Święty Wincenty a Paulo

Obecnie Wincenty a Paulo jest jednym z najbardziej znanych francuskich świętych. Kojarzony jest przede wszystkim z pomocy dla najuboższych oraz z charakterystycznym żeńskim zakonem szarytek, który rozpoczął działalność dzięki jego zaangażowaniu.  Niezachwiana wiara Wincentego w kobiety oraz w ich znaczącą rolę nieustannie zaskakuje. Aktualnie święty czczony jest przez katolików na całym świecie, a także przez kościół anglikański. Mimo to śledząc jego losy nie ujrzymy  męczennika, a raczej zwykłego człowieka, który postanowił przejść przez życie starając się ze wszystkich sił postępować słusznie. Wydaje się, że aby osiągać wielkie cele wystarczy odrobina empatii i jasno określony cel. Jednak przede wszystkim potrzebne jest wielkie serce, czego Wincenty pozostaje do dziś najlepszym przykładem.

Święty Wincenty a Paulo jak głosi polska forma nazwiska znanego świętego lub też św. Wincenty de Paul, a nawet jak sam się podpisywał Wincenty Depaul urodził się we wsi Pouy koło Dax, która w 1828r. na część świętego nazwana została jego imieniem (Saint-Vincent-de-Paul)[1]. Ważne dziś jest, aby pamiętać, że obecnie we Francji znajdują się dwie miejscowości noszące tę  nazwę. Wieś, w której urodził się święty znajduje się w departamencie Landy w Nowej Akwitanii[2]. Druga miejscowość natomiast znajduje się w tym samym regionie, lecz w departamencie Żyronda[3].

Przez lata dyskusyjna wydawała się także data urodzenia Wincentego, którą przyjmowano na Wielki Wtorek 24 kwietnia 1576r. Teorię tę podważył  ksiądz Pierre Coste, zajmujący się życiem świętego, który analizując wypowiedzi samego  Wincentego początkowo uznał za rok jego narodzenia rok 1580 lub 1581[4]. Od pewnego czasu w opracowaniach można znaleźć ujednoliconą wersję  – 24 kwietnia 1581r. Taką datę przyjmuje się także na oficjalnej stronie założonego przez św. Wincentego  Zgromadzenia[5].

Wincenty był trzecim  z sześciorga dzieci Jana de Paul oraz Bertrandy de Moras. Niewiele dziś wiadomo o dzieciństwie oraz domu rodzinnym Wincentego. Pochodził  z domu biednych, lecz wolnych chłopów. Prawdopodobnie pomagał  ojcu w pracy w małym gospodarstwie, które posiadała jego rodzina. Oczywiste wydaje się, że jego życie nie mogło zbytnio różnić się od tego, które wiodły inne  dzieci w jego otoczeniu. Przyjmuje się dziś, że od wczesnego dzieciństwa  cechowała go wyjątkowa wrażliwość. Nigdy nie odmawiał pomocy najuboższym i potrzebującym oraz żarliwie modlił się, nawet przed zniszczonymi przez hugenotów kaplicami[6].

Naukę u franciszkanów w Dax rozpoczął przyszły święty prawdopodobnie jesienią 1594r. lub 1595r. Jak sam pisał w czasie nauki poznał ludzi od niego  bogatszych i lepiej urodzonych, którzy wpłynęli niekorzystnie na jego charakter. Sam wyznał, że z powodu nowego otoczenia  zaczął wstydzić się biednego ojca wieśniaka, który niewiele miał i niewiele potrafił. Po latach przyznał się, że odmówił nawet spotkania z ojcem, kiedy ten przyjechał do niego z wizytą. Dzięki wrodzonym predyspozycjom udało mu się jednak zostać nauczycielem synów pana Comet – adwokata oraz sędziego, dzięki któremu mógł opłacić naukę. Prawdopodobnie to właśnie adwokat miał ostateczny wpływ na decyzję młodego Wincentego o zostaniu duchownym. 20 grudnia 1596r. w Bidache Wincenty przyjął święcenia tonsury i rok później rozpoczął studia. Także okres studiowania wydaje się zagadkowy. Miał on rozpocząć się na uniwersytecie w hiszpańskiej Saragossie. Dość szybko jednak Wincenty przeniósł się na uniwersytet w Tuluzie. Możliwe jest także, że od samego początku kapłan uczył się w Tuluzie, a nauka w Saragossie miała być tylko krótką przerwą, Czego dziś nie jesteśmy  już w stanie ustalić. Wiadomo natomiast z całą pewnością, że cała nauka trwała aż 7 lat. Już 19 września 1598r. przyszły święty wyświęcony został na subdiakona. Niestety tego wydarzenia nie doczekał ojciec chłopaka, który zmarł 7 lutego tego samego roku[7]. 23 września 1600r. otrzymał święcenia kapłańskie w Chateau l`Eveque[8]. Właśnie to wydarzenie jest przyczyną wieloletniej nieprawidłowej datacji narodzin Wincentego. Sobór trydencki uchwalił bowiem, że minimalny wiek jaki trzeba osiągnąć, aby móc zostać wyświęconym na kapłana wynosi 24 lata. Stąd oczywisty musiał wydawać się wniosek, iż Wincenty urodził się najpóźniej w 1576r. Dopiero z czasem udało ustalić się badaczom, że Wincenty został kapłanem przedwcześnie, niezgodnie z obowiązującym prawem kanonicznym. Swoje pierwsze probostwo otrzymał zaraz po święceniach, jednak w tym samym czasie to samo probostwo (mianowicie w Tilh koło Dax) otrzymał także inny mężczyzna. Wincenty prawdopodobnie chcąc uniknąć konfliktu ustąpił miejsca i w 1601r. udał się do Rzymu. Znawca życia świętego – Wojciech Magdziarz wysunął wniosek, że przyczyną podróży mogła być chęć uzyskania dyspensy na przedwczesne święcenia[9]. 

Według dwóch zachowanych listów późniejszy święty w czasie jednej z podróży morskich popadł w niewolę muzułmańską i miał przebywać w niej w latach 1605 – 1607, zmieniając przy tym trzykrotnie właściciela. Początkowo przebywał u rybaka, który jednak nie był zadowolony z pracy Wincentego, uważając go  za bezużytecznego. Dzięki temu niezadowoleniu udało mu się trafić następnie w niewole do starca zajmującego się alchemią, który traktował go wyjątkowo dobrze. Po śmierci mężczyzny Wincenty został sprzedany ponownie. Tym razem dzięki żonie swojego właściciela udało mu się wrócić do Rzymu. Kobiecie udało się bowiem namówić męża na powrót do wiary chrześcijańskiej. Ten wyjątkowy okres, a także opis samej niewoli zawarty w listach ze względu na brak innych źródeł był w literaturze często poddawany krytyce. Ciężko dziś jednoznacznie orzec o wiarygodności całej opowieści[10].

Z Rzymu młody Wincenty udał się do Paryża, w którym jednak nieszczególnie mu się wiodło. Pierwsze probostwo udało mu się otrzymać dopiero w 1612r. Porzucił je jednak już dwa lata później z własnej woli[11]. Wielkie zasługi przypisuje się księdzu od momentu objęcia przez niego stanowiska proboszcza w Chatillon, gdzie przywrócił podupadłą parafię do świetności. Na ten okres jego życia przypada także łączona z jego osobą pokaźna ilość nawróceń oraz konwersji z protestantyzmu. Znawca tematu nie podaje jednak żadnych konkretnych danych na ten temat. Wiele z tych informacji może okazać się zwykłymi spekulacjami[12]. 

Kariera młodego Wincentego zaczęła nabierać tempa, w czasie jego pobytu w dobrach państwa Gondich (od 1618), gdzie prowadził szeroko rozumianą akcję nawracania, chrystianizacji oraz zakładał liczne bractwa miłosierdzia, zarówno kobiece (do opieki nad chorymi), jak i męskie (do pomocy zdrowym ubogim). Rozpoczął także starania o pomoc finansową dla swoich stowarzyszeń oraz postanowił nawoływać do poprawy jakości życia więźniów[13]. Zdecydowanie najważniejszym sukcesem księdza okazało się  założenie w 1624r. przy pomocy państwa Gondich zgromadzenia misjonarzy, na czele którego postawiono samego Wincentego. Owi misjonarze podjęli się zadania prowadzenia akcji chrystianizacyjnej na wsiach[14]. Oficjalne zatwierdzenie Zgromadzenia Misji nastąpiło jednak dopiero w 1626r[15]. W 1632r. zgromadzenie otrzymało w darze opactwo św. Łazarza, które od tego momentu, aż do rewolucji stało się ich oficjalną siedzibą[16]. Cały czas rozwijały się także bractwa miłosierdzia, których z czasem zaczęło przybywać. Starały się one posiadać własną ziemię oraz zwierzęta, a także oferowały podopiecznym możliwość zdobycia zawodu, a z czasem zarobku. Każdy uczeń musiał zobowiązać się, że zdobyte umiejętności przekaże następnemu ubogiemu[17].

