Kazanłyk – krótka historia, zwiedzanie, informacje turystyczne
Za majestatycznymi zboczami środkowego odcinka Starej Płaniny znajduje się pewne miejsce, które na początku lata wabi paletą barw i zapachów. Woń lawendy miesza się z aromatem kwitnących róż, a trackie grobowce odcinają się na tle błękitu nieba. Miejsce to lokalizuje się w Bułgarii i jest nazywane Doliną Róż. To właśnie tutaj, dookoła miasta Kazanłyk rosną róże damasceńskie, z których wytwarza się najwyższej jakości olejek różany.
Spis treści
- Kazanłyk – krótka historia miasta
- Muzeum Róży
- Muzeum Historyczne Iskra
- Tracki grobowiec
- Kazanłyk – informacje turystyczne
Kazanłyk – krótka historia miasta
Miasto powstało w czasach panowania tureckiego na ziemiach bułgarskich. Istnieją dwie teorie tłumaczące pochodzenie jego nazwy. Pierwsza z nich nazwę Kazanłyk wywodzi od tureckiego wyrażenia „akçe kızanlar”, oznaczającego „białe dziewczęta”. Właśnie to miał powiedzieć sułtan Murad I, wjeżdżając do miasta, na widok witających go dziewcząt o jasnej karnacji.
Druga teoria mówi, że to od tureckiego słowa „kazan” („kocioł”) Kazanłyk otrzymał swoją nazwę, gdyż w przeszłości słynął jako miejsce produkcji kotłów.
Kazanłyk dzisiaj jest liczącym się ośrodkiem przemysłowym, w którym produkuje się m.in. maszyny hutnicze, hydrauliczne oraz dywany. Swoją sławę zawdzięcza jednak produkcji olejku różanego, który ze względu na swoje właściwości i cenę, nazywany jest „płynnym złotem Bułgarii”.
Muzeum Róży
Wizytę w Kazanłyku warto zacząć od Muzeum Róży, które założone zostało w budynku dawnego Instytutu Róży. Jest to jedyne na świecie muzeum poświęcone roślinie olejopochodnej, jaką jest róża damasceńska.
Obiekt gromadzi ponad 15 000 eksponatów, które przybliżają dzieje wyrobu olejku różanego oraz historię uprawy róży damasceńskiej w regionie. Na ekspozycji dowiemy się, kiedy kwiat ten pojawił się na terenie Bułgarii i dlaczego upodobał sobie akurat zakątek w cieniu Starej Płaniny.
Ponadto w muzeum zobaczymy m.in.: narzędzia do uprawy krzewów w przeszłości, miedziane destylatory służące do pozyskiwania olejku metodą destylacji, naczynia do jego przechowywania i transportu, a nawet wycinek laboratorium, w którym sprawdzano autentyczność olejku na przestrzeni lat.
Na końcu wystawy wyświetlany jest film prezentujący w pięknych kadrach przebieg tzw. Festiwalu Róży, który odbywa się co roku w Kazanłyku w pierwszy weekend czerwca. W muzealnym sklepiku można zakupić oryginalny olejek różany opatrzony certyfikatem i kosmetyki. Wybór jest ogromny!
Muzeum Historyczne Iskra
Zlokalizowane jest w dawnym domu kultury i stanowi prawdziwą gratkę dla miłośników historii i archeologii. W tradycyjny sposób przedstawia starsze i nieco nowsze dzieje Kazanłyku i regionu.
Muzeum jest podzielone na kilka działów. W pierwszym z nich zobaczymy zabytki pochodzące z neolitu, czyli młodszej epoki kamienia, w której człowiek nauczył się hodować bydło i uprawiać ziemię. W gablotach znajdziemy m.in. ceramikę i jedne z najstarszych narzędzi rolniczych wykorzystywanych na tych terenach.
Dział epoki brązu w całości poświęcony jest Trakom, którzy zamieszkiwali dzisiejsze ziemie Bułgarii. Przed wejściem na tę część ekspozycji warto zapoznać się z mapą ukazującą całą Dolinę Róż z uwzględnieniem trackich mogił, grobowców i miasta Seutopolis, które dzisiaj jest przykryte wodami sztucznego jeziora o nazwie Koprinka.
W kilku następnych salach zobaczymy m.in. makietę zatopionej osady oraz trackie zabytki pozyskane zarówno z Seutopolis, jak i z grobowców. W oddzielnym pomieszczeniu znajduje się wyposażenie grobowca Goliama Kosmatka należące do króla Odrysów, Seutesa III (IV w. p.n.e.).
Grobowiec został odkryty w 2004 roku przez bułgarskiego archeologa Georgiego Kitova i wzbudził ogromną sensację ze względu na fakt, iż okazał się być nieograbionym grobowcem królewskim. Wśród przedmiotów znalazł się m.in. paradny, złoty wieniec imitujący gałązki dębu, naczynia z metali szlachetnych i elementy uzbrojenia.
W I w. p.n.e. Tracja została podbita przez Cesarstwo Rzymskie. Najważniejszym ośrodkiem administracyjnym tego regionu była Augusta Trajana, czyli współczesna Stara Zagora, oddalona od Kazanłyku o 35 km.
Uważa się, że w dolinie istniały wówczas osady powstałe na jej obrzeżach (z j. ang. „satellite villages”). Z omawianego okresu zachowały się m.in.: naczynia ceramiczne, lampki oliwne oraz specjalne skrobaczki do ciała (łac. strigillum), którymi zeskrobywano martwy naskórek z naoliwionego ciała.
W muzeum znajduje się również zbiór zabytków ze średniowiecza ilustrujący kulturę materialną i duchową ludności zamieszkującej ten region w czasach od XI do XIV wieku. W XIV wieku Bułgaria została zdobyta przez Turków osmańskich i pozostała w niewoli do początków XX wieku.
