenzenta: 6/6
Agnieszka Cybulska
Recenzja powstała we współpracy z Wydawnictwem Literatura.
