Karta nr 87/2016
Najnowszy numer czasopisma zdominowała problematyka ziemiaństwa, a ściślej rzecz ujmując, jego „przemijania”. W jego meandry, Czytelnika, wprowadza narracja wspomnieniowa w postaci wybranych fragmentów pamiętników. Ich cezura obejmuje czas od schyłku I wojny światowej do początków budowy Polski Ludowej. Na zaprezentowanych przykładach widzimy obraz znikającej, w otchłań zapomnienia, grupy społecznej odgrywającej, jeszcze na przełomie XIX i XX wieku, ważną rolę w kształtowaniu postaw i zachowań pozostałej części polskiego społeczeństwa.
Niemniej ciekawe są pozostałe teksty, które znalazły się w numerze. O roli teozofów w okresie międzywojennym pisze Daniel Bargiełowski. Możemy przeczytać obszerny fragment wspomnień Heinza Hegera, który jako homoseksualista został aresztowany i wywieziony do obozu koncentracyjnego. Pełną wersję książkową także wydała Karta. Z kolei dzięki wspomnieniom Tadeusza Wegenera, mamy okazję odświeżyć nasze spojrzenie na los polskich żołnierzy z kampanii 1939 roku, którzy po zakończeniu działań wojennych znaleźli się w niemieckiej niewoli. Czas powojenny przybliżają trzy teksty. Pierwszy – to wybór fragmentów wspomnień osób, które pojawiły się po zakończeniu działań wojennych, w Węgorzewie i tam próbowały wieść normalne, jak na tamte warunku i możliwości, życie. Większość prezentowanych tekstów pochodzi z zasobu Muzeum Kultury Ludowej w Węgorzewie. Z kolei, ucieczka z Polski w 1949 roku, perypetie z tym związane i pierwszy okres współpracy z Radiem „Wolna Europa” stanowi kanwę fragmentu opowieści autobiograficznej Marka Walickiego. Dla mnie, osobiście, to chyba najciekawszy materiał tego numeru czasopisma. Wątek historyczny wieńczy zapis korespondencji między Tadeuszem Walendowskim a Głównym Urzędem Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk w sprawie możliwości wydania czasopisma „Teatr Uliczny i Domowy”, ukazujący realia funkcjonowania systemu komunistycznego w połowie lat siedemdziesiątych. Ostatni tekst to artykuł Andrzeja Sannikau – niezależnego kandydata w wyborach prezydenckich na Białorusi w 2010 roku poświęcony istocie dyktatury Aleksandra Łukaszenki.
Oprócz przedstawionych powyżej artykułów, w numerze znalazły się jeszcze fragmenty dyskusji na temat udziału Polaków w mordowaniu obywateli polskich pochodzenia żydowskiego na Podlasiu; pojawiła się nowa, i jak deklaruje redakcja, stała rubryka – „Małe ojczyzny”, gdzie prezentowane będą inicjatywy, współpracujących z ośrodkiem Karta, lokalnych partnerów; informacja o działalności Muzeum Kultury Ludowej w Węgorzewie, a także o wystawie w Domu Spotkań z Historią poświęconą warszawiakom z lat 1945-1955. Całość publikacji wieńczą informacje o nabytkach archiwum ośrodka Karta, a także nowościach wydawniczych.
Reasumując – to bardzo ciekawy, by nie napisać „wciągający”, numer czasopisma. Z zaciekawieniem przeczytałem całość, głębszą mą uwagę przykuły teksty Daniela Bargiełowskiego i wspomnienia Marka Walickiego. Część, spośród prezentowanych materiałów, została już wydana drukiem, co jest istotne w przypadku, gdybyśmy zechcieli kontynuować lekturę tych, jakże frapujących i interesujących, wspomnień.
Ocena recenzenta: 6/6
Tomasz Gajownik
