Henryk III Salicki

4 czerwca 1039 Henryk III Salicki został królem Niemiec

Tego dnia 1039 Henryk III Salicki został królem Niemiec

Henryk III Salicki był królem Niemiec, Włoch i Burgundii, a ponadto cesarzem rzymskim w XI wieku. W Polsce jest głównie znany z pomocy militarnej, jakiej udzielił Kazimierzowi I po najeździe księcia czeskiego na ziemie Polskie.


W skrócie:

  • Henryk III był synem Konrada II, który założył dynastię salicką, panującą w królestwie Niemiec do 1125 roku.
  • W 1028 roku mianowano go królem Niemiec, gdzie panował razem ze swoim ojcem, który też był królem. W 1039 roku ojciec Henryka III zmarł, w 1046 roku koronowano Henryka III na cesarza.

Zmiana dynastii

Henryk, który był potomkiem Konrada I Rudego i samego Ottona I, urodził się w 1017 roku. Gdy przychodził na świat nikt nie przepuszczał, że zostanie w przyszłości królem Niemiec jako Henryk III. Ale zacznijmy od początku.

Ojciec Henryka, Konrad, w momencie narodzin syna popadł w niełaskę u ostatniego króla Niemiec i cesarza z dynastii ottońskiej, Henryka II. Wkrótce jednak ten zmarł i koronę króla Niemiec i Włoch zdobył Konrad II. Tym samym założył dynastię salicką, która panowała aż do śmierci Henryka V w 1125 roku. W roku 1027 koronował się na cesarza rzymskiego.

Zgodnie z panującą wówczas tradycją, Konrad szukał małżonki dla swojego syna na dworze bizantyńskim, jednak spotkał się z odmową. Dlatego w wieku 18 lat Henryk poślubił córkę Kanuta Wielkiego, Gunhild (Kunegundę) z Danii.

Henryk III Salicki – początki władzy

Pomimo, iż do pełnego przejęcia władzy przez Henryka doszło w 1039 roku, po śmierci ojca, jego działalność zaczęła się dużo wcześniej.

Ojciec zadbał o dobre wykształcenie syna, wysyłając go do biskupa w Augsburgu. Tam też, w wieku 11 lat, Henryk został przez Konrada II wyznaczony na następcę. Stało się to, gdy w 1026 roku Konrad II czynił przygotowania do wyprawy zbrojnej na Włochy, której następstwem była koronacja na cesarza rzymskiego.

W roku 1027 roku Konrad wrócił z wyprawy włoskiej i mianował Henryka księciem Bawarii (po śmierci lokalnego księcia Henryka V). Jako tamtejszy władca przyjął imię Henryk VI.

Rok później w Akwizgranie doszło do niezwykłego zdarzenia.

Oto, z inicjatywy króla Niemiec, Henryk został mianowany królem Niemiec jako Henryk III, co doprowadziło do tego, że było naraz dwóch królów, ojciec i syn. Tym ruchem Konrad II zamierzał doprowadzić do pokojowego przejęcia władzy przez syna po swojej śmierci.

W roku 1032 zmarł król Burgundii Rudolf III, nie pozostawiając potomka, który mógłby przejąć po nim władzę. Po dwóch latach walk z rywalem o tron w Burgundii Odonem II Konrad koronował się na króla Burgundii, włączając tę krainę do ziem cesarstwa, a możni złożyli hołd jemu, jak i samemu Henrykowi III. Ten ostatni w roku 1038 został koronowany na króla Burgundii i księcia Szwabii.

Henryk III Salicki – król Niemiec

W 1039 roku zmarł Konrad II, cesarz rzymski, król Niemiec Włoch i do 1038 roku Burgundii, założyciel dynastii frankońsko-salickiej i ojciec Henryka. Mimo, iż syn był już królem, w Akwizgranie doszło do formalnego intronizowania i złożenia mu hołdu jako królowi.

Stało się tak, jak chciał Konrad II: władza została przejęta przez jego syna pokojowo i bez żadnych trudności, co jest jedynym rzadkim przypadkiem w historii ottońskiej i salickiej dynastii.

Henryk nie tylko przejął władzę w nadzwyczaj pokojowy sposób, ale również na nad wyraz korzystnych warunkach, które stworzył poprzednik. Pod jego bezpośrednim panowaniem znalazły się nie tylko księstwa niemieckie Bawaria i Szwabia, ale także Frankonia i Karyntia. W momencie przejęcia władzy przez króla dynastia salicka była u szczytu swojej potęgi.

Trudności wewnętrzne  

Jednak centralistyczne dążenia Henryka prowadziły do coraz silniejszych konfliktów wewnątrz państwa i wzmacniały antykrólewskie ruchy, którym przewodniczyli książęta niemieccy. Jeden z takich sporów, pomiędzy Henrykiem a księciem Lotaryngii Gotfrydem, przerodził się w otwartą wojnę domową i mimo przegranej buntownika, ten nie rezygnował z dążenia do władzy nad całą Lotaryngią.

