Sieć 100 megastruktur w Kotlinie Panońskiej sprzed 3600 lat odkryta dzięki Google Earth
Dzięki zdjęciom satelitarnym archeolodzy odkryli nieznaną dotąd sieć 100 megastruktur w Kotlinie Panońskiej, które są datowane 3600 lat. Niektóre z nich były ufortyfikowane z pomocą rowów i drewnianych umocnień.
W epoce brązu w Eurazji powstawały sieci handlowe i długo uważano, że Kotlina Panońska była z nich wyłączona, stanowiła jedynie „zaplecze”. Około 20 lat temu znaleziono w tym miejscu kilka masywnych zagród z epoki brązu. Niektóre z nich były otoczone murami i rowami długimi na wiele kilometrów. Znajdywano jednak pojedyncze konstrukcje, których do tej pory nie można było połączyć z resztą sieci.
Teraz, dzięki zdjęciom satelitarnym na obszarze dzisiejszej Rumunii, Węgier i Serbii odkryto nieznanych dotąd 100 stanowisk archeologicznych połączonych ze sobą.
Badania w Kotlinie Panońskiej
W 2015 roku Barry Molloy, archeolog z Uniwersytetu w Dublinie, i inni archeolodzy zwrócili uwagę na zdjęcia satelitarne, aby sprawdzić, czy mogą dostrzec więcej struktur, które zostały pominięte podczas badań naziemnych.
W artykule w PLOS ONE poinformowano o znalezieniu ponad 100 takich struktur. Rozmieszczone blisko siebie, tworzą pas rozciągający się na długości 150 kilometrów wzdłuż rzeki Cisy, głównej arterii północ-południe dzielącej Kotlinę Panońską.
Znaleziska sugerują, że budowle były częścią rozległej sieci osad, które brały udział w kwitnącym, obejmującym cały kontynent handlu brązem, który rozkwitł około 3600 lat temu.
Po raz pierwszy możemy zobaczyć skalę tego zjawiska
– powiedział archeolog z Austriackiego Instytutu Archeologicznego Mario Gavranovic, który nie brał udziału w nowych badaniach.
Zespół badaczy z Serbii, Irlandii, Słowenii i Portugalii znalazł fragmenty ceramiki, kamienie do mielenia ziarna i kości zwierzęce – starożytne artefakty ubite przez dziesięciolecia intensywnej orki. Porównując ceramikę ze znanymi stanowiskami w tym regionie, naukowcy oszacowali, że zagrody datowane są na okres od 1550 do 1200 roku p.n.e.
Badacze twierdzą, że mury i rowy chroniły małe osady, a koncentracja artefaktów i znalezisk domowych sugeruje, że każda zagroda była domem dla wielopokoleniowych rodzin. Nie jest jednak jasne, jak wyglądały te mieszkania – ani czy były zamieszkiwane przez cały rok.
To nowa historia, która zmienia naszą wiedzę o późnej epoce brązu i Bałkanach (…) To niesamowite, że do tej pory pozostawał w ukryciu.
– powiedział Dragan Jovanović, archeolog z Muzeum Miejskiego Vršac.
Nowe spojrzenie
Nie wiadomo jednak, dlaczego mieszkańcy potrzebowali konstrukcji obronnych. Gliniane rydwany i broń z brązu znalezione na cmentarzyskach w pobliżu niektórych zagród sugerują, że mieszkańcy byli zaznajomieni z wojną.
Jednak większość nowo odkrytych zagród znajduje się w odległości zaledwie 5 lub 10 kilometrów od siebie, a każda z nich jest widoczna ze swoich najbliższych sąsiadów. Wszystkie miały podobne style garncarskie i architekturę. Jest mało prawdopodobne, aby ludzie mieszkający tutaj byli wrogami.
Zespół sugeruje, że osady były również powiązane z resztą kontynentu poprzez handel brązem i innymi materiałami, co było częścią kontynentalnego rozkwitu handlu i łączności wywołanego przez nowe techniki metalurgiczne. 1300 rok p.n.e. to także okres rozkwitu takich cywilizacji, jak:
- Mykeńczycy w Grecji,
- Hetyci i Babilończycy na Bliskim Wschodzie
- oraz Egipt w Nowym Państwie.
Świat zmienił się około roku 1600 p.n.e. (…) Widzimy ogromną zmianę w zachowaniu w tym czasie, a to jest zgrabny nowy dowód na to, jak to się działo w tym regionie.
— powiedziała archeolog Miljana, która nie brała udziału w nowych badaniach.
Zamiast gęstych, otoczonych murami miast, które były preferowane w Egipcie, na Bliskim Wschodzie i w Grecji, mieszkańcy Kotliny Panońskiej zostawili sobie dużo swobody: jedna z zagród, wykopana w ciągu ostatnich 20 lat w Rumunii, zawierała ponad 33 kilometry wałów i rowów otaczających obszar ponad 17 kilometrów kwadratowych.
Ci ludzie byli świadomi istnienia cywilizacji miejskich w basenie Morza Śródziemnego, ale nie naśladowali tego stylu życia
— powiedział Molloy. Inni eksperci twierdzą, że pozostaje wiele pytań. Jak dotąd niewiele jest dowodów na istnienie domów lub stałych konstrukcji w obrębie ogrodzeń, chociaż Molloy ma nadzieję, że w przyszłości uda im się znaleźć dowody na ich istnienie.
Możliwe, że pierścienie były sezonowymi miejscami spotkań, ośrodkami ceremonialnymi, a nawet zagrodami dla bydła – lub czymś zupełnie innym.
Ich interpretacja jest nadal na poziomie modelowej, a nie akceptowanej prawdy. Trzymam kciuki, aby więcej badań przyniosło potwierdzenie
– powiedziała archeolog z Uniwersytetu w Belgradzie Marija Ljuština, która nie była zaangażowana w badania.
Jednak około roku 1200 p.n.e. ogrodzenia zostały opuszczone, a badania wykazały, że niektóre z tych miejsc zostały nie tylko opuszczone, ale celowo rozebrane – rowy zasypane, ściany przewrócone. Przyczyna pozostaje tajemnicą, ale według badaczy jest echem podobnych upadków społecznych od Egiptu po północne Niemcy mniej więcej w tym samym czasie.
Badania w tym rejonie nie tylko pokazują, jak wiele możliwości mogą dać archeologom zdjęcia satelitarne, ale także zmienia perspektywę badaczy na ludność epoki brązu w regionie, który do tej pory był uważany za niepołączony z siecią handlową na reszcie kontynentu. Przed naukowcami jeszcze wiele badań i poszukiwań na pytania, których jest coraz więcej.
Źródła:
- Barry Molloy i in., Resilience, innovation and collapse of settlement networks in later Bronze Age Europe: New survey data from the southern Carpathian Basin, PLOS [dostęp: 17.11.2023].
- Andrew Curry, Satellite images bring Serbia’s hidden Bronze Age megastructures to light, science.org [dostęp: 17.11.2023].
Fot. Barry Molloy, PLOS ONE
