Trzy dni, kilkanaście ciekawych wydarzeń, piękna pogoda i dobra zabawa dla turystów i mieszkańców. Tak, najkrócej można opisać Juromanię – Święto Szlaku Orlich Gniazd na Ziemi Olkuskiej, jakie w miniony weekend odbywało się w Olkuszu i pod zamkiem Rabsztyn.
Cykl imprez w ramach Juromani rozpoczęła sesja popularnonaukowa „Renowacja, czy rekonstrukcja – prace konserwatorskie prowadzone na zamku Rabsztyn” w MOK Centrum Kultury. Sesja odbywała się w ramach projektu „Zagospodarowanie ruin zamku w Rabsztynie w Gminie Olkusz – stworzenie nowego produktu turystycznego”. Uczestników i prelegentów powitał Roman Piaśnik, burmistrz Miasta i Gminy Olkusz, który podkreślił znaczenie prac prowadzonych na zamku i uroczyście rozpoczął Juromanię. – Zamek w Rabsztynie jest prawdziwą perłą Szlaku Orlich Gniazd. Co roku przyciąga turystów, a organizowane na zamku imprezy cieszą się rosnącym zainteresowaniem. Dziś jest zamknięty, ponieważ w jego obrębie trwają prace, które pozwolą nam udostępnić całkowicie nowy produkt turystyczny, a rabsztyńska warownia znacznie zyska na atrakcyjności – przypomniał Roman Piaśnik, burmistrz Olkusza. Jako pierwszy wystąpił były wieloletni Małopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków dr Jan Janczykowski, który zaprezentował ciekawy referat „Prace rewaloryzacyjne w małopolskich zamkach w kontekście doktryn konserwatorskich”, pokazując przykłady działań konserwatorskich oraz odnosząc je do realizacji w innych krajach europejskich. Następnie prof. dr hab. inż. arch. Andrzej Kadłuczka i dr inż. arch. Dominik Przygodzki wygłosili wykład „Prace projektowe na zamku w Rabsztynie w kontekście europejskich realizacji i doktryn konserwatorskich”. Potem pani Agnieszka Kaczmarczyk, Miejski Konserwator Zabytków w Olkuszu oraz Jacek Sypień zaprezentowali referat pt. Prace konserwatorskie i rekonstrukcyjne prowadzone na zamku Rabsztyn w XX i XXI wieku. Następnie pani Magdalena Gacek, doktorantka na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II wygłosiła wykład „Rzeźba architektoniczna zamku w Rabsztynie. Fundator, atrybucja, rekonstrukcja, program ideowy”. Po niej referat „A pod zamkiem był dwór – historia dworu starościńskiego w Rabsztynie” wygłosił Tomasz Szygulski, pracownik Miejskiego Ośrodka Kultury w Olkuszu, a referat „Na Rabsztyn – zarys historii ruin zamku Rabsztyn, jako destynacji turystycznej w XIX i XX wieku” zaprezentował Jacek Sypień, prezes Stowarzyszenia „Zamek Rabsztyn” w Olkuszu. Na koniec podziękował osobom, które udostępniły fotografie, jakie zostały opublikowane w książce „Na Rabsztyn” oraz zaprezentowane na wystawie planszowej, jaką można oglądać na olkuskim rynku, gdzie jest także prezentowana wystawa o historii dworu starościńskiego w Rabsztynie. Referaty wygłoszone podczas sesji zostaną wydane drukiem. Sesji towarzyszyło stoisko Miasta i Gminy Olkusz, gdzie chętni mogli się zaopatrzyć w bezpłatne materiały promocyjne.
Wieczorem w nastrojowej przestrzeni dziedzińca Centrum Kultury rozpoczął się koncert poezji śpiewanej i piosenki turystycznej. Jako pierwszy wystąpił zespół wokalno-instrumentalny z Ogniska Artystycznego „Żaczek” w Olkuszu. W magiczny, poetycki nastrój wprowadzili uczestników: Aleksandra Ozga (śpiew), Katarzyna Krochmalny (skrzypce), Jonasz Jochemczyk (piano), Mariusz Sławkowski (gitara), Michał Polak (bas), Lucjan Krochmalny (cajon, instrumenty perkusyjne), Nikodem Solecki (instrumenty perkusyjne) i Adam Jochemczyk (piano, gitara, ukulele). Wykonywali piosenki z repertuaru Meli Koteluk, Stanisławy Celińskiej oraz zespołu Raz Dwa Trzy, a na koniec zaśpiewali piosenkę do wiersza olkuskiej poetki Ireny Włodarczyk. Lirycznie, a momentami też zabawnie było podczas występu zespołu „Bractwo Wiecznego Natchnienia”. Lider i założyciel zespołu Ryszard Smaruj nie tylko ciekawie zapowiadał kolejne utwory, ale zachęcał do wspólnego śpiewania i rozgrzewał publiczność, co biorąc pod uwagę temperaturę, bardzo się przydało. Zespół wystąpił w składzie: Martyna Smaruj (śpiew), Ryszard Smaruj (gitara, śpiew), Piotr Wilczyński (gitara basowa), Grzegorz Zagórski (akordeon), Kamil Skicki (skrzypce). Warto dodać, że tego dnia na olkuskim rynku odbyło się „Jurajskie Bajanie Czarnego Rycerza”, czyli cykl zabaw rycerskich dla dzieci i dorosłych promujących Juromanię. Ubrani w zbroje członkowie grupy „Czarny Rycerz” zaprezentowali pokazy walki i uzbrojenia rycerskiego, była też nauka tańców dawnych, a także gry, zabawy i konkursy, a chętni mogli przymierzyć elementy zbroi rycerskiej.
