Ksiądz Mikołaj Szerocki, duchowny, społecznik i kapelan, przez niemal dwie dekady mieszkał w wielokulturowym społeczeństwie Włodzimierza na Wołyniu. Jego życiorys ukazuje nie tylko jego duszpasterską rolę, ale także zaangażowanie społeczne, które jednoczyło Polaków i Ukraińców. Był świadkiem wielu ważnych wydarzeń historycznych, w tym obu wojen światowych oraz zmian politycznych na Wołyniu.
Młodość i edukacja
Mikołaj Szerocki urodził się 15 listopada 1894 roku i pochodził z ukraińskiej rodziny o tradycjach duchownych. Wspominał, że przez dwieście lat jego przodkowie pełnili służbę w cerkwi.
Przed I wojną światową studiował na Kijowskiej Akademii Duchownej. Jego naukę przerwał pobór do wojska, po czym wyruszył na front z 24. Syberyjskim Pułkiem.
Hospitalizowano go dwukrotnie, m.in. po ataku gazem musztardowym (iperytem siarkowym). Rosyjska wojna zakończyła się w lutym 1918 roku. W tym czasie Szerocki znajdował się na froncie austriackim. Po zwolnieniu ze służby wojskowej powrócił na uniwersytet.
Duchowieństwo
Swoje miejsce na ziemi znalazł we Włodzimierzu Wołyńskim, gdzie początkowo pracował jako nauczyciel, a później podjął służbę duchowną. W lipcu 1928 roku został katechetą w miejscowej szkole powszechnej.
Był wikariuszem we Włodzimierskim Soborze. Przez co najmniej dziesięć lat pełnił funkcję proboszcza w Cerkwi świętego Mikołaja. Od 1934 roku służył jako kapelan rezerwistów w stopniu kapitana rezerwy. W 1937 roku został kapelanem wojskowym.
Mikołaj Szerocki – społecznik
Aktywnie działał również na polu społecznym. W 1933 roku dołączył do zarządu Spółdzielni Rejonowej Gospodarczo-Spożywczej, gdzie pełnił funkcję wiceprezesa. Spółdzielnia posiadała udziały we Włodzimierzu na Wołyniu i wynajęła lokal na sklep miejski, a następnie zorganizowała sklepy wiejskie w obszarze obejmującym dwadzieścia pięć kilometrów wokół miasta.
Mikołaj Szerocki był także członkiem Towarzystwa imienia Metropolity Piotra Mohyły, założonego w 1931 roku w Łucku. Celem tego towarzystwa było szerzenie idei religijnych i oświatowych, opierając się na prawie kanonicznym dawnej Ukraińskiej Cerkwi.
Szerocki stał się jednym z pionierów ukrainizacji cerkwi na Włodzimierszczyźnie. W 1935 roku wspólnie z Towarzystwem zorganizował „Uroczystości ku czci wojewody Kisiela we Włodzimierzu”.
Pomimo, że obchody odbyły się w dniu powszednim, zgromadziły ponad osiemset osób różnych narodowości i wyznań. Jeden z uczestników zauważył, że jest to najskuteczniejszy sposób zacieśnienia stosunków między społecznościami polskimi i ukraińskimi.
Mikołaj Szerocki – patriota i kapelan
Ksiądz Szerocki wyrażał przekonanie, że wielu Ukraińców zamieszkujących na Wołyniu jest prawdziwymi polskimi patriotami. W okresie, gdy podziały narodowe i wyznaniowe były wyraźnie zaznaczone, duchowny starał się niwelować podziały między różnymi grupami społecznymi.
W 1930 roku ksiądz Mikołaj Szerocki był jednym z członków Wołyńskiego Zjednoczonego Komitetu Wyborczego, który zachęcał obywateli Wołynia do poparcia idei marszałka Józefa Piłsudskiego podczas wyborów.
Komitet apelował o zjednoczenie wszystkich mieszkańców Wołynia, niezależnie od narodowości i wyznania. Jego członkowie wierzyli, że tylko wspólnie można skutecznie działać na rzecz państwa i spełniać obowiązki wobec niego.
Listy Zjednoczonego Społeczeństwa Wołyńskiego do Sejmu i Senatu obejmowały przedstawicieli różnych wyznań, narodowości, klas społecznych, zarówno kobiety, jak i mężczyzn.
Działalność wojskowa
W 1937 roku ksiądz Mikołaj Szerocki uczestniczył w Konferencji Ukraińskich Działaczy Społecznych w Łucku, gdzie był jedynym przedstawicielem z Włodzimierza. Wspólnie z innymi społecznikami przedstawił wojewodzie wołyńskiemu Henrykowi Józewskiemu kwestie związane z życiem kulturalnym i społecznym mniejszości ukraińskiej na Wołyniu.
Za swoje zasługi na polu społecznym, 11 listopada 1934 roku, w Dzień Niepodległości Polski, ksiądz Mikołaj Szerocki został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi przez prezydenta Ignacego Mościckiego. W 1938 roku, już jako kapelan, zamiast składania życzeń, przekazał dziesięć złotych na rzecz Funduszu Obrony Narodowej oraz dodatkowe pięć złotych na wsparcie osób bezrobotnych.