W poł. XVIII wieku Paisjusz Chilendarski spisał ku pokrzepieniu serc pierwszą historię Bułgarii, opisując ważne wydarzenia z przeszłości ojczyzny i przywołując postacie, które odegrały w niej znaczącą rolę.
Tym samym rozpoczęło się tzw. Bułgarskie Odrodzenie Narodowe, podczas którego Bułgarzy odbudowują klasztory, ozdabiają cerkwie, tworzą pierwsze szkoły i teatry. Muzeum historyczne Iskra prezentuje m.in. pierwszy bułgarski elementarz, kałamarze i tablice woskowe wykorzystywane w szkolnictwie w tamtych czasach.
Tracki grobowiec
Unikatowym zabytkiem kultury trackiej epoki hellenistycznej jest kazanłycki grobowiec, który znajduje się na wzgórzu ponad starą częścią współczesnego miasta. Aby dostać się do obiektu, trzeba pokonać wysokie schody.
Grobowiec został odkryty przypadkowo w 1944 roku przez żołnierzy, którzy u podnóża grobowca kopali schron przeciwlotniczy w czasie II wojny światowej.
Jest on usytuowany na osi północ-południe i składa się z następujących pomieszczeń: korytarza, prostokątnego przedsionka i okrągłej komory grobowej. Budowlę wydatowano na IV- III wiek p.n.e., czyli na czasy, kiedy Trakowie byli już mocno poddani wpływom hellenistycznym.
Ujawnia się to w dekoracji grobowca, w której widoczne są motywy zaczerpnięte ze sztuki starożytnej Grecji. W przedsionku przedstawiono sceny walk, które niektórzy interpretują jako jeden z etapów wojny Seutesa z helleńskim satrapą Lizymachem.
Dekorację w komorze grobowej stanowią dwa fryzy. Najszerszy z nich ukazuje długą procesję zmierzającą do siedzącej pary przedstawionej w centrum. I tak mężczyzna został wyobrażony na wąskiej leżance, przed którą stoi zastawiony jedzeniem stół, podczas gdy żona siedzi na krześle.
Mąż w prawej ręce trzyma libacyjną fialę, zaś lewą obejmuje przegub ramienia kobiety. Oboje mają na głowach złote wieńce, świadczące o ich wysokim statusie społecznym. Od prawej strony pochód rozpoczynają kobiety prezentujące żonie trackiego wodza szkatułki i drogie tkaniny. Za nimi podąża młody mężczyzna, prowadzący cztery konie zaprzężone do wozu, w odwrotnym kierunku idą żołnierze z dwoma wierzchowcami.
W dalszej części dekoracji wyobrażono muzyków i mężczyznę, niosącego dzban wraz z kubkiem. Najbliżej siedzącego arystokraty ukazano wysoką kobietę trzymającą w rękach tacę. Kolejny fryz dekoracji przedstawia wyścigi trzech rydwanów, które być może odbyły się ku czci zmarłego, jak sugeruje to Herodot, omawiając trackie obyczaje rytualne.
Grobowiec został obrabowany już w starożytności, jednak rabusiom nie udało się wykraść wszystkiego. Do czasów współczesnych przetrwały m.in.: fragmenty pozłacanego glinianego wieńca, złote paciorki, fragmenty lokalnej i importowanej ceramiki, amfora, kawałki drewna i żelazne gwoździe, będące najprawdopodobniej pozostałościami po marach, oraz szczątki należące do dwóch osób.
Część wyposażenia można oglądać w gablotach przed wejściem do grobowca. W 1974 roku usunięto ziemny kopiec, który pokrywał grobowiec, a on sam został otoczony konstrukcją ochronną, w której utrzymywana jest stała temperatura i wilgotność, aby chronić bezcenne malowidła.
Z tego powodu w jego bliskiej odległości wybudowano wierną kopię, udostępnioną dla odwiedzających. Oryginał otwiera się tylko na specjalne okazje. Grobowiec w Kazanłyku, pomimo swoich małych rozmiarów, pozostaje arcydziełem sztuki trackiej. Dekoracja komory grobowej i jej konstrukcja, sprawiły, że od 1979 roku obiekt znajduje się na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO, będąc jednocześnie pierwszym bułgarskim zabytkiem wpisanym na tę listę.
Kazanłyk – informacje turystyczne
Jeżeli zdecydujemy się odwiedzić trzy przedstawione w artykule muzea, w kasie jednego z nich można zakupić bilet na trzy obiekty w cenie 17 BGN.
Muzea znajdują się w centrum miasta, są położone w stosunkowo bliskiej odległości od siebie, więc bez problemu można do nich dotrzeć na piechotę.
Warto rozszerzyć zwiedzanie miasta o tracką nekropolę, która rozciąga się pomiędzy Kazanłykiem a miejscowością Szipka. Otwartych dla zwiedzających jest pięć następujących grobowców:
- Goliama Kosmatka,
- Ostrusha,
- Helvetia,
- Griffins
- i Shushmanets.
Trzeba jednak wziąć pod uwagę, że Kazanłyk i położony najdalej grobowiec dzieli dystans 13 km, więc trzeba zapewnić sobie transport.
Do Doliny Róż warto się wybrać pod koniec maja lub na początku czerwca, kiedy kwitną róże. Należy pamiętać, że róże kwitną raz do roku i kwitnienie jest uzależnione od warunków pogodowych, więc może to nastąpić wcześniej lub później.
Fot. Fresk w trackim grobowcu Kazanłyka z IV wieku p.n.e., wpisanym na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO
