Innowacyjne badania odpadów szkła przeprowadzone na terenie dzisiejszych Niderlandów dają nowy wgląd w rozważania nad wczesnośredniowieczną produkcją w regionie.
Międzynarodowy zespół naukowców pracujący na zlecenie Agencji Dziedzictwa Kulturowego holenderskiego Ministerstwa Edukacji, Kultury i Nauki ujawnił rozległą sieć produkcji szkła we wczesnym średniowieczu.
Wykorzystując pionierskie metody naukowe chemicznej i izotopowej analizy próbek odpadów produkcyjnych szkła, opublikował badanie świadczące o tym, że produkcja szkła w Holandii była częścią większej, ogólnoeuropejskiej sieci produkcyjnej.
Wyniki badań opublikowane w pracy naukowej pt. Early medieval glass prduction in the Netherlands, przeprowadzone przez zespół pod kierownictwem Hongijao Ma, Juliana Hendersona i Yvette Sablerolles z University of Nottingham wykazują, że holenderskie szkło przeznaczone do obróbki nie było produkowane tylko lokalnie, lecz również importowano je z Belgii, północnej Francji czy też Syrii i Lewantu.
Poddane analizie 276 próbek szkła pochodzi z okresów merowińskiego i karolińskiego, obejmujących czasy od IV do XI wieku.
Sieć produkcji szkła we wczesnym średniowieczu – badania
Według badaczy, potwierdzenie tej tezy jest odzwierciedlone w analizie składu odpadów poprodukcyjnych ze szkła z terenów ośrodków takich jak Maastricht, Gennep, Wijnaldum, Utrecht, Wijk bij Duurstede, Susteren, Deventer. Na podstawie analiz chemicznych, kontekstu archeologicznego, datowania chemicznego i śledzenia zmian w technologiach szklarskich mapują czynniki społeczno-ekonomiczne i polityczne, mające wpływ na produkcję surowca w regionie Holandii.
Szkło używane do obróbki miało być poddawane recyklingowi. Wykorzystywano choćby takie pochodzące z rzymskich mozaik. Często poddawano je również dodatkowej obróbce w postaci dodawania specyficznych metali, w celu nadania pożądanego koloru. Następnie tworzono z niego koraliki i naczynia, wytwarzane głównie przez wędrownych rzemieślników.
Jak wykazują wspomniani badacze, dochodziło również do importu szkła z terenów poza Starym Kontynentem. W okresie merowińskim (ok. 450-750) sprowadzany surowiec, wykonany na bazie sody, pochodził z pustynnych terenów Egiptu.
Kolejną cezurą ma być rok 800. Od tego czasu szkło wytwarzano z dwóch rodzajów popiołów: drzewnego i roślinnego. Ten drugi rodzaj miał dotrzeć na tereny holenderskie za pośrednictwem wikingów.
Tezę o rzekomym imporcie szkła z odległych terytoriów takich jak Syria, Irak, Iran i Lewant zdają się potwierdzać wyniki badań na stanowisku archeologicznym w Deventer, gdzie naukowcy odkryli występowanie obydwu wcześniej wymienionych rodzajów szkła. Ponadto, duża ilość odpadów pochodzących z obróbki surowca na stanowisku w Maastricht, datowana na VI oraz VII wiek n.e., sygnalizuje obecność stałego ośrodka produkcji na tym terenie.
Na międzyregionalne połączenia wskazuje porównanie próbek holenderskich z włoskimi oraz hiszpańskimi, pochodzącymi z placówek archeologicznych Comacchio (Włochy) i Tolmo de Minateda (Hiszpania).
Mimo tego, że szkło holenderskie było importowane z Egiptu, inaczej niż tak jak w przypadku włoskiego i hiszpańskiego, z Lewantu, to istnieje między nimi bardzo spory poziom pokrewieństwa w postaci sposobu przetwarzania surowca.
Wyniki badań stanowią bardzo ważne źródło do dziejów wczesnośredniowiecznego rzemiosła i wytwórstwa oraz tworzenia się międzyregionalnych połączeń w oparciu o produkcję szkła.
Źródła:
- Vroegmiddeleeuws Europees netwerk van glasproductie in Nederland ontdekt, cultureelerfgoed.nl [dostęp: 20.02.2024].
- Ma H., Henderson J., Sablerolles Y., Chenery S., Evans J., Early medieval glass prduction in the Nederlands: a chemical and isotopic investiagtion, Amersfoort 2023.
Fot. Szklany kubek, okres: 550 – 700 r. n.e., źródło: Bergeijk