Po drugiej wojnie światowej granice państwa polskiego uległy znaczącej zmianie. Straty terytorialne na wschodzie miały być zrekompensowane przyłączeniem Ziem Północnych i Zachodnich. Jednak przez wiele lat zamieszkiwane były one głównie przez ludność niemieckojęzyczną, co doprowadziło do sytuacji, w której w 1945 roku znajdowało się tam stosunkowo niewielu Polaków. Dlatego też stosowne jest prześledzenie kwestii kształtowania się społeczności polskiej na wspomnianym obszarze i próba ukazania, jakie grupy etniczne ją tworzyły.
Rok 1945 przyniósł upragniony koniec drugiej wojny światowej. Podczas konferencji tzw. Wielkiej Trójki, które odbyły się kolejno w Teheranie w 1943 roku oraz Jałcie i Poczdamie w 1945 roku, omawiano kilka razy sprawę granic przyszłej Polski. I tak na pierwszym spotkaniu postanowiono jedynie, że granica między Polską a ZSRR będzie przebiegać wzdłuż linii Curzona wraz z włączeniem do naszego kraju Prus Wschodnich oraz ziemi opolskiej. W Jałcie na Krymie zatwierdzono przebieg granicy Polska-ZSRR wzdłuż linii Curzona, Rzeczpospolita utraciła Kresy Wschodnie z Lwowem. Natomiast w Poczdamie ustalono granicę zachodnią Polski na Odrze i Nysie Łużyckiej oraz zdecydowano o przesiedleniu mniejszości niemieckiej z terenów naszego państwa, Czechosłowacji i Węgier na obszar nowych Niemiec.
Geneza terminu Pomorze Zachodnie
Fot. Wikimedia Commons
Przechodząc do próby opisania problemu kształtowania się polskiej społeczności na Pomorzu Zachodnim po 1945 roku, warto zastanowić się skąd wziął się w ogóle termin „Pomorze Zachodnie”. Użyto go po raz pierwszy po zbrojnej aneksji Zaolzia, którą przeprowadziło polskie wojsko w roku 1938. Oficjalnie nazwa ta wystąpiła w Dekrecie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 października 1938 „o zjednoczeniu Odzyskanych Ziem Śląska Cieszyńskiego z Rzecząpospolitą Polską”[1]. Powojenne określenie Ziemie Odzyskane, podobnie jak hasło o powrocie ziem północnych i zachodnich do macierzy, nawiązywało do polskiej przeszłości tych obszarów, wywodząc z niej legitymację państwa polskiego do posiadania tych terenów. Choć sama nazwa została spopularyzowana dopiero przez propagandę PRL, propozycje odzyskania tych ziem postulowano wcześniej.
Ludność Pomorza Zachodniego
Polska ludność nie miała na Pomorzu Zachodnim zbyt okazałej reprezentacji. W roku 1945, kiedy to dokonywano oceny stanu liczebnego Polaków na ziemiach wcielonych do naszego kraju, uważano, iż było jej około 1,1–1,2 mln. Warto dodać, że jest tu mowa, jak pisze Hieronim Rybicki, o grupie ludzi, która zachowała „cechy etnicznie polskie”, ale mogła mieć problemy z zachowaniem świadomości narodowej[2]. Szacuje się, że na samym Pomorzu żył jedynie niewielki odsetek z przywołanej powyżej liczby Polaków, w przybliżeniu 150 tys. osób[3]. W województwie szczecińskim polska ludność zamieszkiwała głównie rejony zachodnie, na dawnym pograniczu niemiecko- polskim. I tak np. w powiecie złotowskim było ich około 10 tys., bytowskim – 4,5 tys., a w mieście Słupsk i powiecie słupskim – 1,2 tys. W innych powiatach liczba nie przekraczała 500 osób.
W tym miejscu wypada zastanowić się, jakie grupy etniczne tworzyły omawianą społeczność. I tak wyodrębnić możemy Krajniaków, którzy głównie zamieszkiwali powiat złotowski, stanowiący część większej społeczności ulokowanej w województwie bydgoskim i pilskim. Nie można także pominąć Kaszubów zamieszkujących województwa: gdańskie i bydgoskie.
