Gdzie dokładnie odbyła się bitwa w Lesie Teutoburskim? Nowe odkrycia archeologów
Nie wiemy, gdzie odbyła się bitwa w Lesie Teutoburskim, ani jaki był jej dokładny przebieg. Badacze od lat próbują odnaleźć informacje, które pozwolą nam więcej dowiedzieć się o bitwie, w której poległo 20 000 rzymskich legionistów w 9 roku n.e. Teraz archeolodzy natrafili na nowe znaleziska archeologiczne, które rzucają nieco więcej światła na, zwaną tak od rzymskiego dowódcy, bitwę Warusa.
Gdzie odbyła się bitwa w Lesie Teutoburskim – dotychczasowe badania
Nad tym, gdzie rozegrała się bitwa w Lesie Teutoburskim (termin przyjęty w polskiej historiografii) czy też, określana jako bitwa Warusa (termin powszechniej znany w zachodnioeuropejskiej historiografii), badacze głowią się od dawna. Poszukiwania miejsca rozegranej bitwy trwają od 500 lat!
Koniecznie przeczytaj nasz artykuł Bitwa w Lesie Teutoburskim w 9 r. n.e. Analiza przyczyn, przebiegu i skutków
Niestety, żadne źródła historyczne nie nakierowały badaczy do konkretnego miejsca. Tylko znaleziska archeologiczne mogą dać nam więcej informacji na temat bitwy i jej dokładnej lokalizacji. W XIX wieku historyk Theodor Mommsen zaproponował na podstawie swoich badań lokalizację bitwy w Kalkriese. Dopiero 100 lat później udało się potwierdzić tę teorię.
W latach 80. XX wieku podjęto szersze badania archeologiczne w Kalkriese, które trwają do dziś. Pod koniec lat 90. do badań włączył się Uniwersytet w Osnabrück. Na przestrzeni lat, na obszarze 3000 ha odnaleziono kilka tysięcy zabytków archeologicznych pochodzących z bitwy w I wieku n.e., m.in.:
- pociski procy,
- groty pilum i włóczni,
- miecz i części pochwy,
- fragmenty pancerza, hełmu i rzędu końskiego,
- ostrogi,
- elementy uzbrojenia paradnego (srebrna maska),
- fibule,
- sprzączki do pasa,
- obuwie,
- narzędzia chirurgiczne,
- kocioł),
- noszące ślady uszkodzeń w walce kości ludzkie,
- a także wał ziemny, zbudowany prawdopodobnie przez drużyny germańskie dowodzone przez Arminiusza,
- monety celtyckie plemienia Adautakerów, walczącego po stronie Rzymian,
- liczne monety z czasów republiki i z czasów Augusta (asy, denary i aureusy),
- w tym na monetach wybita kontramarka z imieniem Warusa, rzymskiego dowódcy.
Archeolodzy nie mają wątpliwości, że jest to pole bitwy i identyfikują je z bitwą w Lesie Teutoburskim/bitwą Warusa z 9 roku n.e. Jednak znaleziska archeologiczne pozostawiają wiele pytań bez odpowiedzi i nadal brak informacji, co do szczegółów przebiegu bitwy. Wynika to także z faktu, że badany teren przez 2 000 lat był poddawany wielu czynnikom, w tym grabieżom. Nie można więc uzyskać pełnego i jasnego obrazu bitwy.
Najnowsze odkrycia na temat bitwy w Lesie Teutoburskim
Badania w Kalkriese nadal trwają, a archeolodzy wciąż znajdują nowe zabytki. Kalkriese jest dziś znany na świecie jako ośrodek badawczy, z którym współpracuje wiele innych instytucji.
Dzięki ostatnim badaniom udało się jeszcze bardziej potwierdzić Kalkriese jako miejsce rozegrania się bitwy z 9 roku n.e. Dzięki nowej metodzie chemicznej udało się potwierdzić, że w tym miejscu walczyły wojska Warusa.
Naukowcy z Deutsches Bergbau-Museum Bochum, Leibniz-Forschungsmuseum für GeoRessourcen i Varusschlacht-Museum wykorzystali nową metodę naukową aby odkryć tzw. odcisk metalurgiczny na legionach rzymskich. W tym celu Annika Diekmann, pracownik naukowy w Bochum, wykorzystała metody analizy chemicznej.
Zidentyfikowała ona ślady XIX Legionu w Kalkriese.
Z kryminalistycznego punktu widzenia sprawca zostałby teraz skazany. Dowody kryminalistyczne dostarczyły kolejnej silnej wskazówki na Kalkriese jako miejsce bitwy Warusa. Osiągnęliśmy dobre wyniki dzięki nowej, innowacyjnej metodzie
– powiedział dyrektor zarządzający, dr Stefan Burmeister.