W tym celu sprzymierzył się z wrogo do króla nastawionymi margrabiami toskańskimi i wasalem korony francuskiej. Gdy Henryk dostrzegł niebezpieczeństwo tego sojuszu, uwięził żonę i córkę Gotfryda, co jednak nie zmieniło stosunków z włoskimi panami jak i samym Gotfrydem. Pokój między nimi został zawarty dopiero w 1055 roku.

Na tym jednak nie kończyły się problemy Henryka. Sprzeciw swój zgłaszała saksońska dynastia książęca Billungów, niezadowolona z prowadzonej przez Henryka protekcyjnej polityki wobec lokalnego kościoła. Jednak wykrycie spisku przeciw królowi i ukaranie spiskowców nie poprawiło możliwości panowania Henryka w tej części królestwa.

Też książę Konrad, któremu w 1042 roku Henryk darował Bawarię, zbuntował się w 1055 roku przeciw królowi, a bunt zakończyć zdołała dopiero nagła śmierć samego Konrada.

Henryk III i Kościół  

Niedługo po przejęciu władzy jako król Niemiec, Włoch i Burgundii, Henryk III chciał sięgnąć po koronę cesarską. Nie było to jednak takie łatwe. Sytuacja papiestwa była trudna i skomplikowana. Instytucja ta utraciła autorytet kościelny i polityczny. Na ratunek jej wyprawił się król Niemiec.

Swoją interwencją doprowadził do usunięcia trzech papieży i powołania na tron piotrowy biskupa Bambergu Suidgera. Pierwszym posunięciem nowego papieża, Klemensa II, była koronacja Henryka na cesarza w 1046 roku.

Następnie ten ostatni odnowił swoje prawo do decydującego głosu przy wyborze nowych papieży, z którego później korzystał, mianując po śmierci Klemensa II (1046) na jego następców m.in. Leona IX (w roku 1049) i Wiktora II (w roku 1055). Tym czynem Henryk zdołał podporządkować sobie papiestwo, jak i kościół, przeprowadzając reformy kościelne, co okazało się być jego największym sukcesem politycznym.

Leon IX nie pozostał jednak całkowicie posłuszny królowi i podjął próbę ekspansji na południe, gdzie znajdowali się Normanowie. Jednak jego wyprawa zakończyła się klęską i wielomiesięcznym uwięzieniem papieża, i tym samym umożliwił Normanom dalsze podboje na południu Włoch.

Polityka wschodnia

W 1038 roku książę czeski Brzetysław I najechał Polskę, korzystając z konfliktów, buntów i bezkrólewia. Zrabował kraj i zajął Śląsk oraz Małopolskę. Sam Brzetysław planował uniezależnić się politycznie i kościelnie od władzy cesarstwa i Henryka III.

Kazimierz I, który wtedy przebywał na terenie Węgier, w 1038 roku udał się do Niemiec, gdzie w kolejnym roku złożył hołd lenny Henrykowi. Ten udzielił mu pomocy militarnej i umożliwił tym samym powrót na teren ojczyzny. By nie pozwolić Brzetysławowi na zbytnie wzmocnienie się, w 1040 roku wyruszył na wyprawę przeciw niemu.

Po klęsce i ponownej wyprawie w 1041 roku, zmusił Brzetysława do podporządkowania się. W tym samym roku Brzetysław w układzie w Ratyzbonie zrzekł się zagrabionych ziem, prócz Śląska, i złożył hołd lenny.

Henryk III miał też konflikty z Węgrami, znajdującymi się przez krótki czas w obrębie wpływów cesarstwa. Bo obaleniu władcy węgierskiego Piotra Orseolo, władzę przejął Samuel Aba, który ponowił wyprawy wojskowe na zachód. W 1044 Henryk pokonał go i ponownie przywrócił na tron Piotra, który złożył mu hołd. Ta sytuacja nie trwała jednak zbyt długo. Wkrótce Węgry znów oderwały się od cesarstwa.

W 1055 doszło także do powstania plemion wieleckich na Załabiu. Wyprawa przeciw nim skończyła się klęską, a główni dowodzący ponieśli w niej śmierć. Dopiero po śmierci Henryka udało się rozbić powstanie w 1057 roku.

W roku 1056 Henryk III zmarł w wieku zaledwie 39  lat w wyniku ciężkiej choroby. Pochowany w Goslar król pozostawił swojemu 6-letniemu synowi Henrykowi, pod opieką papieża, nagromadzone trudności i konflikty, a sytuacja polityczna wewnętrzna i zagraniczna państwa tylko się pogarszała.

Comments are closed.