Dwoma najważniejszymi kobietami związanymi z życiem Wincentego są Ludwika de Marillac oraz Małgorzata Naseau. Pierwsza spotkała przyszłego świętego pod koniec 1624r. lub na początku 1625r. i szybko przekonała się do jego nauk. Zaczęła wizytować bractwa miłosierdzia oraz wspomagać inicjatywy Wincentego finansowo[18]. Ludwika poświęciła się pomocy ubogim po śmierci swojego drugiego męża szlachcica Antoniego Le Gras. Szybko oprócz wizytowania bractw na polecenie Wincentego, zaczęła także skupiać wokół siebie kobiety, które pragnęły poświęcić życie pomocy innym. Bogate szlachcianki jako Panie Miłosierdzia wspomagały inicjatywy Ludwiki pieniędzmi, natomiast wiejskie dziewczyny po odpowiednim przyuczeniu stawały się członkiniami Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia i sprawowały faktyczną opiekę nad ubogimi i chorymi. Nad całością czuwała oczywiście sama Ludwika[19]. Pierwszą z przyjętych do Sióstr wieśniaczek była właśnie Małgorzata. Najpierw sama podróżowała od wsi do wsi nauczając dzieci czytania, a gdy dowiedziała się o istnieniu misjonarzy w Paryżu udała się do nich, zostając tym samym pierwszą w historii Siostrą Miłosierdzia[20]. Wraz z napływającymi stopniowo kolejnymi kandydatkami zamieszkała u Ludwiki, a dzięki pomocy Wincentego wszystkie stały się z czasem pierwszym żeńskim zakonem wychodzącym z misją poza obręb klasztoru[21]. Wydawać by się mogło, że rozpoczęcie działalności całego zakonu musiało zostać szczegółowo opracowane, jednak jak uznaje L.E. Bougaud Wincenty założył zgromadzenie mające przetrwać do dziś całkowicie spontanicznie i bez żadnych przygotowań. Podobno miał  przerazić się cierpieniem ludzi ubogich i zdać sobie sprawę, iż samotnie nie jest w stanie pomóc wszystkim potrzebującym. Tym samym postanowił zaangażować w swoją sprawę kobiety, jako istoty kojarzące się jednoznacznie z miłosierdziem[22]. Według  znawców tematu sam Wincenty nie poczuwał się do miana założyciela Sióstr Miłosierdzia. Twierdził, że to inicjatywa kilku dam, którym on tylko pomógł[23]. Oczywiście zakon Sióstr Miłosierdzia, czyli popularnych szarytek lub też wincentynek istnieje do dziś także w Polsce. Aktualnie działają  podzielone na trzy prowincje (chełmińsko-poznańską, krakowską oraz warszawską)[24].

Do końca swojego życia Wincenty zajmował się prowadzeniem zarówno Misjonarzy jak i Sióstr Miłosierdzia, starając się o ich uznanie u władz kościelnych. Jego celem było, aby Siostry Miłosierdzia nie zostały uznane stricte za zakon i nie straciły tym samym swobody poruszania się[25]. Cały czas prowadził także seminaria oraz osobiście nawracał i wspierał ubogich i chorych. Z czasem Misjonarze Wincentego pojawili się ze swoją misją także w innych krajach m.in. działali od 1641r. w Rzymie[26]. Od pewnego momentu zaczęli nauczać także w Irlandii i Szkocji, a także w Polsce (w Krakowie oraz Warszawie)[27]. Z biegiem czasu działalność zarówno Misjonarzy jak i Sióstr rozrastała się. Pod swoją opiekę oprócz ubogich i chorych zaczęli brać także porzucone dzieci, osoby starsze oraz obłąkanych[28]. Co ciekawe Wincenty kładł także ogromny nacisk na pomoc ludności, której ziemie zostały ogarnięte wojną. Tym sposobem jego misjonarze nieśli wsparcie dla Lotaryngii (od 1633r. okupowanej przez Francję), Francji (dla poszkodowanych w trakcie Frondy), oraz Pikardii i Szampanii (od 1650r.)[29].

Wincenty a Paulo zmarł 27 września 1660r. w otoczeniu misjonarzy. Chorował praktycznie od początku roku, chociaż w marcu skarżył się raczej na osłabienie niż faktyczną chorobę. Z ostatnich miesięcy przed śmiercią Wincentego zachowało się aż 281 listów, pisanych zarówno do misjonarzy jak i do dostojników kościelnych, pragnąc uporządkować swoje sprawy. Listy dotyczyły w dużej mierze kwestii administracyjnych[30]. Proces beatyfikacyjny zakończył się wg Wojciecha S. Magdziarza 21 marca 1729r.  podczas pontyfikatu papieża Benedykta XIII, a kanonizacji dokonano 16 czerwca 1737r. (papież Klemens XII)[31]. Co ciekawe na stronach organizacji kościelnych związanych ze świętym za datę beatyfikacji uznawany jest dzień 13 sierpnia 1729[32]. W 1885r. papież Leon XIII ogłosił św. Wincentego patronem wszystkich aktów miłosierdzia czynionych według jego nauk[33].