Setki turystów i mieszkańców uczestniczyły w sobotnich wydarzeniach zorganizowanych w ramach „Dnia otwartego muzeów olkuskich”. Chyba największą atrakcją dla najmłodszych były przejażdżki wokół olkuskiego rynku zabytkowym (1942 r.) samochodem strażackim „Jasiek”. Wiele osób skorzystało z możliwości bezpłatnego zwiedzenia Muzeum Pożarnictwa Ziemi Olkuskiej, po którym oprowadzali olkuscy strażacy. Chętni mogli też wsiąść do współczesnego samochodu strażackiego olkuskiej OSP i wziąć udział w konkursach, w których nagrodami były gadżety Juromani. Wiele atrakcyjnych wydarzeń odbywało się w MOK Centrum Kultury. Były one związane tematycznie z kolekcjami muzealnymi. Na dziedzińcu można było wziąć udział w afrykańskich animacjach z warsztatami gry na bębnach, a wewnątrz w warsztatach dla dzieci i dorosłych zatytułowanych „Batikowe tańce masek”. Po południu grupa teatralna Glutaminian Sodu wystawiła spektakl „Król mięsopust”. Przez cały dzień chętni mogli brać udział w grach, krzyżówkach i quizach muzealnych, w których nagrodami były gadżety Juromani. Były też projekcje filmów o zbiorach olkuskich muzeów oraz oprowadzanie kuratorskie. Tego dnia muzea prowadzone przez olkuski MOK, czyli Muzeum Afrykanistyczne, Muzeum Twórczości Władysława Wołkowskiego oraz Kolekcję Minerałów i Skamieniałości można było zwiedzać w cenie biletu ulgowego. Sporo atrakcji czekało także na turystów, którzy zwiedzali bezpłatnie olkuskie Muzeum Regionalne PTTK. Po ciekawych zbiorach, założonego w 1911 roku muzeum oprowadzała Barbara Stanek, prezes olkuskiego PTTK. Dużym zainteresowaniem cieszył się także pokaz broni i uzbrojenia z czasów II wojny światowej prowadzony przez ubranych w dawne mundury członków olkuskiego koła Światowego Związku Żołnierzy AK, którzy prowadzili także konkursy dla dzieci. Po południu odbył się wykład ks. Tadeusza Isakowicza Zaleskiego pt. Kresy wschodnie Rzeczpospolitej podczas II wojny światowej. Tego dnia można było także bezpłatne zwiedzić salę edukacyjną Uniwersytetu prof. Wodniczka i ścieżkę ekologiczną. Tam swoją wiedzą dzielili się pracownicy olkuskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji oraz członkowie stowarzyszenia „Szansa Białej Przemszy”. Warto dodać, że w sobotę odwiedzili Rabsztyn uczestnicy rajdu rowerowego „Między Zamkami” zorganizowanego w ramach Juromani przez stowarzyszenie „Otwarci” z Bydlina. Zgodnie z hasłem rajdu, jego uczestnicy wyruszyli do Rabsztyna spod zamku w Bydlinie. Pod Chatą Kocjana pracownik Punktu Informacji Turystycznej MSiT w Olkuszu przybliżył uczestnikom historię zamku i prace, jakie przy nim są prowadzone oraz zorganizował mini quiz historyczny, gdzie nagrodami były książki „Na Rabsztyn” wydane w ramach Juromanii i pocztówki.
