Pierwsze kroki na drodze do Europy – bilans panowania dynastii Piastów w Polsce

Polska dzielnicowa za czasów Kazimierza Sprawiedliwego (1177-1194)  Zdj. Wikimedia Commons
Polska dzielnicowa za czasów Kazimierza Sprawiedliwego (1177-1194)
Zdj. Wikimedia Commons

Mówiąc o rozbiciu dzielnicowym nie można pominąć pozytywnych zjawisk i procesów, jakie miały wówczas miejsce. Należy do nich bitwa pod Legnicą, która, choć przegrana, jest przykładem współdziałania rycerstwa polskiego, czeskiego i niemieckiego w obliczu najazdu tatarskiego. Bitwa ta świadczy również o czerpaniu wzorców z Europy Zachodniej, w której to nierzadko dochodziło do sprzymierzania się wojsk różnych państw, aby wspólnie walczyć z zagrożeniem.

W XIII wieku nastąpił niespotykany wcześniej na ziemiach polskich rozwój osadnictwa na prawie niemieckim. Powstawały nowe miasta i wsie lub też reorganizowano istniejące już ośrodki. W miastach kwitło rzemiosło i handel, natomiast na wsi upowszechniły się nowe sposoby uprawy roli, znane wcześniej na zachodzie Europy. Jednocześnie książęta dzielnicowi, wzorem władców zachodnich, udzielali licznych immunitetów na rzecz możnych.

Słabość polityczna i trudności w rozwoju gospodarczym były przyczynami dążenia do zjednoczenia ziem polskich. Istniał także szereg innych czynników spajających ziemie polskie. Ludność zdawała sobie sprawę ze wspólnych korzeni, posługiwała się jednym językiem, władzę w poszczególnych dzielnicach sprawowali przedstawiciele jednej dynastii. Niebagatelną rolę odgrywało arcybiskupstwo gnieźnieńskie, któremu podlegały diecezje we wszystkich dzielnicach podzielonego kraju. Czynniki te powodowały, że już od początków XIII wieku podejmowano próby zjednoczenia. Wystarczy wspomnieć chociażby zabiegi Henryków śląskich, które zakończyły się niepowodzeniem z powodu najazdu tatarskiego w 1241 roku. Dopiero Przemysł II zdołał na krótko scalić państwo, nie w sensie terytorialnym, a politycznym. Jego koronacja miała przede wszystkim znaczenie symboliczne, spowodowała wskrzeszenie świadomości współczesnych Królestwa Polskiego, dawała także podstawy prawne i ustrojowe dla późniejszego zjednoczenia.

Orzeł Piastowski na rewersie pieczęci majestatycznej Przemysła II z 1295 roku  Zdj. Wikimedia Commons
Orzeł Piastowski na rewersie pieczęci majestatycznej Przemysła II z 1295 roku
Zdj. Wikimedia Commons

Polska zjednoczona, silna i murowana

Faktycznego zjednoczenia ziem polskich dokonał Władysław Łokietek. Rozpoczął on proces łączenia dzielnic, opanowując Małopolskę, Ziemię Łęczycką i Sieradzką, Kujawy i Pomorze Gdańskie oraz Wielkopolskę. Zdołał również uporać się z tendencjami odśrodkowymi i umacniał swoją władzę wewnątrz państwa. Zwieńczeniem jego działań była koronacja w 1320 roku.

W polityce zagranicznej Łokietek wykorzystywał układy sąsiedzkie. Sojusznikiem Królestwa Polskiego w walce z Krzyżakami była przede wszystkim Litwa, narażona na ich ciągłe najazdy. Z tego powodu Polska zawarła przymierze z Litwą. Oparcie dla władcy stanowiła również przyjaźń z Węgrami, które pozostawały we wrogich stosunkach z Czechami Jana Luksemburczyka – ważnym sprzymierzeńcem Zakonu. Zapewnienie państwu w miarę unormowanej sytuacji politycznej umożliwiło stabilizację wewnętrzną, która sprzyjała kontynuacji dobrej koniunktury gospodarczej dla miast i handlu. Panowanie Władysława Łokietka ostatecznie zakończyło okres rozbicia dzielnicowego w dziejach Polski.

Władysław Łokietek na obrazie Wojciecha Gersona  Zdj. Wikimedia Commons
Władysław Łokietek na obrazie Wojciecha Gersona
Zdj. Wikimedia Commons

Po śmierci Łokietka na tron wstąpił jego syn Kazimierz, któremu już najbliższe pokolenie nadało przydomek Wielki. W momencie objęcia władzy przez Kazimierza Polska znajdowała się w trudnej sytuacji politycznej. Istniało zagrożenie ze strony Krzyżaków i Luksemburczyków, dlatego Kazimierz Wielki zrezygnował z działań zbrojnych i wstąpił na drogę rokowań dyplomatycznych. Jego sposób prowadzenia polityki można uznać za bardzo bliski współczesnemu, gdyż opierał się na pokojowym rozwiązywaniu problemów i dochodzeniu do kompromisu. Dobrym przykładem jest pokój w Kaliszu oraz uzyskanie rezygnacji z pretensji do korony polskiej ze strony władców czeskich. Król dokonał również swoistego zwrotu na wschód w polityce zagranicznej, bazując głównie na układach dynastycznych. Jego zabiegi dyplomatyczne były kontynuowane przez kolejnych władców.

Kazimierz Wielki prowadził roztropną politykę wewnętrzną, wykorzystując wzorce zachodnie. Za jego panowania zaszły istotne zmiany społeczne, wykształciła się monarchia stanowa, na wzór zachodnioeuropejski. Król dążył do centralizacji państwa, czemu służyć miało ujednolicenie prawa (statuty wiślicki i piotrkowski) oraz reformy gospodarcze, zwłaszcza w zakresie handlu i wydobycia surowców mineralnych (sól i rudy metali).

Leave a Comment

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

*