W lutym 1939 roku ksiądz Mikołaj Szerocki wygłosił kazanie w Soborze Prawosławnym w dniu imienin prezydenta Polski – Ignacego Mościckiego. Zaznaczono, że nabożeństwo i kazanie odbyło się w języku polskim .
Początek końca
W 1936 roku księdza Mikołaja Szerockiego przeniesiono z włodzimierskiej parafii do parafii Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny w Hrubieszowie. Był również dziekanem. Wraz z tragicznym dla prawosławia 1938 rokiem zaczął się również nie łatwy czas dla księdza Szerockiego.
W 1939 roku w maju został zwolniony ze szkoły Mechanicznej w Hrubieszowie, gdzie nauczał religii. Zachował się list duchownego, w którym próbuje zrozumieć decyzję władz. Opisuje swoje dotychczasowe życie oraz swoje oddanie Ojczyźnie.
Pomimo że był Ukraińcem, był polskim patriotą i tego patriotyzmu uczył innych. Wszystko co miał, przekazywał na zbiórki dla potrzebujących oraz na wojsko. Należał między innymi do Czerwonego Białego Krzyża oraz do innych organizacji.
Tuż przed wybuchem II wojny światowej zachęcał parafian do pomocy w kopaniu rowów przeciwlotniczych. Kiedy wybuchł konflikt, przenoszono go z parafii na parafię, obejmował coraz to inne funkcje.
W czasie wojny służył w cerkwi świętego Mikołaja w Teratynie (dekanat Hrubieszowski). Kolejno przeniesiono go do Terebinia. W 1943 roku powrócił do Hrubieszowa. Rok później został dziekanem dekanatu Grabowiec oraz proboszczem w Werbkowicach.
Ostatecznie wrócił do Hrubieszowa. Po zakończeniu II wojny światowej został kapelanem dla osób przesiedlonych w Bawarii.
Po wojnie. Wyjazd do USA
W 1949 roku ksiądz Mikołaj Szerocki przybył do USA i pełnił posługę duszpasterską na wielu parafiach, w tym trzy lata w Santa Rosa i cztery lata w San Diego. Ostatecznie, w 1957 roku, osiedlił się w Portland, gdzie został proboszczem cerkwi św. Mikołaja.
Jednakże niskie zarobki zmusiły duchownego do podjęcia dodatkowej pracy w Fabryce Plastiku. Oprócz pełnienia obowiązków kapłańskich, Szerocki angażował się również w prace remontowe lokalnej cerkwi.
Podczas jego kadencji zakupiono nowe ikony, wykonano sufit z blachy, odmalowano wnętrza oraz położono nową podłogę. Ksiądz Szerocki był również wsparciem dla prawosławnych emigrantów z Polski, Bułgarii i Serbii.
Zmarł 7 stycznia 1963 roku w Portland, pozostawiając po sobie dziedzictwo kapłana i społecznika. Wdowa po nim, Matuszka Elena mieszkała w skromnym domku obok cerkwi świętego Mikołaja w Portland do śmierci w 1985 roku .
Źródła:
- Dziennik „Oregonian” ze 5 stycznia 1961 roku, s. 22.
- Wołyński Dziennik Wojewódzki, Poz. 181, 182, s.259.
- „Wołyń : tygodnik społeczny, polityczny i gospodarczy. R. 1, 1933”, nr. 31, s. 10 (z 30 lipca 1933 roku).
- Wołyń: tygodnik społeczny, polityczny i gospodarczy. R. 3, 1935, no 48 (152), s.3. (z 24 listopada 1935 roku).
- Przegląd Wołyński : Łuck, Równe, Kowel, Włodzimierz, Krzemieniec, Dubno, Ostróg, Korzec R. 7, nr 42 (19 października 1930), s. 3.
- Wołyń: tygodnik społeczny, polityczny i gospodarczy. R. 5, 1937, nr 14, s.1.
- „Świat Zasłużonych. Czasopismo poświęcone kronice pracy i zasług społecznych”, nr 2, rok 1934, s. 14.
- Polska Zbrojna ; pismo codzienne R.17 [i.e.18], nr 14 (14 stycznia 1938), s. 6.
- „Przegląd Prawosławny”, kwiecień 1939, s. 28.
- „Sprawy dotyczące stosunku Towarzystwa do prawosławnych”, sygn. 35/639/0/7/1246, Archiwum Państwowe w Lublinie.
- „Hierarchia, kler i pracownicy kościoła prawosławnego w XIX – XXI wieku w granicach II Rzeczpospolitej i Polski powojennej”, hasło: „Mikołaj Szerocki”, Mikołaj Szyrocki”.
- Cole B., „Russian Or Russian Oregon: a hist egon: a history of the Russian Or y of the Russian Orthodox Church and settlement in Oregon, 1882-1976”.
- Dziennik „Oregonian” ze 5 stycznia 1961 roku, s. 22.
Fot. 5. Ksiądz Mikołaj Szerocki udziela ślubu emigrantom – państwu Bilewiczom, 1951
[1] Wykaz kapelanów, służących czynnie lub w rezerwie w WP w okresie pokojowym w latach 1923-1939 (P-T), archiwum-ordynariat.wp.mil.pl [dostęp 25.10.2024].
Magdalena Kołcon