Kamila Bulińska

Bibliografia

Bougaud L., Św. Wincenty à Paulo : żywot i prace, T. 2, Warszawa 1912.

Bougaud L., Św. Wincenty à Paulo : żywot i prace, T. 3, Warszawa 1912.

„Dziedzictwo – Święci i Błogosławieni Rodziny Wincentyńskiej” Alberto Vernaschi

CM, Tłumaczenie z języka włoskiego Ks. Władysław Bomba CM, Wydanie III (uzupełnione) – WITKM

Kraków 2014 r.;

Gonçalves M., Małgorzata Naseau. Pierwsza Siostra Miłosierdzia, Kraków 1995.

Knop Z., Św. Ludwika de Marillac (1591-1600) : współzałożycielka zgromadzenia sióstr miłosierdzia,

Przegląd Naukowo-Metodyczny. Edukacja dla Bezpieczeństwa nr 1, 2009.

Magdzarz W., Św. Wincenty a Paulo, Kraków 2013.

Roman J., Święty Wincenty a Paulo. Biografia, Kraków 1990.

Strony internetowe:

https://pl.wikipedia.org/wiki/Saint-Vincent-de-Paul_(Landy) Dostęp online: 08.08.2018r.
https://pl.wikipedia.org/wiki/Saint-Vincent-de-Paul_(%C5%BByronda)
Dostęp online: 08.08.2018r.
http://www.szarytki.pl/ Dostęp online: 08.08.2018r.
http://szarytki.chelmnosm.pl/historia/zalozyciele/ Dostęp online: 08.08.2018r.
https://famvin.org/wpl/index.php?title=index.php&title=Wincenty_a_Paulo_-_Chronologium_Vitae Dostęp online: 08.08.2018r.
http://misjonarze.pl/?page_id=8525 Dostęp online: 08.08.2018r.

Przypisy:

[1]W. S. Magdzarz, Św. Wincenty a Paulo, Kraków 2013, s. 5.

[2]https://pl.wikipedia.org/wiki/Saint-Vincent-de-Paul_(Landy).

[3]https://pl.wikipedia.org/wiki/Saint-Vincent-de-Paul_(%C5%BByronda).

[4]W. S. Magdzarz, Św. Wincenty a Paulo, s. 6.

[5]http://szarytki.chelmnosm.pl/historia/zalozyciele/.

[6]W. S. Magdzarz, Św. Wincenty a Paulo, s. 6.

[7]Tamże, s. 8.

[8]https://famvin.org/wpl/index.php?title=index.php&title=Wincenty_a_Paulo_-_Chronologium_Vitae.

[9]W. S. Magdzarz, Św. Wincenty a Paulo, s. 9.

[10]Tamże, s. 11-15.

[11]Tamże, s. 16-22.

[12]Tamże, s. 28, 37.

[13]Tamże, s. 38-41.

[14]Tamże, s. 45.

[15]Tamże, s. 48.

[16]Tamże, s. 55.

[17]Tamże, s. 60-61.

[18]Tamże, s. 63-65.

[19]Z. K. Knop, Św. Ludwika de Marillac (1591-1600) : współzałożycielka zgromadzenia sióstr miłosierdzia, Przegląd Naukowo-Metodyczny. Edukacja dla Bezpieczeństwa nr 1, 2009, s. 55-58.

[20]M. E. Gonçalves, Małgorzata Naseau. Pierwsza Siostra Miłosierdzia, Kraków 1995.

[21]W. S. Magdzarz, Św. Wincenty a Paulo, s. 63-65.

[22]L.E. Bougaud, Św. Wincenty à Paulo : żywot i prace, T. 2, Warszawa 1912,  s. 2.

[23]Tamże, s. 26.

[24]http://www.szarytki.pl/.

[25]W. S. Magdzarz, Św. Wincenty a Paulo, s. 95.

[26]Tamże, s. 90.

[27]Tamże, s. 91-92.

[28]Tamże, s. 101-105.

[29]Tamże, s. 106-117.

[30]L.E. Bougaud, Św. Wincenty à Paulo : żywot i prace, T. 3, Warszawa 1912, s. 36-38.

[31]W. S. Magdzarz, Św. Wincenty a Paulo, s. 126.

[32]https://famvin.org/wiki-pl/Wincenty_a_Paulo_-_Chronologium_Vitae; http://misjonarze.pl/?page_id=8525.

[33]„Dziedzictwo – Święci i Błogosławieni Rodziny Wincentyńskiej” Alberto Vernaschi CM, Tłumaczenie z języka włoskiego Ks. Władysław Bomba CM, Wydanie III (uzupełnione) – WITKM Kraków 2014 r.; http://misjonarze.pl/?page_id=8525.