Starożytny Egipt, Indie i Chiny
Egipt
1)Położenie:
Pół. – wsch. Afryka, głównie tereny zamieszkane wzdłuż Nilu, aż do I katarakty.
2)Ramy chronologiczne:
IV tysiąclecie p.n.e. do IVw. p.n.e. Początkowo panował podział z na Egipt Dolny (obejmujący deltę nilu) i Górny (rozciągający się w dolinie rzeki aż do I katarakty). Do zjednoczenia Egiptu doszło około 3000r. p.n.e. Do niedawna uważano, że do zjednoczenia doszło po podboju Egiptu Dolnego przez władcę z południ – Narmera. Jednak badacze dowodzą, że do zjednoczenia zarówno kulturowego jak i politycznego doszło wcześniej. Za upadek cywilizacji egipskiej uważa się podbój Egiptu przez Aleksandra Wielkiego.
Dzieje Egiptu dzielimy na:
-okres wczesnodynastyczny – XXXI-XXVII w. p.n.e.
-Stare Państwo – XXVII-XXII w. p.n.e.
-pierwszy okres przejściowy – XXII-XX w. p.n.e.
-Średnie państwo – XX-XVIII w. p.n.e.
-drugi okres przejściowy – XVIII-XVI w. p.n.e.
-Nowe Państwo – XVI-XI w. p.n.e.
-epoka późna – XI-IV w. p.n.e.
-panowanie dynastii Ptolemeuszy – 332-31 r.p.n.e.
-panowanie Rzymian – od 31 r.p.n.e.
3)Ustrój społeczno-polityczny Egiptu:
Egiptem rządził faraon, który sprawował zarówno władzę świecką, jak i duchowną. W zarządzaniu krajem pomagali mu liczni urzędnicy. Najważniejszymi z nich byli wezyrowie. Sprawowali oni nadzór na „starszymi” miast oraz monarchami. Tworzyli on razem z najbliższymi współpracownikami faraona np. wysokimi rangą dowódcami wojskowymi arystokrację urzędniczą. Arystokracji urzędniczej podlegali urzędnicy niższego szczebla (poborcy podatkowi, pisarze, dowódcy garnizonów wojskowych). W skład elity społecznej wchodzili także kapłani, którzy poza działalnością religijną zajmowali się także badaniami naukowymi, a z czasem przejmowali oni nawet ambicje polityczne, co stwarzało zagrożenie dla władcy. Średnią warstwę społeczeństwa stanowili rzemieślnicy, kupcy, lekarze i pisarze. Najliczniejszą grupę stanowili chłopi, którzy mimo tego, że byli ludźmi wolnymi pracowali na wskazanych majątkach państwowych lub świątynnych. Najniższy szczebel w drabinie społecznej zajmowali niewolnicy. Początkowo była to niewielka grupa składająca się głównie z jeńców wojennych. Grupa ta zaczęła się powiększać po licznych podbojach Egiptu w okresie Nowego Państwa.
4) Wiara:
Egipcjanie byli politeistami, a religia miała wpływ na każdy aspekt życia społecznego. Każda dziedzina życia wymagała boskiej opieki i obecności, dlatego świat egipskich bogów był niezwykle rozbudowany. Nigdy nie stworzono także jednolitej doktryny dla całego państwa. I tak przed zjednoczeniem Górnemu Egiptowi patronował Horus, a Dolnemu Seth. Po zjednoczeniu przewagę zyskał ten pierwszy.
Najważniejsze bóstwa egipskie:
*Re– Najważniejsze bóstwo, bóg słońca, stwórca świata i pan ładu we wszechświecie.
*Horus– bóg nieba.
*Thot– bóg pisma, mądrości i nauki.
*Izyda– bogini miłości
*Bastet– bogini zabawy i muzyki.
*Ozyrys– najwyższy sędzia zmarłych.
*Anubis– czuwał nad mumifikacją i nad zmarłymi.
Według wierzeń starożytnych Egipcjan, zwłoki były schronieniem duszy i umożliwiały powrót do świata żywych, dlatego tak dużo wysiłku wkładano w zachowanie ich w dobrym stanie. Żeby zapobiec ich rozkładowi ciała ubogich mieszkańców grzebano w piasku pustynnym, a szczątki faraonów i elity poddawano skomplikowanemu procesowi mumifikacji.
5)Osiągnięcia:
a)technika i inżynieria:
-systemy irygacyjne
-piramidy
b)nauka:
-obliczanie wylewów Nilu
-podział roku na 12 miesięcy i 365dni
-obliczenia zaćmienia słońca
-zastosowanie ziół w medycynie
-zegar wodny i piaskowy
-poznawanie anatomii człowieka
-mumifikacja zwłok
c)literatura:
-hieroglify
-papirus zawierający recepty lekarskie
Indie
Okres Cywilizacji Indusu
a)Ramy chronologiczne: Od połowy III tys. p.n.e. do połowy II tys. p.n.e.
b)Opis:
Głównymi ośrodkami były miasta Harappa na północy i Mohendżo-Daro na południu. Dzieliło je ok 550km., a komunikacja odbywała się drogą wodną – Indusem. W miastach funkcjonowały systemy wodno-kanalizacyjne. Gospodarka cywilizacji doliny Indusu opierała się głównie na rolnictwie oraz handlu rzecznym i morskim. Eksportowali oni: tkaniny bawełniane, ceramikę, wyroby rzemieślnicze, wyroby z kości słoniowej.