Husaria na koniach, wąsaci szlachcice z szablami odziani w żupany i piękne kontusze, wystawne biesiady i czasami huk armat. W niedzielę, przez jeden dzień życie pod zamkiem Rabsztyn wyglądało tak, jak przed wiekami. A wszystko to za sprawą „Festynu Sarmackiego”, czyli głównej części Święta Szlaku Orlich Gniazd na Ziemi Olkuskiej – Rabsztyn, Olkusz 2019. Oficjalnego rozpoczęcia imprezy dokonał odziany w kontusz Alfred Pyko, regimentarz Podolskiego Regimentu Odprzodowego z Krakowa, któremu towarzyszyli, odziani w koszulki Juromani przedstawiciele organizatorów, czyli Urzędu Miasta i Gminy w Olkuszu, Stowarzyszenia „Zamek Rabsztyn”, Miejskiego Ośrodka Kultury oraz Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji. Po paradzie wojsk biorących udział w imprezie posłanka Lidia Gądek odpaliła lont czarnoprochowej armaty i salwa honorowa ogłosiła wszem i wobec początek festynu. Po prezentacji Podolskiego Regimentu Odprzodowego i Małopolskiej Chorągwi Husarskiej oraz innych grup rekonstrukcyjnych biorących udział w historycznej zabawie przeszło stu uczestników Rodzinnego Rajdu po Olkuskich Szlakach Rowerowych oraz marszu nordic walking przygotowanego przez olkuski MOSiR wyruszyło na wędrówkę, oczywiście Szlakiem Orlich Gniazd. W tym czasie, w szlacheckim obozowisku rozbitym za fosą, przez cały dzień wszyscy chętni mogli podziwiać broń, uzbrojenie, a także piękne stroje rekonstruktorów. Dzieci chętnie brały udział w grach i zabawach, mogły nauczyć się podstaw fechtunku specjalnymi szablami treningowymi, strzelać z łuku, a także grać w kręgle i piec podpłomyki. Na uczestników zabaw czekały zestawy upominków przygotowane przez organizatorów. Z kolei dorośli mogli przymierzać stroje szlacheckie oraz rycerskie, a także wziąć udział w konkursie trzymania miecza. Prawdziwą furorę zrobił pokaz Małopolskiej Chorągwi Husarskiej, której członkowie zaprezentowali gonitwę do pierścienia oraz widowiskowe ścinanie w galopie. Publiczność nagradzała brawami celne cięcia szablą rozpoławiające główki kapusty, czy jabłka. Specjalne brawa zebrał koń „Zosia”, który, jako jedyny postanowił nie skakać przez przeszkody, tylko omijał je zgrabnym łukiem. Chyba najbardziej widowiskowym elementem imprezy była plenerowa sztuka „Walka o tron po śmierci Batorego”, której kulminacyjnym momentem była bitwa oddziału płk. Gabriela Hołubka z najemnikami Maksymiliana Habsburga. Grzmiały armaty, szczękały szable walczących na moście, ale zamek udało się obronić. Finałem była scena koronacji Zygmunta III Wazy, najdłużej panującego króla Polski. Podczas niedzielnej imprezy prawdziwą furorę robiły stoiska. W Mobilnym Punkcie Informacji Turystycznej, czyli stoisku promocyjnym Miasta i Gminy Olkusz można było nie tylko otrzymać bezpłatne ulotki, foldery i mapy, ale także wziąć udział w konkursie o historii Olkusza i zamku Rabsztyn z nagrodami, czyli materiałami promocyjnymi Gminy Olkusz i Juromani. Dla chętnych wybijano także repliki olkuskich trojaków. Były też stoisko Juromani z materiałami informacyjnymi oraz leżakami i pufami, z których chętnie korzystali turyści. Z kolei na stoisku stowarzyszeń „Zamek Rabsztyn” i „Wszyscy dla wszystkich” dzieciaki przez cały dzień malowały duży zamek wykonany z kartonu i ucząc się kaligrafii samodzielnie wypisywały gęsim piórem certyfikaty udziału w festynie. Brały także udział w zajęciach plastycznych oraz mogły przymierzyć zbroję i wziąć do ręki miecz. Z kolei na stoisku edukacyjnym Nadleśnictwa Olkusz można było wziąć udział w konkursach i zabawach przyrodniczych. Wzdłuż traktu prowadzącego do zamku były rozstawione stoiska z pamiątkami. Piękna słoneczna pogoda sprawiła, że wiele osób przyjechało do Rabsztyna z kocami i leżakami, aby zrobić sobie piknik pod zamkiem w ostatni dzień lata.
Organizatorem wydarzenia Święto Szlaku Orlich Gniazd na Ziemi Olkuskiej – Rabsztyn, Olkusz 2019 było Stowarzyszenie „Zamek Rabsztyn”. Projekt realizowany był przy wsparciu finansowym Województwa Małopolskiego i Gminy Olkusz. Współorganizatorami byli Urząd Miasta i Gminy w Olkuszu, Miejski Ośrodek Kultury w Olkuszu oraz Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Olkuszu, a partnerami oddział PTTK w Olkuszu, Stowarzyszenie „Wszyscy dla wszystkich”, Ochotnicza Straż Pożarna w Olkuszu oraz Nadleśnictwo Olkusz i stowarzyszenie „Szansa Białej Przemszy”. Patronat medialny: Gazeta Krakowska, Radio Kraków SA, Przegląd Olkuski, Kurier Olkuski i portal Historykon.pl.