Ten projekt podkreśla znaczenie Kalkriese jako miejsca badań archeologicznych. (…)Jednak badania są prowadzone nie tylko tutaj, odkrycia naukowe są udostępniane mieszkańcom regionu Osnabrück i daleko poza nim na różne sposoby
– powiedziała administrator dystryktu i przewodnicząca rady nadzorczej, Anna Kebschull.
W kręgach naukowych wciąż istnieją argumenty, które przemawiają przeciwko bitwie Warusa w Kalkriese.
Postrzegamy siebie jako muzeum oparte na badaniach i, z naszego własnego punktu widzenia, jesteśmy zainteresowani stawieniem czoła krytyce naukowej
– powiedział dr Stefan Burmeister.
Bezsporne wydaje się być, że armia rzymska została pokonana w Kalkriese. Nie jest jasne, czy chodzi o XVII, XVIII i XIX legion z bitwy w Lesie Teutoburskim. Badacze biorą również pod uwagę bitwę, która miała miejsce sześć lat później w ramach rzymskich kampanii odwetowych pod wodzą Germanika.
Znaleziska archeologiczne nie mogą być datowane tak dokładnie, na sześć lat, i dlatego nie pozwoliły jeszcze na jednoznaczne stwierdzenie. Pobrano próbki wszystkich rzymskich metali nieżelaznych z Kalkriese i porównano je z metalami nieżelaznymi z innych rzymskich lokalizacji, gdzie na podstawie źródeł historycznych wiadomo, które legiony tam stacjonowały.
Skupiono się głównie na XIX legionie z bitwy Warusa i legionach z kampanii Germanika.
Legion XIX i bitwa Warusa
Analizy pokazały, że XIX legion, który poległ wraz z Warusem i stacjonował w Dangstetten w południowych Niemczech lata wcześniej, wyróżnia się na tle innych legionów, które dopiero później zostały rozmieszczone w Germanii i zaangażowane w kampanie odwetowe Rzymian, Analiz dokonano na podstawie składu pierwiastków śladowych.
Porównując znaleziska z Kalkriese ze znaleziskami z innych miejsc, stwierdzamy, że znaleziska z Dangstetten i Kalkriese wykazują znaczące podobieństwa. Z drugiej strony znaleziska pochodzące ze stanowisk legionów, których legiony nie zginęły w bitwie Warusa, wyraźnie różnią się od znalezisk z Kalkriese, a tym samym wykazują znaczne różnice w stosunku do znalezisk z Kalkriese. Istnieją również podobieństwa do miejsca Haltern. Możemy więc zidentyfikować XIX Legion w Kalkriese
– podsumowali wyniki badacze Diekmann, Prange i Burmeister. Nadal istnieje potrzeba dalszych badań, a uzyskane dane muszą być dalej analizowane.
Dla archeologii analiza za pomocą metalurgicznego odcisku palca specyficznego dla legionu jest ogromną szansą i otwiera zupełnie nowe możliwości
– powiedział dr Stefan Burmeister.
Jako muzeum badawcze Stowarzyszenia Leibniza, korzyścią dla naszej pracy jest możliwość wykazania, że analizy materiałoznawcze mogą wnieść cenny wkład w badania historyczne
– dodał prof. Michael Prange, kierownik działu badań w Deutsches Bergbau-Museum Bochum.
Badania i analizy chemiczne pozwalają wyjść o wiele dalej, niż odpowiedź na pytanie, gdzie rozegrała się bitwa w Lesie Teutoburskim (dokładnie). Dzięki interdyscyplinarnym badaniom i współpracy różnych instytucji, badacze są w stanie analizować również badania nad samym wojskiem rzymskim.
Projekt „Kalkriese als Ort der Varusschlacht? – trwająca kontrowersja” została sfinansowana przez Fundację Volkswagena. W Muzeum Kalkriese można uzyskać szczegółowe informacje na temat badań prowadzonych od lat 80.
Źródła: PWN, kalkriese-varusschlacht.de
Do przeczytania:
- Ort der Varusschlacht, Regensburg 1994.
- Reallexikon der Germanischen Altertumskunde von Johannes Hoops, Hrsg. R. Müller, Berlin–New York 2000.
- Rochala P., Las Teutoburski 9 rok n.e., Warszawa 2007.
- Tacyt, Agrykola; Dzieje; Gremania; Roczniki, [w:] Dzieła, t.1 i 2, przeł. S. Hammer, Warszawa 1957.
- Żygulski Z. Jr, Broń starożytna, Warszawa 1998.