Okres Wedejski:
a)Ramy chronologiczne:
Od połowy II tys. p.n.e. do około 500r. p.n.e.
b)Opis:
Okresem wedejskim nazywamy czas, w którym rządzili Ariowie (lud indoeuropejski). Najechali oni Indie z dzisiejszych terenów Iranu i Afganistanu. Ariowie stopniowo przesuwali się na południe. Zajęli oni całą dolinę Indusu i dotarli aż do Niziny Gangesu. Podbijanym ludom narzucali oni swój język, kulturę i obyczaje, a miejską kulturę Harappy i Mohendżo-Daro zastąpiła znacznie słabiej rozwinięta kultura wiejska oparta na hodowli bydła i rolnictwie. Jej dominacja trwała przez tysiąc lat. Ariowie nie znali pisma i pozostawili po sobie niewiele śladów archeologicznych. Ich dzieje zostały spisane w późniejszych starożytnych tekstach zebranych w 4 księgach nazwanych „Wedami”.
Imperium Maurjów:
a)Ramy chronologiczne:
Od około 500r. p.n.e.
b)Opis:
Ok. 500r. p.n.e. w rozdrobnionych politycznie Indiach zaczęły pojawiać się większe państewka rządzone przez arystokrację lub samodzielnych władców. W tym czasie najbardziej wysunięte obszary nad Indusem zajęli Persowie, a pod koniec IV w. p.n.e. ziemie te na krótko zajął Aleksander Wielki. Do zjednoczenia Indii doszło w III w. za panowania króla Asoki, lecz nie trwało to długo (ok. 30lat), ponieważ krótko po jego śmierci państwo znów się rozpadło.
Wiara:
*Braminizm– Ariowie wierzyli w wiele bóstw, a najważniejszymi były: Indra (bóg wojny), Mitra (bóstwo słońca) i Waruna (bóg nieba i wód). Wyznawcy tej religii wierzyli w wędrówkę dusz.
*Hinduizm– religia wywodząca się z braminizmu, obiecywała wszystkim wyznawcom zespolenie z bogami i najwyższe szczęście. Główne bóstwa to: Wisznu i Sziwa.
*Buddyzm– jego celem jest dążenie do satnu nirwany – wyzwolenia od cierpienia. Filarami buddyzmu są tzw. cztery szlachetne prawdy oraz ośmioraka ścieżka.
Podział społeczeństwa:
Ariowie wprowadzili podział stanowy, zwany w Indiach warnami. Początkowo warna znaczyła kolor, barwę. Później jej znaczenie jednak się zmieniło i oznaczała stan (kastę). Wyróżniamy:
*bramini – kapłani, mędrcy, nauczyciele
*kszatrijowie – władcy, urzędnicy i wojownicy
*wajśjowie – chłopi, kupcy
*sudrowie – rzemieślnicy
Resztę społeczeństwa nieobjętego kastami, czyli ludność niearyjską, tworzyli parnasi. Przynależność do stanu gwarantowało urodzenie, w jednej kaście pozostawało się do końca życia.
Chiny
1)Opis:
Stałe osadnictwo w Chinach datuje się na XVIII w. p.n.e.. Najwcześniej doszło do tego nad rzekami Huang He i Jangcy. Od ok. XVIII w. władza skupiła się w rękach jednej rodziny na około 800 lat – rodziny Zou. Od. Xw. p.n.e. upada silna władza i tworzy się ok 200 państw miast. W III w. p.n.e. doszło do zjednoczenia Chin. Powstało cesarstwo istniejące aż do XX w. n.e..
2)Podział społeczny:
W Chinach podczas panowania dynastii Zhou ukształtował się tradycyjny podział klasowy:
*Wen– „umiejący pisać”, ludzie wykształceni
*Mong– rolnicy
*Gong– rzemieślnicy
*Shang– kupcy
3)Osiągnięcia:
a)nauka:
– poznanie właściwości igły magnetycznej
– wynalazek czcionki drukarskiej
b)architektura:
– systemy irygacyjne
– Wielki Mur Chiński
– pałace cesarskie
c)literatura:
– pismo piktograficzne pędzlem na jedwabiu
d)rzemiosło:
– odlewanie metali-metalurgia
– wynalazek prochu strzelniczego
– początki jedwabnictwa
– wyrób papieru, szkła i porcelany
4)Konfucjanizm:
Konfucjusz (551-479r. p.n.e.) uważał, że człowiek jest z natury dobry i należy tę cechę z niego wydobyć oraz wykorzystać z korzyścią dla jednostki i społeczeństwa. Ponadto ludzie powinni ściśle wypełniać swoje obowiązki wynikające z pozycji społecznej, a także działać dla dobra ogółu.
Zajrzyj
Mumifikacja w starożytnym Egipcie
Warto przeczytać
J. Kieniewicz, „Historia Indii”, Wrocław 1980
W. Rodziński, „Historia Chin”, Wrocław 1974
oprac. Hubert Bednarski
